بررسی های میدانی چند روزه خبرنگار در بخش هایی از منطقه قائمشهر ، بابل و ساری که بیشترین میزان مرکبات مازندران را تولید می کنند ، نشان می دهد که باغداران قیمت هر کیلو پرتقال تامسون را کمتر از چهار هزار تومان سردرخت و به صورت یکجا نمی فروشند در حالی که خریدارانی وجود دارند که تعهد می کنند هیچگونه هزینه ای از زمان پیش خرید متوجه فروشنده نشود و هرگونه ضرر و زیان ناشی از آفت زدگی پس از خرید را هم متقبل می شوند.
نکته جالب این که قاطبه باغداران در مقابل اصرار خریداران که عمدتا دلالان هستند ، صراحتا اعلام می کنند که عجله ای برای فروش تا پیش از رسیدن محصول ندارند و خودشان قصد دارند محصول را برداشت کرده و با ذخیره سازی ، وارد بازار کنند.
تصور چنین وضعیتی برای باغداران مازندران تا همین پنج سال پیش آرزوی دست نیافتنی بود. آن روزها بازار مرکبات مازندران از اوایل شهریور در اختیار دلالان قرار می گرفت و آنها با شایعه سازی و تبلیغات سنگین محصول کال و نرسیده باغداران را به قیمت کمتر از هزینه تولید خریداری و با قیمت چند برابری وارد بازار می کردند.
کمتر باغدار مازندرانی است که وضعیت اواخر دهه 80 و اوایل دهه 90 را فراموش کرده باشد ، وضعیتی که باغداران برای پیش فروش محصولشان به دلالان با هم رقابت می کردند و شرایط خرید مناقصه ای را برای آنان فراهم می آوردند. آن روزها شایعه سازی در باره اثرگذاری آفت مگس مدیترانه ای یا آفات دیگر بر محصول رسیده ، واردات میوه بیشتر از نیاز کشور و حتی شایعه پیش بینی یخبندان و در پیش بودن شرایط نامساعت آب و هوایی از سوی دلالان چنان ته دل باغداران را خالی می کرد که چاره ای هم برایشان جز شرکت در مناقصه برای فروش محصولشان به دلالان باقی نمی گذاشت.
تبعات شرایط پرتنش آن سال ها تنها در فروش ارزان محصول به دلالان خلاصه نمی شد. برخی از باغداران تحت تاثیر شایعات دست به اقداماتی می زدند که بیشتر شبیه به خودزنی بود ؛ مانند مصرف خودسرانه و غیرعلمی آفت کش ها برای فرار از تبعات شیوع آفات احتمالی ، برداشت زودهنگام محصول برای فرار از تبعات سرمای ناگهانی و یا ذخیره سازی محصول در انبارهای غیراستاندارد . تقریبا تمامی این اقدامات که تحت تاثیر شایعه سازی دلالان صورت می گرفت ، نه تنها تاثیری در خنثی سازی فعالیت آنها نداشت بلکه با از بین رفتن محصولات به خاطر استفاده نادرست از آفت کش یا ذخیره سازی نامناسب و چیدن زودهنگام ، حسرت شرکت در مناقصه برای فروش محصول به دلالان را بر دلشان می گذاشت و به این ترتیب بود که بازار مرکبات مازندران برای سال ها بر سر دوراهی فروش ارزان به دلالان یا از بین رفتن محصول ، مسیر اول را انتخاب می کرد.
این وضعیت از سال 95 با بارش سنگین برفی که نیمی از محصولات مرکبات مازندران را از بین برد ، به مراحل پایانی خود رسید. در این سال دولت برای نخستین بار در طول تاریخ باغداری ایران اقدام به پرداخت خسارت به باغداران کرد. باغداران نیز پس از آن بر آموخته های خود باری کنترل بازار افزودند. اصلاح بخشی از باغات با تسهیلات دولتی در کنار کاهش هزینه های تولید و سپس ظهور فضای مجازی و ارتباط گیری مستقیم باغداران با بازارهای عمده فروشی و حتی مصرف کنندگان سبب شد تا باغداران مازندران این روزها با نگرانی به مرابت کمتری نسبت به گذشته چشم به رسیدن محصول و بازار داشته باشند.
بررسی های خبرنگار نشان می دهد که دست رد باغداران مازندران به قیمت بزخری دلالان نشان می دهد که آنان علاوه بر این که به هیچ عنوان تحت تاثیر و در واقع مغلوب تبلیغات دلالان نمی شوند ، بلکه نگرانی در مدیریت باغ و انبار داری میوه ها ندارند ، اگر چه همچنان چشم امیدشان به وعده های مسئولان است که طی هفته های اخیر باغداران به خویشتنداری در فروش محصول فرا خوانده اند.
اگر چه میزان بالای تولید و مازاد بر مصرف انواع محصولات کشاورزی مازندران در داخل استان و حتی کشور همواره از مشکلات اساسی کشاورزان در بازرگانی تولیداتشان است و در این بین مرکبات که تا ۸۵ درصد آن باید تازه خوری شود ، بیشتر از همه نگران کننده است ، اما اظهارات باغداران و مسئولان نشان می دهد که امسال باغداران به هیچ عنوان حاضر به فروش محصول خود با قیمت پائین به دلالان نیستند.
پیش بینی ۳۰۰ هزار تنی صادرات مرکبات ، افزایش ذخیره سازی سردخانه های استان تا ۱.۵میلیون تن و خرید تضمین مرکبات برای ذخیره شب عید از کار سازی های دولتمردان در حمایت از باغداران مازندران اعلام شده است تا امسال باغداران به صورت واقعی و منطقی تر به بازرگانی مرکبات توجه کنند.
نارنگی ، پرتقال و کیوی از مهم ترین میوه های صادراتی باغ های مازندران هستند . در حال حاضر محصول نارنگی های زودرس مازندران از اواسط شهریور برداشت و وارد بازار مصرف شده است. زمان برداشت پرتقال هم که ” تامسون ” مهم ترین رقم آن محسوب می شود هم از نیمه آبان شروع می شود.
رقابت بر سر جذب باغدار
یکی از باغداران بخش گتاب شهرستان بابل در باره وضعیت امسال بازار مرکبات به خبرنگار ایرنا گفت : وضعیت تولید مرکبات به ویژه پرتقال بسیار عالی است و به رغم این که امسال هزینه کود و سموم بالا بود و اکنون با کمبود نقدینگی مواجه هستیم ، اما زیر قیمت پیشنهادی دلالان نمی رویم.
علی روحی در عین حال به حضور و تلاش بی وقفه دلالان در خرید یکجای باغ مرکبات در این منطقه اشاره کرد و افزود : باغداران به هیچ عنوان حاضر به بزخری دلالان نمی شوند و در واقع قیمت را بر اساس هزنیه تولید، سود منطقی و البته با محاسبه نرخ تورم به مشتری اعلام می کنند.
وی با بیان اینکه قیمت پرتقال سر باغ و به صورت یکجا کمتر از چهار هزار تومان نباید باشد ، گفت : امروز باغداران قادرند تا بدرستی همه مراحل باغداری بویژه مبارزه با آفات و انبار داری را انجام دهند و نگرانی در این بخش وجود ندارد.
روحی با اظهار این که بیشتر باغداران در چهار سال اخیر با توصیه کارشناسان باغبانی و حمایت تسهیلاتی دولت انبار داری نیمه مدرن را در کنار باغ ها ایجاد کرده اند، افزود : افزایش تعداد مراکز سورتینگ و ظرفیت سردخانه ها سبب شد تا رقابت برای گرفتن مشتری نیز زیاد شود و در نتیجه این رقابت درچانه زنی اجاره سردخانه ها به نفع باغداران شده است.
این باغدار بابلی با اشاره به این نکته که موضوع افزایش صادرات نیز تا حدود زیادی باغداران را امیدوار کرده است، توضیح داد : در ۲ سال اخیر شماری از مشتریان این بخش صادر کنندگان واقعی هستند که با قیمت بسیار مناسب به دنبال میوه های صادراتی هستند و این امر سبب شد تا باغداران با مدیریت صحیح باغداری میوه های خود را در حد صادرات تولید کنند.
نبض بازار در اختیار باغداران
رئیس شرکت تعاونی باغداران شهرستان بابل هم در گفت و گو با خبرنگار با اظهار این که طی چند سال اخیر باغداری با همکاری مدیریت جهاد کشاورزی فنی تر شده و دستیابی به امکانات و زیر ساخت ها با حمایت دولت عمومی تر شده است، گفت : به همین دلیل با افزایش ذخیره سازی و انبار داری فنی نبض بازار را به نسبت عرضه و تقاضا در اختیار گرفتند.
تقی غلامپور افزود : باغداران در پنج سال اخیر با انجام چند عملیات فنی از جمله رعایت فاصله گذاری بین هر درخت ، انتخاب ارقام مناسب و شناسنامه دار ، جلوگیری از کاشت درهم و ادغام شده انواع نهال بر محصول کیفی و مهمتر از همه آفات و بیماری ها به درستی مدیریت می کنند.
وی مهم ترین موضوع در باغداری را انبارداری و ذخیره سازی میوه با کمترین ضایعات عنوان کرد و بیان داشت : برداشت با قیچی ، استفاده از قارچ کش و نایلون پیچی میوه مدت زمان ماندگاری میوه را تا حدود سه ماه افزایش می دهد .
رئیس شرکت تعاونی باغداران بابل با بیان اینکه ذخیره میوه توسط خود باغداران حتی خرده پا نیز به مراتب بیشتر خواهد شد، بیان داشت: امروز باغداران علاوه بر مدیرت بر باغ و میوه ، در جریان وضعیت بازار قرار دارند و حاضر نیستند محصولشان را مفت به دست دلالان بدهند.
وی خرید یکجای محصول سرباغ را که روش مرسوم حتی تا سه پیش بود ، منسوخ شده توصیف کرد و گفت : حتی اگر این روش قرار داد منعقد شود ، یقین کنید باغدار متضرر نمی شود و با قمیت واقعی و با سود منطقی تن به این کار می دهد.
غلامپور با بیان اینکه اخبار های حمایتی دولت بویژه در افزایش صادرات ، خرید تضمینی پرتقال برای ذخیره و تنظیم بازار شب عید نیز سبب شد تابازار مرکبات واقعی تر شود، توضیح داد: موضوعی دیگری که در ۲ سال اخیر منجر به حمایت باغداران شده است ، افزایش ذخیره سردخانه ای و تعداد سورتینگ داران است.
وی با بیان اینکه اکنون رقابت بین سردخانه داران برای جذب مشتری سبب کاهش قمیت اجاره های سردخانه ها شده است ، بیان داشت: با فراهم شدن شرایط بهتر برای صادرات ، رقابت برای خرید مرکبات بیشتر شده و این موضوع به نفع باغداران است.
خریداران خارجی در باغ‌های مازندران
رئیس شرکت تعاونی باغداران شهرستان بابل به وجود چند شرکت غیر رسمی صادراتی غیر بومی در استان اشاره کرد و گفت : گزارش های میدانی از چند باغدار نشان می دهد که برخی از خریداران باغ به صورت یکجا نمایندگانی از کشورهای روسیه و عراق هستند که پرتقال های مناسب برای صادرات را با قیمت بسیار مناسب می خرند و این به نفع باغداران است.
غلامپور به افزایش هزینه تولید ناشی از بالا رفتن کود و انواع سموم کشاورزی در سال جاری اشاره کرد و گفت : قیمت سم در سال جاری تا حدود سه برابر افزایش یافت ، از طرفی دستمزد کارگران ، حمل و نقل و قیمت خرید و تهیه سبد برای ذخیره سازی نیز بالا رفته است و به همین دلیل کف قیمت فروش باغ مرکبات به صورت یکجا بویژه پرتقال در سال جاری کمتر از چهار هزار تومان در هر کیلو گرم به صرفه نیست و خوشبختانه بیشتر باغداران هم در فروش محصول به این قیمت به نتیجه واحدی رسیدند.
تاب آوری باغداران مازندران در برابر دلالان طی هفته های اخیر پشتوانه رسمی مسئولان دولتی را هم دریافت کرده است. همسو با رویکرد حمایتی دولت ، استانداری مازندران به همراه دستگاه های متولی از ۲ ماه پیش برنامه هایی را برای حفظ منافع تولید کنندگان و کوتاه کردن دست دلالان مرکبات استان طراحی کرده اند که در صورت خویشتنداری باغداران و گرفتار نشدنشان در چرخه رقابت برای فروش فوری محصول ، تا حدود زیادی رونق بازار مرکبات استان را در پی خواهد داشت.
استاندار مازندران به عنوان نماینده عالی دولت در استان اعلام کرد که امسال با افزایش هزینه نهاده های کشاورزی و تولید، قطعا قیمت مرکبات مثل سال گذشته نخواهد بود و به کشاورزان توصیه کرد که در فروش محصولات شتاب نکنند و محصول را به واسطه ها نسپارند چراکه منطقی نیست که با قیمت های موجود محصولاتشان را عرضه کنند.
احمد حسین زادگان یکی از خبرهای خوب را بهره برداری از پایانه صادراتی روماک ویژه محصولات کشاورزی معرفی کرد و گفت : مجموعه روماک گستر به تنهایی امکان ذخیره سازی ۱۰۰ هزار تن محصول را در مازندران دارد.
وی خرید میوه شب عید، ذخیره سازی و عرضه در پایان سال از سوی دولت را هم اقدام دیگری برای حفظ منافع باغداران مرکبات مازندران برشمرد و افزود : برخی امکانات در این راستا امسال موجود است و ضمن تقویت همکاری دستگاه های بین بخشی؛ تفاهماتی با استان های کشورهای همسایه به عنوان بازار صادراتی هدف صورت گرفته است.
حسین زادگان حذف تعرفه های ترجیحی از سوی اتحادیه اورآسیا را یک مزیت مهم در سال جاری برای صادرات مرکبات مازندران به کشورهای حضور این اتحادیه دانست و گفت : با این اقدامات بویژه حمایت های دولت، پیش بینی می شود امسال ، سال بهتری برای محصولات کشاورزی و مرکبات خواهد بود و لذا از مردم می خواهیم در فروش مرکبات عجله نکنند.
وی از تصمیم گیری فعال کردن صنایع تبدیلی برای فراوری مرکبات مازندران خبر داد و افزود : امسال برای حمایت از صنایع تبدیلی، تصمیمات خوبی اتخاذ و مقرر شد تا آن دسته از واحدهای این بخش که نیاز به سرمایه در گردش دارند، به آنها داده شود تا بتوانند مرکبات تولیدی استان را خریداری و فراوری کنند.
نماینده عالی دولت در مازندران گفت : اقدام دیگری هم که صورت گرفته استاندارد سازی انبار های موجود و ایجاد انبارهای استاندارد با پرداخت تسهیلات لازم است که می تواند بخشی از مشکل نگهداری مرکبات تولیدی استان را رفع کند.
وی اظهار امیدواری کرد که با توجه به تکالیف تعیین شده برای سازمان صنعت ، معدن و تجارت ، جهاد کشاورزی و اتاق بازرگانی مازندران ، گسترش همکاری های بین بخشی و تشکیل دفتر ویژه توسعه صادرات مرکبات در استانداری و اقدامات صورت گرفته، امسال باغداران استان با شرایط بهتری محصولاتشان را بدون واسطه و دلال بازی وارد بازار کرده و به دست مصرف کننده واقعی برسانند.
استاندار مازندران از امضای تفاهم نامه های متعدد با استان ها و کشورهای همجوار و همسایه در سال های اخیر به عنوان ظرفیتی مناسب جهت حل مشکل تولید انبوه در بخش باغداری استان بویژه مرکبات یاد کرد و خواستار اجرایی و عملیاتی شدن جزییات این تفاهم نامه ها شد.
مقام عالی دولت در مازندران تاکید کرد : وظیفه همه ما در ستاد تنظیم بازار این است که با اقدامات موثر، قیمت فروش محصول مرکبات و کیوی را به نفع باغداران و مصرف کنندگان از طریق قطع واسطه ها و دلالان رقم بزنیم و این اقدامات در دستور کار قرار گرفته است.
طبق آمار رسمی میزان صادرات پرتقال مازندران به خارج از کشوردر سال گذشته ۱۸۴ هزار تن به ارزش حدود ۸۹ میلیون دلار بوده است و پیش بینی جهاد کشاورزی استان صادرات امسال مرکبات به بیش از ۳۰۰هزار تن افزایش می یابد.
مازندران با دارا بودن ۱/۵ درصد از اراضی کشور و ۲/۵ درصد اراضی کشاورزی کشور سالانه بیش از ۷ میلیون تن محصولات کشاورزی تولید می کند که ۱۰ درصد ارزش اقتصادی محصولات کشاورزی کشور را به خود اختصاص داده است .
