ایران از دیرباز در زمینه طبابت و گیاهان دارویی سابقه طولایی داشته و پژوهشگران اکنون هم در این زمینه موفقیت‌هایی کسب کرده‌اند و تحقیقات خود را با حمایت بنیاد ملی علم ایران در این موضوع انجام می‌دهند.
«اکوفیزیولوژیک و توسعه نشانگرهای ریزماهواره به‌منظور بررسی روابط و ساختار ژنتیک جمعیت‌های گونه انحصاری کرفس کوهی (Kelussia odoratissima Mozaff)» عنوان طرحی است که در قالب رساله دکتری توسط فائزه مهدوی‌کیا با راهنمایی محمدتقی عبادی و حمایت بنیاد ملی علم ایران به پایان رسیده است.
مهدوی‌کیا درباره این طرح توضیح داد: ایران خاستگاه بسیاری از گونه‌های گیاهی دارویی با ارزش است. تحقیقات زیادی در زمینه شناسایی و ارزیابی گونه‌های گیاهی دارویی با استفاده از صفات فنوتیپی و بیوشیمیایی صورت می‌گیرد که این پژوهش‌ها در سال‌های اخیر از روند شتاب‌زده‌ای برخوردار بوده است.
وی افزود: به‌خاطر فواید ارزنده تکنیک‌های مولکولی از جمله نشانگرها در سطح دی.ان.ای استفاده از آن‌ها در تحقیقات مختلف از جمله اکولوژی، به‌نژادی و ژنتیک جمعیت رواج زیادی یافت. نشانگرهای دی.ان.ای کاربرد وسیعی در استقرار و مدیریت بانک و کلکسیون‌ها، شناسایی ارقام و توده‌ها، شناسایی درست والدین و نتاج در تلاقی‌ها و شناسایی و نقشه‌یابی ژن‌های مرتبط با صفات مهم و مطالعه روند گزینش طبیعی دارند.
این محقق و پژوهشگر ادامه داد: کشور ایران از نظر فعالیت‌های پزشکی و شناخت درمان‌های گیاهی دارای قدمت طولانی است به گونه‌ای که سابقه درخشان ایران در طب سنتی به زمان تمدن بابلی-آشوری بر می‌گردد.
وی تصریح کرد: گیاه “کلوس” یا “کرفس کوهی” توسط برنامه توسعه ملل متحد به‌عنوان گونه در معرض خطر در ایران معرفی شده است، افزایش ارزش اقتصادی یک گونه گیاهی می‌تواند به کاهش شدید در جمعیت‌های وحشی به‌دلیل استفاده بی‌رویه منجر شود. برداشت از جمعیت‌های وحشی و روش‌های جمع‌آوری مخرب، مانند حذف اندام‌های زیرزمینی و هوایی که برای بقای گیاهان ضروری است، می‌تواند تهدید جدی تلقی شده و اغلب به ناپدید شدن این گونه‌ها بیانجامد.
مهدوی کیا ادامه داد: کرفس کوهی تنها گونه موجود در سرده Kelussia بوده که بومی منطقه نه‌چندان وسیع در دامنه‌های زاگرس مرکزی است. این گیاه دارای ظرفیت‌های بالایی از نظر اقتصادی و اجتماعی و خواص فراوان است. کرفس کوهی به علت دارا بودن مواد معطر برای طعم‌دهی به غذا به‌صورت گسترده در بسیاری از مناطق ایران استفاده می‌شود. با وجود ظرفیت بالای ژنتیک کشور در مورد این محصول مهم اقتصادی هدف اصلی این تحقیق شناسایی نشانگرهای ریزماهواره به منظور حفظ و نگهداری و استفاده مفید از توده‌های بومی موجود در کشور برای تعیین تنوع ژنتیک بین آن‌ها محسوب می‌شود که در نهایت برای برنامه‌های اصلاحی مفید و سودمند است.
وی ادامه داد: در این تحقیق در گام اول، جمع‌آوری توده جمعیت‌های مختلف از مناطق پراکنش گیاه در ایران صورت گرفته و روابط ژنتیک بین آن‌ها بررسی شد. در مرحله بعد نشانگرهای شناسایی‌شده در گونه‌های دیگر کرفس مورد آزمون قرار گرفتند. شناسایی و معرفی نشانگرهای اختصاصی برای اولین بار در کرفس کوهی بومی کشور و ارائه اطلاعات جامع از وضعیت روابط ژنتیک توده‌های بومی کلوس در مناطق مختلف از جمله اهداف انجام این طرح بود که خوشبختانه محقق شد.
