عشایر کلمه ای آشنا در بین همه ایرانی هاست ، کسی نیست که این قشر را هر چند از دور نشناسد و به شغل آنان آگاهی نداشته باشد. شیر، دوغ، ماست، کشک، گوشت و پشم را می‌توان از عمده تولیدات این قشر دانست که با آن علاوه بر تامین نیاز بازار، نیم نگاهی نیز به صادرات دارند.
در ایلام، اما آب و هوای منحصربه فرد و پوشش گیاهی مناسب دست به دست هم داده تا دامداری به صورت یک صنعت توسط مردم دنبال شود. در این استان به دلیل تغذیه طبیعی دام‌ها، محصولات عشایری غالبا به صورت ارگانیک تولید و روانه بازار می‌شود که این امر باعث شده تا این تولیدات در سطح کشور زبانزد عام باشد.
علاوه بر محصولات گفته شده از روغن حیوانی می‌توان به عنوان یکی دیگر از تولیدات عشایر استان ایلام نام برد که به دست زنان توانمند ایلام تولید می‌شود.
روغن حیوانی ایلام از نوعی کره حیوانی به دست می‌آید که از به هم زدن دوغ در مشک تهیه می‌شود . شیوه تهیه آن نیز به این شکل است که ابتدا دوغ تهیه شده از ماست را درون مشک ریخته و پس از تکان های بسیار، کره بدست آمده را از دوغ جدا می‌کنند سپس کره را درون دیگ‌های بزرگ ریخته و به ملایمت حرارت می‌دهند در اثر حرارت، آب کره تبخیر شده، و روغن آن، که چربی حیوانی است، باقی می‌ماند.
این نوع چربی یا روغن حیوانی، که به آن روغن ایلامی یا “روین دان” نیز گفته می‌شود، یکی از انواع روغن‌های خوراکی و نوعی روغن مخصوص آشپزی در بین ملل مختلف جهان است.
در ایران روغن حیوانی در استان‌های کرمانشاه، ایلام، لرستان، کردستان، آذربایجان غربی و شرقی، گیلان و مازندران از شیر گاو و گوسفند تولید می‌شود و انواع تولیدات دامی به حساب می‌آید.
تولید ۴۵۰ تن روغن حیوانی در ایلام
فرشاد یاسمی مدیرکل امور عشایر استان ایلام اظهار داشت: تا کنون ۴۵۰ تن روغن حیوانی (روین دان) به ارزش ۹۰ میلیارد تومان در ایلام تولیدشده است.
یاسمی حضور یک میلیون و ۴۰۰ هزار دام در ایلام را فرصتی برای سرمایه‌گذاری در تولید فرآوری‌های دامی دانست و گفت: برند سازی روغن‌دان ایلامی می‌تواند موجب حفظ کیفیت و نام این محصول تولیدی عشایر استان باشد.
رضایی یکی از عشایر ایلامی می‌گوید: از حدود ۳۵۰ راس دامی که دارم نیمی از آنان به طور مستمر در طول سال شیر ده هستند که حاصل شیردهی آنها در بخش‌های مختلف فرآوده‌های دامی پخش می‌شود، اما به جرات می‌توان گفت این میان برای من روغن حیوانی پرسود‌ترین محصول است.
احمدی از دیگر عشایر استان تصریح کرد: از این محصول به عنوان سوغات ممتاز ایلام یاد می‌شود. روغن حیوانی ایلام در سطح کشور مشتری دارد، به طوری که مشتری روغن تولیدی دام‌های من از استان‌های تهران و قم هستند.
خانم تیباش از زنان عشایر منطقه صالح آباد با اشاره به اینکه تهیه و تولید روغن حیوانی نیازمند مشارکت جمعی خانم‌های عشایر است، گفت: هر سیاه چادر همانند یک واحد تولید کوچک است و زنان عشایر را می‌توان پیش غراولان تولید در این منطقه دانست.
اگر چه آمار و اعداد از ظرفیت و منابعی عظیم در استان خبر می‌دهد، اما عواملی همچون نبود برنامه ریزی درست، ساماندهی نامناسب، نداشتن برند و بسته بندی باعث شده این محصول تولیدی عشایر ایلام ناشناخته بماند.
تولید از ایلام، نام و نشان از دیگران
اسماعیل پور از دامداران منطقه دهلابان ایلام اظهار داشت: متاسفانه با خرید روغن حیوانی از اغلب عشایر، این محصول با نام استان‌های دیگر روانه بازار می‌شود و عملا زحمات تولیدکنندگان استان نادیده گرفته می‌شود. برای پیگیری این موضوع به سراغ متولیان امر رفتیم .
مسئولان جهاد کشاورزی می‌گویند روز‌های آینده خبر‌های خوشی از بازار روغن حیوانی ایلام به گوش خواهد رسید.
باباخانی مدیرصنایع تبدیلی سازمان جهاد کشاورزی استان با بیان اینکه حمایت از سرمایه گذاران این حوزه در دستور کار این سازمان است، تصریح کرد: روغن حیوانی (دان) تولید ایلام از کیفیت عالی، طعم و بوی خاصی برخوردار است که این ظرفیت در مقایسه با دیگر استان ها، شانس این محصول را در برند سازی و صادرات افزایش می‌دهد.
روغن حیوانی ایلام برند ملی می‌شود
او در پاسخ به این سؤال که برای فرآوری و برند سازی تولیدات عشایر استان ایلام چه اقداماتی انجام‌شده است، گفت: رایزنی لازم برای صدور مجوز سه کارگاه تولید و بسته بندی روغن و کره حیوانی صورت گرفته است که با راه اندازی این صنایع تبدیلی فرآورده‌ای دامی استان به ویژه در حوزه تولید روغن حیوانی به نام ایلام به ثبت خواهد رسید.
آنطور که مردم و مسئولین گفتند و بی شباهت به گلایه نبود، سوغات مشهور ایلامیان که روزگاری همه آن را به نام روین دان کردی می‌شناختند امروز با نام و نشان استان‌های دیگر راهی بازار می شود.
به گفته عشایر روغن تولیدی استان ایلام به صورت جامد و مایع توسط عده‌ای خریداری و راهی کارخانه جات استان کرمانشاه می شود.پس از آن نیز با نام و برند همان استان راهی بازار مصرف می شود.
هرچند این اقدام از لحاظ رعایت نکات بهداشتی و کسب رضایت مشتری مورد پسند است، اما آیا درآمد ۹۰ میلیاردی تومانی این محصول کافی نیست تا به دنبال ایجادصنایع تبدیلی مرتبط با این حوزه بود؟
باید دولت دست همت را بالا برد و با ترغیب شرکت‌های دولتی فعال در این زمینه، جلوی هدر رفت منابع مالی از این استان را بگیرند.
خارج از بحث ارز آوری و سرمایه در گردش این محصول در استان، مطمئنا با ایجاد کارخانجات و صنایع تبدیلی روغن حیوانی می‌توان به طور مستقیم و غیر مستقیم برای صد‌ها نفر در این زمینه اشتغال زایی کرد.
حالا باید نشست و دید که آیا با حمایت دولت و مشارکت بخش خصوصی این ظرفیت ملی مورد استفاده حداکثری قرار می‌گیرد یا نه؟
