بیش از ۲۰ سال است که رفسنجان دچار خشکسالی‌ست و محصول پسته‌ای که در سال‌های دور در هر هکتار چند تن برداشت می‌شد اکنون به کمتر از ۴۰۰ کیلو در هکتار رسیده، البته بعضی کشاورزان بیشتر و بعضی کمتر برداشت می‌کنند.
برداشت کم یا زیاد، اما ذره‌ای از زحمت و هزینه‌ای که کشاورز متحمل می‌شود را کم نمی‌کند، کوددهی، آبیاری، سم‌پاشی و تر وخشک یک درخت و بیداروخوابی که به پای یک درخت می‌کشد تا ثمر بدهد و جبران هزینه‌های زیادی که در طول سال می‌کند، شود، در کنار این زحمات ترس از سرمازدگی و گرمازدگی محصول، کشاورزان را در طول سال درگیر خود می‌کند.
اما حاصل این همه زحمت و تلاش شبانه‌روزی که به پای محصول استراتژیک پسته کشیده می‌شود آیا کشاورز را راضی می‌کند؟ که باید بگوییم؛ طی این سال‌ها که به تعبیر کاشناسان، بازار پسته بدون متولی بوده و نوسانات ارزی وجود داشته نه‌تنها کشاورز را راضی نگه نداشته بلکه کمر کشاورزان زیر بار بدهی خم شده و با توجه به اینکه دو سالی پسته نبود این بدهی‌ها روی هم جمع شده و سال ۹۹ که به قول کشاورزان سال پسته بود توانستند کمی از بدهی‌های خود را به بانک‌ها و دیگران بپردازند.
فروش پسته به قیمت پایین برای حفظ اعتبار/سودی که به جیب دلالان می‌رود
برخی کشاورزان محصول خود را همان اول سال که برداشت کردند، فروختند که چک‌های خود را پاس کنند، قیمتی که ناعادلانه بود و سودی عاید کشاورز نکرد اما پای آبرو و اعتبار در میان بود؛ عده‌ای از کشاورزان هم صبر کردند که قیمت پسته بالا برود. با نگاهی به آمار اوایل برداشت پسته تا قبل از سال نو، قیمت پسته نوساناتی داشت و شب عید کمی بهتر شد که این موضوع جای خوشحالی دارد.
ولی با توجه به اوضاع اقتصادی که مردم دارند جای خالی پسته در سبد عیدانه خانواده‌ها حس می‌شود و دیگر پسته خندان در ظرف آجیل خودنمایی نمی‌کند.
اکنون که بازار داخلی کمی رونق گرفته، برای جویا شدن از بازار صادرات با یکی از صادرکنندگان باسابقه رفسنجان که بیش از ۲۰ سال محصول استراتژیک رفسنجان را به کشورهای اروپایی، هند، آسیای شرقی و برزیل صادر می‌کند، گفت‌وگویی انجام دادیم.
| «ثابت نبودن قیمت ارز و چالش برای صادرکنندگان/دولت چوب لای چرخ صادرکنندگان می‌گذارد» |
محسن حیدری‌پور دوران فعلی را به دلیل نوسانات ارز دوران خوبی برای صادرات پسته نمی‌داند و معتقد است اگر در گذشته حتی سه، چهار و یا پنج درصد سود عاید ما می‌شد ثابت بود، چون ثبات ارزی داشتیم، اگر دوشنبه از اروپا پول به حساب ما واریز می‌شد، چهارشنبه در بانک تبدیل می‌کردیم و مشکلی نداشتیم.
وی اضافه کرد: در سال‌های نه چندان دور ۲۰ تا ۳۰ درصد تولید به مصرف داخلی می‌رسید اما الان کمتر از ۱۰ درصد پسته مصرف داخلی دارد و مصرف خیلی پایین آمده چون مردم اوضاع اقتصادی مناسبی ندارند.
این صادرکننده نمونه می‌افزاید: قوانین و بخشنامه‌های صادراتی هر روز تغییر می‌کند و اگر به همین روال پیش برود نمی‌توانیم گسترشی در کارمان داشته باشیم، دولت هیچ حمایتی از صادرکننده نمی‌کند و چوب لای چرخ ما می‌گذارند.
وی تعهدات ارزی را چالش بزرگ پیش پای صادرکنندگان عنوان کرد و تأکید کرد: 5 درصد صادرات غیرنفتی مربوط به خشکبار است، دولت دست از سر صادرات خشکبار بردارد.
حیدری‌پور که سه سال متوالی صادرکننده نمونه استان بوده با اشاره به اینکه یک قطعه زمین تقاضا دادیم و گفتیم پول آن را هرچه قدر باشد می‌پردازیم، ادامه داد: با توجه به اینکه مشتری‌های زیادی از کشورهای یادشده به رفسنجان می‌آیند و ارز خوبی از محل سفر این افراد وارد کشور می‌شود و همچنین در کنار تجارت به گردشگری هم می‌پردازند، اما حمایتی در خصوص زمین برای گسترش کار ما نمی‌شود، اگر بخواهیم ساختمانی در حد تجار اروپایی داشته باشیم دست‌مان به جایی بند نیست چون دولتی‌ها در رفسنجان حمایت‌مان نمی‌کنند.
این صادرکننده نمونه کشوری با ذکر این مطلب که اگر بخواهم شرکتم را به یکی دیگر از استان‌ها ببرم برایمان فرش قرمز پهن می‌کنند، افزود: حمایتی که در استان یزد از سرمایه‌گذار، صنعتگر و … می‌شود در رفسنجان از آن خبری نیست.
از اشتغالزایی ۵۰۰ نفری تا عدم حمایت دولتی‌ها از این کارآفرین
اما حیدری‌پور ۱۰ نفر پرسنل اداری دارد و حدود ۵۰۰ نفر اشتغال مستقیم و غیرمستقیم از محل خدماتی که انجام می‌دهد، ایجاد کرده است، او ۴۰۰ خانوار را زیرپوشش دارد که کارگاه‌های پسته را می‌چرخانند و تقاضای زمین برای گسترش کارش برای این است که بتواند این خانواده‌ها و کارگران را در یکجا متمرکز کند و کارگاه‌های مغز و خندان‌کنی پسته در فضای بهداشتی‌تر و با کاهش هزینه‌ها همراه باشد.
صادرکننده پسته رفسنجان عنوان می‌کند: در استان اولین شرکتی هستیم که بسته‌های با وزن یک‌تنی صادر می‌کنیم، بسته‌هایی که با لیفتراک بارگیری و پیاده می‌شوند در حالی که معمولا گونی‌های ۵۰ کیلویی بسته می‌شود که با توجه به اینکه هزینه کارگر در اروپا بالاست برایشان مقرون به‌صرفه نیست بنابراین بسته‌های یک‌تنی بیشتر برای اروپایی‌ها به صرفه است.
وی بسته‌های یک کیلویی و ۱۰ کیلویی مغز و پسته شور و خام را نیز دیگر انواع بسته‌بندی‌های صادراتی عنوان کرد که به خارج از کشور می‌فرستند.
این صادرکننده نمونه خواستار حمایت به جای شعار شد و گفت: دولت برای صادرکننده ارزش قائل شود.
دست‌های خالی که توان خرید آجیل ندارد
در گفت‌وگو با شهروندان هم در خصوص خرید آجیل شب عید دست خالی و گرانی را عنوان کردند و اوضاع اقتصادی که آنها را از حداقل‌ها هم دور ساخته و توان خرید مایحتاج اولیه زندگی را هم به سختی دارند.
اما از خرید و فروش پسته توسط پسته‌فروشی‌ها چه خبر؟
رفسنجان حدود ۵۰۰ واحد پسته فروشی دارد که اوج کارشان در اوایل فصل برداشت پسته و شب سال نو است و طی روزهای دیگر فعالیت کمرنگی دارند.
بیش از یک سال است که سایه کرونا بر سر بازار سنگینی می‌کند و شب عید سال نو (۹۹) تعطیلی فراگیری بر بازار سایه انداخته بود و خبری از خرید و فروش پسته نبود.
حسن کرمی یکی از مغازه‌داران (پسته فروشی) گفت: سال گذشته شب عید بازار خراب بود و کرونا موجب شده بود مدت‌ها تعطیل باشیم.
وی بازار شب عید امسال را دارای رونق بیشتری خواند و مراجعه به پسته فروشی‌ها برای فروش پسته را بیشتر از گذشته عنوان کرد، یعنی در واقع عرضه فراوانی صورت گرفته است.
کرمی قیمت پسته را نسبت به مهرماه و آبان ماه، بیشتر عنوان کرد و گفت: اما قدرت خرید مردم کم شده و تقاضای خرید خرد توسط مردم از ما کاهش داشته است.
وی خاطرنشان کرد: سال ۹۹ محصول بیشتری در شهرستان تولید شد و بازار رونق گرفت در شب عید پسته دهن‌بست و فندقی بیشتر از سایر ارقام بازار داشت اما در مجموع بازار در همه ارقام پسته، بهتر شده است.
نظری، یکی دیگر از صادرکنندگان پسته هم طی گفت‌وگویی از بی‌انگیزه‌شدن صادرکنندگان نسبت به امر صادرات سخن به میان آورد و گفت: تعهدات ارزی بزرگترین مشکل سر راه صادرکنندگان است.
با وجود مشکلاتی که کشاورزان، تجار و صادرکنندگان و خریداران خرد دارند، امید است دولت، صادرکننده را حمایت کند و متولیان امر پسته بتوانند با درایت و تدبیری که به خرج می‌دهند، بازار پسته را به‌‌گونه‌ای مدیریت کنند که سود اصلی به جیب کشاورز برود و همچنین قوانین صادراتی و ارزی، کمتر به صادرکننده ضرر برساند.
