مدل تحقیق برای توسعه و افزایش سطح زیر کشت و ضریب تولید در دیم‌زارها که طی سال‌های اخیر با هدف تامین امنیت غذایی در شرایط کم‌آبی مورد توجه قرار گرفته از جمله رویکردهای مبتنی بر پژوهش برای رونق تولید، پشتیبانی و مانع‌زدایی در بخش کشاورزی دیم به شمار می‌رود.
راجع به اهمیت اجرای این مدل همین بس که بخش اعظم محصولات کشاورزی در کشورمان برخلاف روند جاری دنیا به صورت آبی تولید می‌شود و بر اساس این رویکرد جدید، پژوهشگر بخش کشاورزی دیم علاوه بر در نظر گرفتن مسائل فنی، به مسائل اجتماعی و اجرایی هم توجه کرده و نتیجه تحقیق را تا سر مزرعه دنبال می‌کند تا در عمل کشت دیم برای کشاورز سودآور باشد.
پیگیری نتایج پژوهش تا سر مزرعه
معاون وزیر جهاد کشاورزی و رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی می‌گوید: بر اساس این مدل پژوهشگران موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور که ستاد مرکزی آن در مراغه استقرار دارد، باید نتایج پژوهش را تا سر مزارع مورد توجه قرار دهند تا موانع پیش‌رو یکی پس از دیگری حذف شود.
«کامبیز بازرگان» با اشاره به اینکه تحقق این امر به مشارکت مدیران سطح کلان کشور نیاز دارد، بیان می‌کند: پژوهشگران این موسسه در کنار تحقیق فنی باید به پژوهش‌های اجتماعی و اقتصادی هم توجه کرده و به نوعی نگرش سیستمی داشته باشد.
رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاو
رزی: کار پژوهشی در مدل جدید منحصر به دیوارهای این موسسه نیست و نتایج پژوهش‌ها باید تا مزرعه و حصول نتیجه دنبال شود
وی معتقد است که موسسه تحقیقات کشاورزی دیم باید رهبری حل مسائل کشاورزی را در دست بگیرید و به جای موسسه‌محوری، به صورت مسئله‌محوری حرکت کند.
وی با تاکید بر اینکه بالای ۹۰ درصد محصولات کشاورزی دنیا از طریق کشاورزی دیم تولید می‌شود، اظهار داشت: در ایران بخش اعظم محصولات به صورت آبی کشت می‌شود و به همین دلیل در زمینه استفاده از منابع آب‌های زیرزمینی زیاده‌روی کرده‌ایم.
وی اظهار داشت: بر اساس اطلاعات و آمار از یک سو مناطق مرکزی کشور دچار کم‌آبی است و از طرف دیگر نیز می‌خواهیم به ضریب خواتکایی و امنیت غذایی برسیم؛ در نتیجه باید به کشاورزی دیم با رویکرد جدید بیش از پیش توجه کنیم.
وی با اشاره به اینکه میانگین بارندگی در دنیا بالای ۶۰۰ میلی‌متر و بیشتر از میانگین بارندگی ایران است، بیان کرد: برخی کشورها که شرایط مشابه ایران را دارد با تکیه بر دانش کشاورزی از ضریب بیشتر تولید در واحد سطح برخوردار است.
اثربخشی مدل «تحقیق برای توسعه»
مدل تحقیق برای توسعه کشاورزی دیم طی سال‌های اخیر با اجرای طرح جهش تولید در دیم‌زارهای کشور به نتایج قابل توجهی رسیده و امیدواری برای تقویت این رویکرد را در میان پژوهشگران افزایش داده است؛ رویکردی که باید بدون در نظر گرفتن نگاه‌های سیاسی در دولت بعدی نیز تقویت شود و توسعه کشاورزی دیم در سیاست‌گذاری کلان کشور همچنان مورد توجه قرار گیرد.
این طرح به عنوان یکی از دستاوردهای موسسه تحقیقات کشاورزی دیم با همکاری وزارت جهاد کشاورزی تدوین و در تابستان سال ۱۳۹۹ ابلاغ شد؛ طرحی که اکنون با جدیت از سوی ستاد اجرایی فرمان امام (ره)در حال اجرا بوده و با عملیاتی شدن آن افزایش بهره‌وری تمام محصولات زراعی دیم در عمل مد نظر گرفته است.
علاوه بر آن با اجرای طرح «جهش تولید در دیم‌زارها»، افزایش سطح زیرِکشت دیم برخی محصولات نظیر گیاهان علوفه‌ای و دانه‌ها روغنی دیم در تمام مناطق دیم‌کاری کشور با توجه به امکانات و شرایط موجود در کانون توجه قرار گرفته است.
افزایش بهره‌وری با اجرای طرح جهش تولید
رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور با اشاره به راهکارهای افزایش بهره‌وری در دیم‌زارها بر اساس طرح «جهش تولید»، می‌گوید: گندم دیم در چهار میلیون هکتار از اراضی زراعی کشور کشت می‌شود و در صورت استفاده از ارقام جدید معرفی‌شده از سوی این موسسه به همراه بسته کامل زراعی توصیه شده، عملکرد در واحد سطح افزایش می‌یابد.
«خشنود علیزاده» در مورد چند و چون افزایش سطح زیرکشت دیم بر اساس این طرح نیز بیان می‌کند: گیاهان علوفه‌ای در حال حاضر در ۱۳ هزار هکتار از اراضی دیم کشور کشت می‌شود که تا پایان اجرای طرح «جهش تولید» تا حداقل ۲۰۰ هزار هکتار به جای آیش سالیانه در تناوب غلات دیم افزایش می‌یابد.
نکته قابل تامل اینکه بر اساس مدل تحقیق برای توسعه، موسسه تحقیقات کشاورزی دیم علاوه بر ارایه کمک‌های فنی به مجری طرح جهش تولید در دیم‌زارها، در تامین هسته‌های اولیه بذر ارقام جدید دیم نقش کلیدی بر عهده دارد.
توسعه تنوع ژنتیکی با هدف ارتقای پایداری تولید
رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور معرفی ارقام جدید از محصولات زراعی دیم به همراه توسعه تنوع ژنتیکی را در ارتقای پایداری تولید در شرایط دیم موثر خواند و افزود: موسسه دیم در سال ۱۳۹۹ موفق شد ۱۲رقم جدید شامل سه رقم دانه روغنی، چهار رقم نخود، یک رقم جو، یک رقم گندم دوروم و سه رقم گندم نان جهت تنوع‌بخشی محصولی در شرایط دیم و بهبود عملکرد، ارتقای کیفیت و مقاومت به تنش‌های زنده و غیرزنده معرفی کند.
وی با اذعان بر اینکه ارتقای امنیت غذایی با افزایش تنوع ژنتیکی در محصولات زراعی از دستاوردهای شاخص موسسه در سال گذشته بوده، اظهار داشت: طی سال گذشته برای ارتقای امنیت غذایی و کاهش آسیب‌پذیری ارقام پیشرفته در برابر خسارت ناشی از تنش‌های زنده و غیرزنده و نیز افزایش قدرت سازگاری ارقام اصلاح شده جدید در برابر تغییرات اقلیمی نامطلوب، از روش‌های جدید در پیش به‌نژادی و به‌نژادی سریع استفاده شد.
نفوذ ارقام جدید بذرهایی که از سوی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم معرفی می‌شود، در استان‌های مختلف کشور افزایش یافته است
وی افزایش نفوذ ارقام جدید موسسه و تهیه اطلس نفوذ ارقام دیم در استان‌های کشور را از دیگر اقدامات مهم موسسه دیم برشمرد و اضافه کرد: گیاهان جایگزین لازمه توسعه کشاورزی حفاظتی، بهبود سیستم زراعی دیم و پایداری تولید است.
«علیزاده» افزایش تعداد طرح‌های تحقیقاتی یافته‌محور همراه با افزایش تعداد پروژه‌های به‌زراعی و توجه بیشتر به تحقیقات و فعالیت‌های نظام‌های زراعی را از ویژگی‌های راهبرد جدید موسسه دیم عنوان کرد.
وی به افزایش طرح‌های مشترک با موسسه‌های دیگر اشاره و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی و دانشگاه‌ها در پژوهش‌های کاربردی اشاره کرد و اظهار داشت: تعداد قراردادهای واگذاری دانش فنی به بخش خصوصی در سال گذشته به ۵۵ قرارداد فعال رسید.
وی همچنین از همکاری فعال موسسه دیم در احداث و هدایت پایگاه‌های نوآوری در قالب پروژه‌های امنیت غذایی، نظام‌های گندم‌بنیان، برنامه انتخاب مشارکتی (PVS) در ۱۵ استان خبر داد و گفت: متوسط تعداد یافته‌های قابل ترویج موسسه در ۱۰ سال اخیر پنج مورد در سال بوده اما در سال گذشته این یافته‌ها به بیش از ۳۰مورد افزایش یافت.
بخش ستادی موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور در مراغه و معاونت آن در کرمانشاه قرار دارد؛ این موسسه دارای پنج ایستگاه اصلی در مناطق مختلف کشور است که نماینده آن اقلیم به شمار می‌رود.
ایستگاه تحقیقاتی «مراغه» نماینده اقلیم سرد، ایستگاه «قاملو» در کردستان نماینده اقلیم بسیار سرد، ایستگاه «سرارود» در کرمانشاه به عنوان نماینده اقلیم معتدل سرد، ایستگاه گچساران در کهکیلویه و بویراحمد نماینده اقلیم گرمسیری و ایستگاه «شیروان» در خراسان شمالی نماینده اقلیم معتدل سرد و خشک است.
سرویس خبری : کشاورزی و باغبانی
