البته این دسته از خریداران تنها نیستند ، چون در بینشان باغدارانی هم دیده می شوند که نیازی به فروش محصول در سر باغ نداشتند و به همین دلیل هم ریسک انبار کردن پرتقال برای فروش در « وقت مناسب » را تقبل کردند تا این روزها مجبور شوند در به در دنبال مشتری برای فروش محصولشان به یک سوم قیمت پیشنهادی در فصل پاییز بگردند.
برخی از باغداران هم طی یک ماه گذشته صلاح را در این دیدند که خودشان تبدیل به فروشنده خرده پا در حاشیه جاده های اصلی یا خیابان ها و مراکز شهری شوند تا بتوانند با فروش مستقیم پرتقال در بسته های ۲ تا پنج کیلویی بخشی از ضرر و زیانشان را بابت نفروختن محصول در سر باغ جبران کنند.
باغدارانی که خودشان دست به کار شدند تا انبارشان را با خرده فروشی پرتقال خالی کنند ، هر کیلوگرم از این محصول را در بسته های ۲ تا پنج کیلویی هفت تا هشت هزار تومان عرضه می کنند ، قیمتی که چهار تا پنج هزار تومان کمتر از روزهای پایانی سال و یا برابر با نرخی است که می توانستند فصل پاییز به صورت یکجا سرباغ به خریداران عمده بفروشند.
آنچه که طی چند هفته گذشته از آن به عنوان فاسد شدن و ضرر و زبان باغداران بابت فروش نرفتن مرکباتشان در مازندران گفته می شود ، در واقع اشاره به همین وضعیت برخی از باغداران و یا خریدارانی عمده و ناواردی است که به هوای سود بیشتر، محصول خریداری شده را به صورت سنتی انبار کرده بودند تا با قیمت چند برابر فصل برداشت به بازار عرضه کنند.
بررسی ها در شهرستان های مختلف مازندران نشان می دهد ، تعداد باغدارانی که دچار چنین وضعیتی شده اند ، بسیار اندک است و با توجه به مقدار کم محصولی که انبار کرده بودند ، می توان نتیجه گرفت که تقریبا باغداران مازندران مرکباتشان را در سال ۹۹ بموقع و شیرین فروختند و وارد بازی کنترل بازار نشدند تا بتوان ادعا « باغداران متضرر شدند » را مطرح کرد.
برای بررسی وضعیت برندگان و بازندگان بازار مرکبات مازندران ، قبل از هر چیز باید ۲ نکته را در نظر داشت ؛ یکی این که تولید محصول در سال ۹۹ بیشتر از سال قبل بود و به همین دلیل آرامش بازار تا پایان سال بدون هرگونه تنش برای باغدار ، بازار و مصرف کنندگان در چنین وضعیتی بازی برد – برد محسوب می شود. دوم این که زیرساخت های فراهم شده برای نگهداری و ذخیره سازی مرکبات بیش از هر زمان دیگری در استان مهیا شده است و به همین خاطر هم میزان خطراتی که متوجه محصول و باغداران بود کاهش یافت .
میزان تولید مرکبات در مازندران سال گذشته با افزایش حدود ۱۰ درصدی به ۲ میلیون و ۷۵۰ هزار تن رسید و دولت هم بر خلاف سال های گذشته ، برای خرید پرتقال شب عید از مازندران سهمیه تعیین نکرده بود چرا که به دلیل شرایط مناسب تولید ، فقط ۲۰۰ هزار تن بیشتر از سال قبل ذخیره سازی انجام شده بود.
از طرفی وجود ۵۰۰ واحد سورتینگ با ۲۵۰ هزار تن ظرفیت ، ۱۱۹ سردخانه دارای مجوز با ۴۷۳ هزار تن ظرفیت ، ۱۴۸ واحد خدمات انبارداری با ۳۸۱ هزار تن ظرفیت نگهداری میوه در مازندران و همچنین راه اندازی پایانه صادراتی روماک گستر جویبار به عنوان یکی از مدرنترین پایانه های صادراتی کشور در اواخر سال گذشته با ظرفیت یکصد هزار تنی ذخیره مرکبات سبب شد تا صادرات نیز به مرز ۲۵۰ هزار تن برسد ، رقمی که ۶۰ درصد بیشتر از مدت مشابه سال ۱۳۹۸ است.
بازیگران بازار مرکبات
بازار مرکبات مازندران با توجه به گردش مالی سنگینیش ، بازیگران مختلفی دارد. یک طرف این بازار را باغداران تشکیل می دهند. آنها طی چند سال گذشته تا حدود زیادی با قواعد بازی آشنا شدند و هر سال به فراخور وضعیت با در نظر گرفتن منافع حداکثری خودشان تصمیم می گیرند.
در حالی که تا همین پنج سال پیش دلالان تعیین کننده اصلی قواعد بازی در بازار مرکبات مازندران بودند ، به مرور وضعیت با آگاهی بیشتر باغداران ، حمایت دولت در قالب های مختلف مانند تامین نیاز میوه شب عید و باز کردن راه برای صادرات ، حضور خریداران واقعی در سر باغ و ارتباط گرفتن مستقیم با باغدار ، مهیا شدن امکان ذخیره سازی بیشتر با استفاده از فناوری های نوین در کنار به سرانجام رسیدن ساخت و تجهیز پایانه صادراتی محصولات کشاورزی ، تغییر یافت تا در نهایت نقش دلالان به حداقل ممکن کاهش یافته و یا پایشان از باغ های مرکبات قطع شود.
سورتینگ داران ، دیگر بازیگران بازار مرکبات مازندران هستند. آنها بخشی از محصولات باغی استان را خریداری ، سورت و نگهداری می کنند تا بتوانند در زمان مناسب وارد بازار کنند. البته بخشی از صادرات هم از این طریق انجام می شود.
خریداران عمده بازار میوه و تره بار کشور بویژه شهرهای بزرگی مانند تهران و مشهد هم بازیگر دیگر بازار مرکبات مازندران هستند. آنها عمدتا خریدشان را با واسطه نمایندگانشان از سر باغ انجام می دهند و به صورت روزمره نیز وارد بازار می کنند. برخی از باغداران هم خودشان با این بازارها ارتباط دارند و محصولشان را مستقیم به آنجا می برند.
صادر کنندگان را هم باید گروه چهارم از بازیگران بازار مرکبات مازندران دانست. این گروه طی سال های اخیر حرفه ای تر شدند و بر خلاف گذشته ، دیگر پا در هر باغی نمی گذارند. گزیده خرید می کنند تا بتوانند به محصول کیفی تر دست یابند. بیشتر صادر کنندگان دارای باغ های نام و نشان دار برای خودشان هستند چون تجربه به آنها ثابت کرده است بعضی از باغداران ، باغدارتر هستند و محصول کیفی تری پرورش می دهند و به عبارتی دوست دارند تا ریشه اشان را بازار صادرات مرکبات محکم کنند.
یکی از تحولاتی که سال ۹۹ در بازار مرکبات مازندران مشاهده شد ، ورود شرکای خارجی صادر کنندگان به باغ های مرکبات استان بود ، موضوعی که صدای برخی را در آورده بود و از آن با عنوان « جولان خارجی ها در باغ های مرکبات مازندران » یاد می کردند. واقعیت اما این بود که صادر کنندگان برای اطمینان بخشی به شرکای خارجی خود ، آنها را به دیدن باغ های مازندران و خرید مستقیم تشویق کرده بودند ، تلاشی که نتیجه اش به سود باغداران تمام شد.
علاوه بر این ، بازار مرکبات مازندران در سال ۹۹ یک گروه بازیگر جدید هم داشت و آن هم تازه واردهایی بودند که سودای سود سرشار از یک بار خرید و حضور در بازار داشتند. این افراد تعدادشان بسیار زیاد بود. وجه مشترک همه آنها این بود که نقدینگی بازمانده از سایر بازارها را به هوای سود فواره ای یک شبه وارد این بازار کردند. در میان این گروه ، افرادی هم دیده می شد که نقدینگی لازم را با فروش بخشی از اموالشان مانند خودرو یا طلاجات مهیا کرده بودند.
برخی از کارشناسان بازار مرکبات به خاطر پرتعداد بودن این گروه ، حضورشان را به « سونامی تازه واردها » تشبیه می کردند. آنان هیچگونه آشنایی فنی با بازار مرکبات نداشتند و به همین خاطر هم تنها مزیتشان داشتن نقدینگی بود . این افراد با فراهم کردن یک انباری سنتی ، بخش قابل توجهی از مرکبات باغ های مازندران را خریداری و انبار کردند و شبانه روزی چشم و گوش به اخبار صادرات و وضعیت قیمتی بازار داشتند تا بتوانند محصول خریداری شده را دستکم ۲ برابر قیمت وارد بازار کنند.
لج‌بازی بر سر قیمت
شاید لجاجت بر سر تحقق قیمت دلخواه را بتوان وجه مشترک دیگر این افراد دانست. آنها بارها و بارها خریداران محصولشان را طی ماه بهمن و اسفند پس زدند. حتی زمانی که دولت به صورت غیرمستقیم با اعلام قیمت خرید پرتقال شب عید ، وضعیت آینده بازار این محصول را مشخص کرد ، آنها باز هم حاضر نشدند تا انبارشان را با دریافت سود دستکم ۵۰ درصدی خالی کنند و منتظر ماندند تا حتما افزایش ۱۰۰ درصدی محقق شود.
هنگامی که دولت قیمت خرید پرتقال شب عید را ۱۰ هزار و ۵۰۰ تومان اعلام کرده بود ، اگر این گروه محصول انبار شده خود را عرضه می کردند ، بین ۳۰ تا ۵۰ درصد داخل سود بودند ولی قیمت پیشنهادی بسیاری از آنها در آن زمان برای فروش حداقل ۱۵ تا ۱۸ هزار تومان بود.
خبرنگار که با تعدادی از این افراد گفت و گو کرد ، متوجه شد که آنها چشم به راه اوج گرفتن صادرات و پیدا شدن مشتریانی بودند که خریدار محصولشان برای صادرات باشد ، غافل از این که انبارداری سنتی ضریب ماندگاری محصول را بشدت کاهش داده و امکان صادرات را از هر صادر کننده ای سلب می کند.
بررسی ها نشان می دهد که پرتقال همین گروه تا هفته آخر اسفند ۱۳تا ۱۴هزار تومان در هر کیلو گرم به صورت عمده ای تقاضا و مشتری داشت. با این قیمت ، آنها در هر کیلو تا ۶ هزار تومان سود خالص به جیب می زدند ، اما طمع سرکش عنان اختیار را از آنان سلب کرده بود تا منتظر روزی بمانند که هم دستکم ۳۰ درصد محصول خریداری شده اشان را به خاطر پوسیدگی در انبار از دست بدهند و هم این که در خوشبینانه ترین حالت آن را به قیمت بین ۶ تا هشت هزار تومان به فروش برسانند.
علی روحی یکی از باغداران روستای بخش بندپی شرقی بابل با اظهار این که کمتر از یک درصد از مرکبات انبار شده همچنان در اختیار برخی از باغداران است، گفت: اکنون این افراد نسبت به عدم فروش محصول خود بشدت پشیمان هستند ، چرا که میوه دچار پوسیدگی و بی مزگی شده است و از طرفی باید محصولی را که می توانستند به صورت نقدی در شب عید ۱۳ هزار تومان یکجا به خریداران بفروشند ، اکنون به صورت نسیه و دریافت چک مدت دار به قیمت حدود هشت هزار تومان عرضه کنند.
وی وضعیت تولید و بازار مرکبات سال گذشته مازندران را بی نظیر توصیف کرد و بیان داشت : دولت با حمایت های همه جانبه نسبت به صادرات و بازار داخلی مدیریتی جدی و تاثیر گذار برای مرکبات استان داشته است و این که برخی ها چشم طمع و دندانگردی بیش از حد برای رسیدن به منافع خودشان نشان دادند ، اکنون تاوانش را پس می دهند.
این باغدار بابلی بیان داشت : تا آن جایی که اطلاع دارم و حدود ۹۰ درصد بخش بندپی و بالکنار باغداری مرکبات را انجام می دهند نشان می دهد که مشکل امروز انباشت پرتقال و ضرر آنان اصلا مربوط به باغداران نیست ، بلکه کسانی هستند که برای رسیدن به سود چندین برابری با کاهش قیمت و پوسیدگی مواجه شدند که در حال دور ریختن و یا عرضه آن با قیمت کمتر از ۶ هزار تومان هستند.
یکی از فروشندگان پرتقال که یک نیسان پر از سبد میوه را در کنار بلوار بسیج شهر آمل با قیمت ۶ هزار تومان عرضه می کرد ، در گفت و گو با خبرنگار گفت که در هر کیلو پرتقال حدود سه هزار تومان ضرر کرده است و اکنون مجبور است به هرقیمتی که شده بقیه را بفروشد.
وی که حاضر به گفتن نامش نشد ، افزود : برای همین پرتقال تا قبل از تعطیلات نوروزی تا ۱۳ هزار تومان مشتری داشتم ، اما برای رسیدن به سود بیشتر عرضه نکردم و اکنون مجبورم با ضرر و زیان آن را بفرشم.
این فروشنده که مدعی شد با یکی از دوشتانش با فروش ۲ دستگاه خودرو حدود ۳۰۰ میلیون تومان پرتقال را با قیمت مناسب حدود هفت هزار تومان از سر باغ خریداری و انبار کردند ، گفت : اکنون پس از هزینه های برداشت و نگهداری در هر کیلو گرم تا سه هزار تومان ضرر در حال فروش هستیم که باز هم مشتری کمی وجود دارد.
طمع و ناآشنایی با بازار
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی مازندران ضمن تایید انباشت حدود ۱۰۰ هزار تنی پرتقال و خطر پوسیدگی این میوه گفت که مقصر اصلی هر گونه ضرر و زیان انباشت میوه خود صاحبان آن هستند که در بین آنان تعداد باغدران و سورتینگ داران اندک هستند.
هادی ایزدی با بیان این نکته که چشم طمع و رسیدن به سود بیش از حد سبب ضرر این افراد شده است، توضیح داد: با حمایت دولت و همکاری باغداران ، بازار مرکبات استان در سال باغی گذشته بی نظیر بود و باغداران و سورتینگ داران از فروش محصول خود راضی بودند.
وی بیان داشت : در روزهایی از ماه اسفند سال گذشته باغداران و سورتینگ داران و بیشتر از همه همین گروهی که الان انباشت و ضرر میوه پرتقال را فریاد می زنند ، محصولشان را با هدف رسیدن به قیمت بالاتر عرضه نمی کردند و سبب شدند تا برای تعادل بخشی به بازار داخلی ، صادرات پرتقال متوقف شود.
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی مازندران اظهار داشت : اگر امروز این افراد با مشکل فروش و یا انباشت و پوسیدگی میوه مواجه هستند ، مقصر خودشانند، چرا که پرتقال در بازار ۱۲ تا ۱۳هزار تومان حتی به صورت سبدی مشتری داشت که این قیمت حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد سود بود.
وی توضیح داد : علاوه بر رعایت مسایل فنی و علمی باغداری و تولید محصول کیفی مرکبات ، حمایت های دولت نیز سبب شده است تا امروز دغدغه تولید مازاد بر مصرف پرتقال ، نارنگی و لیمو که تا ۸۵ درصد آن باید تازه خوری شود، تا حدود زیادی از بین برود.
مدیر باغبانی جهاد کشاورزی مازندران با بیان این که سال گذشته حدود ۲۵۰هزار تن مرکبات استان صادر شد که ۶۰ درصد بیشتر از مدت مشابه سال ۱۳۹۸ است ، افزود : مهم ترین مقصد صادرات مرکبات مازندران کشورهای روسیه و عراق بوده است.
وی حمایت دولت و افزایش کیفی و کمی مرکبات را عامل بالا رفتن میزان صادرات محصولات کشاورزی استان عنوان کرد و بیان داشت : بر اساس آمار تولید انواع مرکبات بویژه پرتقال سال گذشته به ۲ میلیون و ۷۰۰ هزار تن رسید که ۱۰ درصد بیشتر از سال ۱۳۹۸ بوده است.
ایزدی توضیح داد : علاوه بر رعایت مسایل فنی و علمی باغداری و تولید محصول کیفی مرکبات ، حمایت های دولت نیز سبب شده است تا امروز دغدغه تولید مازاد بر مصرف پرتقال ، نارنگی و لیمو که تا ۸۵درصد آن باید تازه خوری شود و سال ها تا ۳۰ درصد ضایعات را شاهد بودیم ، تقریبا از بین برود.
سرویس خبری : کشاورزی و باغبانی
