حسن وحید معاون آبخیزداری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور سه شنبه شب در گفتگوی ویژه خبری
در باره ضرورت تدیون لایحه آبخیزداری و آخرین وضعیت تدوین و تصویب آن گفت: عوامل مختلفی در بحث‌های مربوط به سیل و سیلاب و تخریب سرزمین در کشورمان دخیل شده که نیاز است یک انسجام بخشی خاصی دربدنه دولت و همچنین مشارکت مردم ما تدوین کنیم و در قالب برنامه و یک لایحه قانونی و طرح قانونی بتوانیم در بخش‌های مختلف تدوین و به دولت ارسال شود.
وحید افزود: بعد از دستور رئیس جمهور لایحه تنظیم شد و رفت و برگشت‌های بسیار متعددی داشت، در بخش‌های مختلف در مجلس و در بدنه دولت نهایتاً این شد که لایحه آماده ارسال به دولت است یعنی در مجموعه وزارت جهاد کشاورزی به قطعیت رسیده و هفته گذشته کارهایش به اتمام رسید.
دلایل تاخیر تدوین لایحه آبخیزداری:
وحید در خصوص دلایل تاخیر در آماده شدن لایحه آبخیزداری گفت: جلسات بسیار متعددی در این زمینه داشتیم شاید بیش از ۱۰، ۱۵ جلسه در این زمینه با بخش‌های مختلف داشتیم، چون بحث فرابخشی بود در لایحه و نیاز بود اگر قرار بر این است که انسجام بخشی سازمانی یا در بدنه دولت انسجام بخشی خاصی برای مدیریت و سرزمین ایجاد شود باید بخش‌های مختلف هماهنگ شوند، جلسات بسیار بسیار کارشناسی در این زمینه گذاشته شد، ما چندین جلسات در خدمت دوستان عزیزمان در مجلس شورای اسلامی و بخش‌های مختلف دولت بودیم و نهایتا لایحه قطعی شده و آماده ارسال است که انشاءالله به نتیجه خاصی برسد.
سرفصل‌های لایحه آبخیزداری:
حسن وحیددر باره سرفصل‌های آبخیزداری گفت: ما در کشور در حوزه آبخیز درجه یک و دو برنامه خاصی برای این موضوع داشتیم بحث اصلی این بود که ما شورای عالی آبخیزداری تشکیل دهیم قاعدتاً پیشنهاد ما شورای عالی آبخیزداری با ریاست جمهوری و بدنه وزرای دولت، وزارت نفت، وزارت نیرو، وزارت میراث فرهنگی و سایر وزارتخانه‌هایی که به نوعی در برنامه‌های اجرایی و اکوسیستم‌های کشور و حوزه آبخیز کشور دخیل هستند، نیاز بود این شورای عالی در این برنامه تدوین شود و یک انسجام خاصی در بدنه دولت ایجاد کنیم که طرح‌ها و برنامه‌هایی که قاعدتاً اجرایی می‌شود با هماهنگی خاص انجام شود و نهایتاً اینکه نقش مشارکت مردم را ما در این موضوع ببینیم بحث دیگر هم که نیاز بود در سطح استان‌ها مورد پیگیری قرار گیرد در سطح حوزه‌های درجه دو این موضوع مورد بحث قرار گرفت که قاعدتاً خیلی از حوزه هایمان است که در یک استان، دو استان و چند استان است که شورای عالی استان‌ها تشکیل می‌شود به ریاست استان‌های استانداران مختلف که نهایتاً برنامه ریزی‌های لازم انجام می‌شود.
وحید افزود: در لایحه طرح آبخیزداری مهم‌ترین هدفمان این است که اولاً در حوزه آبخیز کلان کشور سیاست گذاری‌های کلان در سطح ملی برگزار شود و همچنین برنامه‌های آمایشی در سطح حوزه‌های آبخیز کشور در این زمینه تدوین شود که برنامه‌های آمایشی که تنظیم شد مبتنی بر برنامه‌هایی است که جلوگیری می‌کند از تخریب سرزمین و عرصه‌های منابع طبیعی و عرصه‌های منابع طبیعی و هماهنگی در اجرای پروژه‌ها و طرح‌های آبخیزداری است.
توجه و تمرکز بر نقش مردم در اجرای طرح آبخیزداری:
وحید در باره مسائل جدید فراتر از مسائل کلی در تدیون لایحه آبخیزداری گفت: یکی از مباحث اصلی که در این لایحه پیش بینی شده این است که علاوه بر نقش دولت در بحث هماهنگی‌ها در حوزه آبخیز نقش مردم را هم تدوین کنیم، قاعدتاً بهره برداران در سطح حوزه آبخیز در مدیریت حوزه‌های آبخیز دخیل هستند، نقش مردم باید پررنگ‌تر باشد، مهم‌ترین بحثی که ما در این لایحه تقدیم کردیم این است که اثرات اقتصادی در حوزه آبخیز است.
زمان ارسال لایحه:
وحید در باره زمان ارسال لایحه گفت آماده ارسال است و چند روزه ارسال خواهد شد، یکی از مباحث مهم دیگری که در سطح استان‌ها مدنظر ما است، برنامه آمایش سرزمین وقتی تدوین شود در چار چوب حوزه سیاسی تدوین شود؟ که این یک از هم گسستگی در برنامه اجرایی دولت ایجاد می‌کند.
اجرای آبخیزداری عقب‌تر از برنامه ششم توسعه:
معاون آبخیزداری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور در باره اینکه بر اساس برنامه ششم توسعه باید ۱۰ میلیون هکتار عملیات آبخیزداری در کشور انجام شودنیز گفت، تا کنون حدود ۳۲ میلیون هکتار از منابع طبیعی کشور عملیات آبخیزداری انجام شده در قانون برنامه ششم مقرر بود که حدود ۱۰ میلیون هکتار عملیات ابخیزداری انجام دهیم که حدود ۶/۳ هکتار انجام شده است، یکی از مهم‌ترین دلایلی که در برنامه ششم عقب افتادگی داریم، بحث مالی است. هدف ما این است که در قالب طرح‌های اقتصادی و طرح‌های چند منظوره که علاوه بر بهره برداری دام از سطح منابع طبیعی، سایر اثرات اکولوژیک که در سطح منابع طبیعی وجود دارد ما نهایتاً در قالب طرح مدون و برنامه ریزی شده مدیریت می‌کنیم.
دلایل عقب ماندگی اجرای آبخیزداری از برنامه ششم توسعه:
محمد جواد عسگری رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در ارتباط با دلیل عقب ماندن آبخیزداری از برنامه ششم توسعه که باید ۱۰ میلیون هکتار آبخیزداری می‌شد گفت: بحث آبخیزداری یکی از مباحث مهم و جدی در حوزه توسعه بخش کشاورزی است در گذشته ما متاسفانه تدبیر نکردیم در بحث برداشت آب از سفره‌های زیر زمینی بدون توجه به میزان ورودی آب به سفره‌های زیرزمینی و برداشت تدبیر و برنامه ریزی نشده بود، در بودجه ۱۴۰۱ ما تقریباً همه درامد‌های سازمان جنگل‌ها و مراتع را در اختیار سازمان جنگل‌ها قرار دادیم یعنی اینکه تصویب کردیم آن چرا که درآمد ایجاد می‌شود از طرف سازمان جنگجل‌ها و مراتع صفر تا صد در اختیار سازمان جنگل‌ها با اولویت اجرایی و عملیاتی کردن طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری در سنوات قبل این طور نبوده هر آنچه که سازمان جنگل‌ها درآمد داشت می‌رفت به حساب خزانه درصد کمی در اختیار سازمان جنگل‌ها و مراتع قرار می‌گرفت، یکی از راه‌هایی که ما می‌توانستیم فضای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان داری را عملیاتی و اجرایی کنیم همین بود، در گذشته بحث‌هایی شده بود برنامه‌هایی را دنبال کرده بودند متاسفانه به دلیل نداشتن پشتوانه مالی نتوانستند اجرایی کنند الان در حال حاضر دست سازمان جنگل‌ها باز است و به راحتی می‌تواند در قالب طرح‌های آبخیزداری کار خود را عملیاتی و اجرایی کند در کنار آن هم در بودجه ۱۴۰۲ برنامه می‌کنیم.
عسگری افزود: ما هم جلسه‌ای خدمت اقای دکتر میرکاظمی بودیم و هم جلسات متعددی در کمیسیون برگزار کردیم در راستای مشکل بحث اب سفره‌های زیرزمینی و طرح‌های آبخیزداری گفتیم با اولویت دستگاه‌های متولی مانند سازمان برنامه و بودجه مبلغ مورد نظر و میزان اعتباری که از درآمد سازمان جنگل‌ها و مراتع به دست می‌آید در اختیار سازمان جنگل‌ها قرار دهد که کار را عملیاتی شروع کنند.
وحید نیز دراین ارتباط با اشاره به اینکه برای پیشبرد این برنامه نیاز به اعتبار ۸ هزار میلیاردی بود افزود: در سال ۱۴۰۱ حدود دو هزار و ۲۵۰ میلیارد تومان مصوبه اعتباری است و طرح هایمان آماده اجراست و بر اساس برنامه مصوبی که دارد اجرایمان شروع شده است، اعتباری که تا الان مصوب شده برای سازمان منابع طبیعی در حدود یک میلیون تا یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار امکان اجرای پروژه‌های مراتعی وجود دارد التبه دو مبحث وجود دارد البته دو مبحث دیگر در این زمینه وجود دارد بحثی که ریاست جمهوری در مورد ۲۰ میلیون هکتار ابلاغ کردند که این هم در دستور کار سازمان برنامه است، اعتباری که تا الان به سازمان منابع طبیعی تخصیص داده شده، حدود دو هزار و ۲۵۰ میلیارد تومان است.
معاون آبخیزداری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور همچنین گفت اگر قرار باشد این چهار میلیون هکتار را بخواهیم برنامه ریزی کنیم که ۸ هزار میلیارد نیازه تا الان دو هزار و ۲۵۰ میلیارد تومان مصوب شده البته نکته‌ای که مدنظر است بحث‌های تامین مالی در بحث دولت برنامه ریزی می‌شود علاوه بر بودجه عمومی دولت در سایر بخش‌ها درآمد‌ها هم قرار است کمک‌هایی در این زمینه به سازمان منابع طبیعی انجام شود که طرح آن آماده است که به دولت ارائه خواهیم داد.
برنامه‌های اتی مجلس برای اجرای آبخیزداری:
محمد جواد عسگری رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در خصوص مصوبات آتی مجلس برای پیشبرد آبخیزدرای گفت ما به دستگاه‌های متولی وزارت جهاد کشاورزی، سازمان جنگل‌ها و مراتع، شیلات، دستگاه‌هایی که در مجموعه بخش کشاورزی، و وزارت نیرو و سازمان محیط زیست کار می‌کنند اعلام کردیم که پیشنهادات خودرا برای برنامه بودجه ۱۴۰۲ و برنامه هفتم توسعه را به کمیسیون کشاورزی ارائه دهند، کمیته‌های کمیسیون کشاورزی هم فعال شدند و همکاران ما در حال تلاش هستند که در قالب نقشه راه هم در بحث بودجه ۱۴۰۲ باید برنامه ریزی صحیح و مدون حرکت کنیم هم اینکه برنامه هفته توسعه برنامه ریزی را به گونه‌ای دنبال کنیم که آنچه را که اهمیت دارد در حوزه‌های بخش کشاورزی به طور خاص طرح‌های ابخیزداری و آبخوان داری انشاءالله بتوانیم طی یک زمان فاصله مشخص عملیاتی و اجرایی کنیم.
مشکل ساختاری یکی از دلایل عقب ماندن آبخیزداری از برنامه ششم توسعه:
علی طالبی رئیس انجمن آبخیزداری در باره اینکه چه مشکلاتی در راه محقق نشدن تکلیف قانون آبخیزداری وجود داشته است گفت واقعیت این است که مشکل ابخیزداری در کشور ما اول مشکل ساختاری است از نظر مدیریت یعنی بحث مدیریت حوزه‌های آبخیز نمی‌تواند در قالب یک سازمان کوچک در یک وزارتخانه مدیریت شود ما باید این را حل کنیم که از نظر قانونی یک تشکیلات مستقیم و مستقل برای آبخیزداری داشته باشیم.
طالبی افزود: مسئله دوم اینکه امروزه صحبت از آبخیزداری که در دنیا می‌شود در محافل علمی صحبت و هدف مدیریت جامع حوزه آبخیز است این را ما هنوز در خود بدنه سازمان مراتع کشور هنوز خیلی از کارشناسان بخش‌های غیر آبخیزداری مثلا بخش جنگل هنوز با آن کنار نیامده اند.
طالبی خاطرنشان کرد: باید بپذیریم از نظر علمی یک حوزه آبخیز بخشی از آن جنگل و بخشی مرتع است و یک مدیریت واحد نیاز دارد.
معاون آبخیزداری سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری کشور نیز در این ارتباط گفت ما معتقد به مدیریت جامع حوزه آبخیز هستیم یعنی کلیه برنامه‌های اجرایی که در بدنه دولت قرار است انجام شود در قالب حوزه آبخیز در لایحه هم پیش بینی شده است، یکی از مباحثی که وجود دارد در بحث سازمان منابع طبیعی ما در حوزه آبخیز به صورت هماهنگ کلیه برنامه‌ها و پروژه‌های اجرایی که در بخش منابع اجرایی که در بخش منابع طبیعی اجرا می‌شود را به صورت هماهنگ انجام می‌دهیم منتهی مشکل اصلی که در این زمینه وجود دارد این است که سایر بخش‌هایی که به نوعی در مدیریت اکوسیستم‌ها دخیل هستند هماهنگی‌ها در این زمینه انجام گیرد، اگر قرار بر این است که ما مدیریت کنیم حوزه آبخیز را و یک انسجام خاصی در این حوزه انجام شود باید برنامه‌ها به صورت مدون و تدوین شده انجام شود قرار بر این نیست که بخشی اگر در حوزه ابخیزی یا عرصه منابع طبیعی اگر قرار است بخش معدن ما اجرایی شود به عنوان یکی از منابع ملی مان است و اعتقاد داریم که باید اجرایی شود، ولی اگر بحث معدن ما قرار است اجرایی شود باید به صورت منسجم باشد اگر معدن اجرا می‌شود باید پیوست زیست محیطی آن باشد.
پیامد‌های خسارت بار عقب ماندن اجرای آبخیزداری از برنامه ششم توسعه:
طالبی رئیس انجمن آبخیزداریدر باره خسارت‌های نشای از عقب ماندن اجرای آبخیزداری از برنامه ششم توسعه گفت خسارت‌ها که مشخص است فقط بخشی از خسارت سیلاب است که ملموس است، اما بخشی از خسارات اثرات خشکسالی است بحث تخریب سرزمین از دست دادن منابع آب زیرزمینی این‌ها همه پیامد‌های همان مدیریت غیر اصولی بر حوزه آبخیز است که یک هماهنگی خیلی خوبی در یک ماه گذشته بین پژوهشکده حفاظت خاک آبخیزداری، سازمان منابع طبیعی و انجمن ابخیزداری ایران به صورت مثلث شکل گرفت و این لایحه تکمیل شد و چندین جلسه برگزار شد که الان یک لایحه خوبی آماده است هر چند ما از یک سال قبل در این طرح کار میکردیم و بعد گفتند طرح لایحه شود.
چگونگی استفاده از ظرفیت‌های مردم در بحث آبخیزداری:
شریفی مدیرعامل انجمن علمی سازگاری خشکی و خشکسالی در باره توجه به ظرفیت‌های مردمی در اجرای سریعتر طرح‌های آبخیزداری گفت لایحه‌ای که جدیداً تصویب شده یکی از هداف مهم آن این است که آبخیزداری از شکل اقدامات فعلی دولتی به شکل اقدامات مشارکت پذیر، اقتصادی و دانش بنیان تبدیل شود برای این کار ما نیازمند این هستیم که ابتدا سیستم پایش و تحقیق و نوآوری داشته باشیم که بتوانیم از فناوری‌های روز استفاده کنیم، به هر حال ما آن چیزی که تحت عنوان آبخیزداری به عنوان یک سیستم قدیمی که شاید بیش از صد سال سابقه دارند استفاده میکردیم این بخش کاملا تحت تاثیر تغییراتی که صورت گرفته، تحت تاثیر چارچوب مبادی قانونی و مجوزها، حقابه ها، مقررات، اقدامات تشویقی و برنامه ریزی است.
شریفی افزود: ما شکل کار دولتی باید به نظر می‌رسد که باید عوض شود یعنی ما سرعت کار به اندازه کافی نیست و اگر کار اقتصادی شود و همراه با مشارکت مردم باشد، ما مشکلاتی که آقای دکتر طالبی فرمودند اعم از سیل، کم آبی و … و با کمک تکنیک‌های آبخیزداری می‌توانیم حل کنیم یک بخشی بر می‌گردد به اینکه ما نهاد‌های لازم را در سطوح پایین از ابتدا باید ببینیم و به عنوان یک ضرورت بپذیریم به هر حال این کار نمی‌شود مگر اینکه ما از سطوح پایین که یک حوزه آبخیز قابل مدیریت است شروع کنیم.
