«تولید صادرات محور» ترجیع بند سیاستگذاری کشاورزی در کشورهای پیشرو بوده است؛ چرا که محصولات صادراتی غالبا از کیفیت مناسب تری برخوردار بوده و ضمن ایجاد درآمد قابل توجه برای تولیدکنندگان، منجر به ورود فناوری جدید به این بخش نیز خواهد شد. از طرف دیگر، منطقه جغرافیایی پیرامونی کشور ایران، بازار بالقوه و ارزشمندی برای توسعه صادرات محصولات کشاورزی ایجاد کرده که توجه به آن میتواند رونق قابل توجهی را در این بخش ایجاد کند.
صادرات بخش کشاورزی ایران معادل 6.2 میلیارد دلار در سال 1399 و ارزش افزوده این بخش با قیمت های ثابت سال 1390 نیز به رقم 51.4 هزار میلیارد تومان در این سال رسیده است. نمودار 1 رابطه بین صادرات و ارزش افزوده بخش کشاورزی ایران در فاصله زمانی 1357 تا 1399 نشان میدهد. بر اساس آنچه مشاهده میشود، رابطه مثبت و معنی دار بین ارزش افزوده کشاورزی و مقدار صادرات برقرار بوده است. بنابراین، رابطه بین این دو متغیر در ایران به لحاظ آماری تایید می شود.
در نمودار شماره 2 نیز روند زمانی ارزش صادرات کشاورزی ایران در چهار دهه اخیر نشان داده شده است. بررسی این شاخص نشان میدهد که دهه های رکود منجر به رونق قابل توجه در دهه های پس از آن شده است. بنابراین، اگرچه در یک دهه اخیر رکود صادراتی در این بخش وجود داشته، اما تغییر در جهتگیری های سیاستی میتواند پتانسیل قابل توجهی را برای جهش صادراتی فراهم کند. برآوردها نشان میدهد که در دوره زمانی مورد بررسی، صادرات بخش کشاورزی به طور متوسط در هر سال 11 درصد رشد کرده است. تدوام این میزان رشد در یک دهه آینده و پایداری آن میتواند رویای صادرات 20 میلیارد دلاری این بخش تا سال 1410 را دست یافتنی کند.
با توجه به آن چه بیان شد، تولید صادرات محور میتواند ضمن تقویت صادرات غیرنفتی، سبد درآمد ارزی ایران را متنوع تر و تحریم ناپذیرتر نماید. با این وجود سیاستگذاری حاضر در بخش کشاورزی نیازمند تغییرات جدی بوده و در تحقق این هدف نقش حیاتی خواهد داشت. آنچه بیش از هر چیز ضرورت دارد، رفع موانع و مقرارت صادراتی است. در چنین حالتی دولت بایستی دخالت های خود در زنجیره تامین محصولات صادراتی را هدفمند کرده و حمایت‌های خود را معطوف به حذف موانع دست و پاگیر نماید. از طرف دیگر، تعیین مشوق های صادراتی نیز منجر به افزایش انگیزه صادر کنندگان این بخش خواهد شد. همچنین، دیپلماسی تجاری ایران در کشورهای هدف نیازمند تقویت و توجه جدی است. رایزنیهای کشاورزی به منظور یافتن بازارهای هدف جدید، نقش بی بدیلی در جهش صادراتی محصولات کشاورزی خواهد داشت.
