ایران با داشتن رتبه چهارم در تولید جهانی کیوی ، از نظر صادرات بعد از ایتالیا ، نیوزلند ، شیلی ، بلژیک ، یونان ، هلند و فرانسه در رده هشتم جهان قرار دارد. شمال ایران و بویژه دو استان گیلان و مازندران قطب تولید کیوی در کشور محسوب می شوند و سالانه در صورت مساعد بودن شرایط جوی از حدود ۴۰۰ هزار تن کیوی تولیدی این استان ها تقریبا نیمی به خارج از کشور صادر می شود.
امسال صادرات کیوی همچون سال های گذشته در حال انجام بود که ناگهان تولید کنندگان از توقف روند آگاه شدند. کیوی کاران مازندران تازه در حال چیدن میوه و انبار کردن آن بودند که متوجه این ضربه سنگین شدند در حالی که کیوی کاران در همین زمان بخشی از محصولشان را صادر کرده بودند. اصولا برداشت کیوی گیلان به خاطر کامل شدن قندش زودتر شروع می شود و به همین دلیل هم در صادرات جلوتر از مازندران است . طبق آمارهای رسمی در استان گیلان ۶ هزار و ۴۱۴ هکتار باغ کیوی وجود دارد و پیش بینی شده بود که باغداران گیلانی امسال ۲۰۰ هزار تن کیوی برداشت کنند.نیمی از کیوی تولید شده در گیلان به کشورهای روسیه، آذربایجان، قزاقستان ، آسیای میانه و هند صادر می شود.
آنچه طی یک ماه اخیر بر کیوی شمال رفته نه مربوط به محصول باغ های مازندران بوده و نه از مبدا این استان صادرات محصول غیراستاندارد صورت گر فته چرا که در بازه زمانی بروز مشکل در کیوی صادراتی شمال ، صادر کنندگان مازندرانی به فکر خرید ، سورتینگ و انبار کردن کیوی در سردخانه ها بودند و برای فروش کیوی با تجار خارجی بویژه کشور هند رایزنی می کردند.
مازندران بالغ بر ۶ هزار هکتار باغ کیوی دارد که عمده آنها در غرب استان واقع است و سالانه ۱۸۰ الی ۲۰۰ هزار تن محصول از آنها برداشت می شود.
زمانی که مشکل در صادرات کیوی شمال بروز کرد ، برخی آن را شایعه و برخی دیگر هم ترفند دلالان برای ارزان خری محصول از باغداران می دانستند ، اما کمتر از دو هفته زمان نیاز بود تا این خبر با تایید مسوولان رنگ واقعیت به خود بگیرد. تایید رسمی مشکل در صادرات کیوی در حالی که مازندران در اوج برداشت این محصول قرار داشت و هنوز بخش قابل توجهی از کیوی در سردخانه های انبار شد ، موجی از نگرانی ها را دامن زد ، نگرایی هایی که هنوز هم با وجود وعده مسوولان رنگ نباخته است چون اگر تا دو ماه دیگر کیوی برداشت شده مازندران به مقصد نرسد تمامی آنها غیر قابل مصرف خواهد شد. علاوه بر این بسیاری از باغداران از بابت فروش کیوی یا پولی دریافت نکرده اند و یا این که چک گرفته اند بنابراین عدم صادرات کیوی ، دست صادرکنندگان را در برابر طلبکاران بالا خواهد برد و احتمال تنش های اجتماعی نیز دور از ذهن نخواهد بود.
و اما اصل ماجرا
امسال کشور هند پس از بررسی محموله های صادراتی ایران متوجه وجود شپشک بر روی کیوی شد و بلافاصله از طریق نامه نگاری هایی که صورت گرفت این موضوع را به طرف های ایرانی گوشزد کرد. نکته جالب توجه اینکه این محموله های صادراتی شپشک دار همگی گواهی بهداشت ایران را اخذ کرده بودند و همین موضوع حساسیت ها را برای طرف هندی دوچندان کرد.
هشدارهای طرف هندی به صادرکنندگان ایرانی همچنان ادامه داشت تا اینکه یک محموله صادراتی کیوی از هند به ایران برگشت خورد، اما بار دیگر این محموله به هند صادر شود ولی این بار به طور غیر مستقیم و از طریق امارات این اتفاق رخ داد . از آنجا که امارات تولید کننده کیوی نیست و هندی ها نیز به این موضوع واقف بودند بار دیگر محموله را به ایران برگشت زدند و اعلام کردند که از هشتم دسامبر برابر با ۱۷ آذر جلوی واردات کیوی ایران را به طور موقت می گیرد.
مشکل کیوی شمال از این مرحله به بعد وارد چرخه اداری جدی می شود و جلسات یکی پس از دیگری برگزار می شود تا این مشکل هرچه سریع تر برطرف گردد و برای این منظور سفارت ایران در دهلی نو نیز وارد عمل شد و با طرف های هندی شروع به رایزنی می کند. در ایران نیز مسوولان کشوری برای بررسی موضوع و بازدید از سردخانه ها ، عازم غرب مازندران شدند. بهرام دارایی رییس سازمان غذا و دارو کشور و مهدی قائمیان معاون قرنطینه و بهداشت گیاهی سازمان حفظ نباتات کشور به دعوت سید شمس الدین حسینی نماینده مردم شهرستان های تنکابن ، رامسر و عباس آباد چهارشنبه هفته پیش به غرب مازندران سفر کردند تا از نزدیک مسائل را مورد ارزیابی قرار دهند .
این بازدید ها سرانجام منتج به برگزاری جلسه ای در فرمانداری تنکابن جهت رفع مشکل شد و در نهایت اعلام گردید که صادرات کیوی از هفته پیش رو بار دیگر از سر گرفته می شود ، اتفاقی که می تواند نجات بخش کیوی مازندران باشد.
تب دینگو
شاید برای خیلی ها این سووال مطرح باشد که چرا هندی ها به میوه کیوی علاقه زیادی دارند و بازار مصرف این محصول در این کشور پر جمعیت بسیار داغ است.
به دنبال پاسخی برای این سووال بودم که با یک تاجر دو رگه ایرانی هندی به نام کومار آشنا شدم . وی که در جریان بازدیدهای مسوولان کشوری به مازندران سفر کرده بود در باره علاقه مردم هند به کیوی گفت : همه ساله در نیمه دوم سال کشور هند با بیماری تب دینگو مواجه می شود و بسیاری از افراد جان خود را از دست می دهند.
وی افزود : هندی ها دریافته اند که میوه کیوی می تواند در پیشگیری از تب دینگو که به وسیله نیش پشه ای به همین نام ایجاد می شود ، موثر باشد بنابراین علاوه بر اینکه میوه کیوی را می خورند ، پوست آن را به روی دست و صورت خود می مالند تا از گزند نیش پشه دینگو در امان باشند.
این تاجر هندی ایرانی اظهار داشت : تب کشنده دینگو خطرناکتر از مالاریا است و ارزان ترین راه برای پیشگیری ، استفاده از کیوی است.
وی کیوی مازندران را بسیار با کیفیت دانست و خاطرنشان کرد : هر دو طرف هندی و ایرانی نسبت به شرایط به وجود آمده بسیار نگران هستند و باید هر چه سریع تر این مشکل برطرف شود.
حال که مشخص شد میوه کیوی برای هندی ها چقدر ارزشمند است و آنها حاضرند برای نجات جانشان این میوه ارزشمند را خریداری کنند ، پس چه عواملی باعث می شود که بازار بزرگی چون هند با بیش از دو میلیارد جمعیت برای تجار ایرانی به خطر بیافتد.
طمع تجار
از ابتدای زمان برداشت کیوی ، فعالان این بخش به هر شکل ممکن محصول کیوی تولید شده در باغ های غرب مازندران را خریداری نمودند تا پس از سورتینگ ، بسته بندی و انبارکردن در سردخانه ها به کشور هند صادر نمایند.آنها در ابتدا با قیمت کیلویی هشت هزار تومان شروع به خرید کیوی کردند اما از آنجا که با اعتراض باغداران مواجه شدند ، روند افزایشی قیمت را در دستور کار خود قرار دادند به طوری که قیمت خرید کیوی به ۱۳ هزار تومان نیز رسید.
با توجه به این که قیمت تمام شده تولید کیوی نسبت به سایر محصولات به دلیل عدم سمپاشی و استفاده از کودهای شیمیایی که در بازار بسیار گران هستند ، پایین تر است باغداران راضی تر از همیشه محصولات خود را به فروش رساندند و خریداران نیز به امید رونق بازار صادرات و کسب سود بیشتر تا می توانستند کیوی خریدند و انبار کردند. از سوی دیگر از آنجا که کیوی ایران در بازار هند به قیمت کیلویی ۲۸ الی ۳۲ هزار تومان به فروش می رسد ، تجار ایرانی با احتساب هزینه بسته بندی ، حمل و نقل و گمرک سود سرشاری نصیب خود می کند به شرط آنکه محصول صادر شده بی عیب و نقص باشد.
البته هستند افرادی که طمع می کنند و محصول درجه یک را با درجه دو مخلوط کرده و به نام درجه یک صادر می کنند تا سود بیشتری نصیبشان شود و یا اینکه میوه های آلوده را با میوه های سالم در یک سبد می چینند تا پول بیشتری به جیب بزنند ، غافل از اینکه با این کار نه تنها به تجارت خود آسیب می رسانند بلکه حیثیت و آبروی کشاورزی ایران را زیر سوال می برند که خسارت های جبران ناپذیری به همراه دارد.
در این میان باید به نقش گمرکات کشور در صدور گواهی بهداشت برای محصولات گیاهی نیز اشاره کرد. اینکه یک گمرک با اعمال برخی سختگیری های قانونی مورد غضب صادرکنندگان قرار می گیرد و گمرکی دیگر با مهیا نمودن شرایطی آسانتر مورد توجه تجار و بازرگانان است ، کمی سووال برانگیز بوده و مضافا این که تخلف صورت گرفته در روزهای اخیر مربوط به گمرک پرطرفدار شمال کشور نیز باشد و اینجاست که باید برخی دستگاه ها در این زمینه ورود کنند و جلوی ادامه این روند را بگیرند.
پایان تجارت سنتی
در دنیای امروز تجارت برای آنهایی که به شیوه سنتی عمل می کنند بسیار سخت شده و اگر می خواهیم بازارهای هدف صادرات را از دست ندهیم بهتر است با قوانین بین المللی همسو باشیم تا در این دنیای پر رقابت از غافله عقب نمانیم.
مشکل به وجود آمده برای صادرات کیوی تلنگری بود به اقتصاد ایران ، اقتصادی که به دلیل شرایط تحریم با کاهش درآمدهای نفتی روبروست و برای جبران آن روی به گسترش صادرات غیر نفتی آورده است و می کوشد تا با تدابیری هوشمندانه در عرصه بین الملل داد و ستد نماید و چرخ اقتصاد کشور را در حرکت نگه دارد.
کارشناسان اقتصادی می گویند برگشت خوردن محصولات صادراتی همچون کیوی ، فلفل دلمه و سیب زمینی می تواند بهانه ای برای شروع یک برنامه بلند مدت جهت متوقف کردن صادرات غیر نفتی ایران باشد و در این صورت طی سال های آینده مشکلاتی از این دست بیشتر بروز خواهد کرد و تنها راه خارج کردن بهانه از دست بدخواهان و رقبا هم رعایت استانداردهای بین المللی است . مسلما رعایت استانداردهای بین المللی زمینه ساز توسعه صادرات خواهد شد و تاکنون هیچ کشوری نتوانسته بدون ارتقای زیرساخت های کیفیت به توسعه تجارت به ویژه در بخش صادرات دست یابد.
به طور حتم مشکل صادرات کیوی در سال جاری برطرف خواهد شد اما باید از امروز بسترسازی مناسب جهت تولید محصولات با کیفیت را در دستور کار قرار دهیم تا در سال آینده هیچ بهانه ای برای برگشت زدن این محصول و سایر محصولات گیاهی وجود نداشته باشد.شناسنامه دار شدن زنجیره تولید تا صادرات گامی موثر در جهت بهبود وضع صادرات محصولات گیاهی است و امیدواریم دستگاه های متولی این امر بیش از پیش در تحقق آن تلاش نمایند.
سرویس خبری: فناوری غذا و بخش صنعت
