سرانه مصرف روغن خوراکی در ایران ۲۱ کیلوگرم در سال است و طی ۷ ماهه ابتدایی سال جاری حدود ۷۴۵ هزار تن انواع روغن خام وارد کشور شده است که در مقایسه با یک میلیون و ۱۱۰ هزار تن واردات سال گذشته حدود ۳۳ درصد کاهش را نشان می‌دهد. این کاهش واردات در حالی رخ داده که قیمت‌های جهانی در ماه‌های اخیر به شدت افزایشی بوده است و کمبود کالا و گرانی روغن خام در کنار تحریم‌ها برای تعیین قیمت‌های ارزی و ریالی و زمان ثبت سفارش موجب کاهش شدید واردات روغن به کشور شده است.
از طرفی نیز نبود تناسب میان روغن‌های موجود و افزایش قیمت روغن خام نیز موجب شده که برخی از روغن‌ها و احجام روغن نباتی در بازار با کمبود مواجه شود.
امروزه در دنیا پنج گیاه عمده روغنی کشت می‌شود. کلزا و گلرنگ به عنوان گیاهان پاییزه و آفتابگردان، سویا و کنجد به عنوان گیاهان کشت بهاره مطرح هستند. سه نوع از این گیاهان در تأمین روغن نباتی مصرفی مردم جهان سهم بسیار بیشتری دارند که سویا در مقام نخست آن قرار دارد؛ چرا که کنجاله آن برای خوراک دام در سطح وسیع به مصرف می‌رسد و بالغ بر ۴۰ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی جهان زیر کشت سویا قرار دارد. در این بخش آفتابگردان و کلزا در رتبه‌های دوم و سوم جهانی قرار دارند.
در این میان دانه روغنی آفتابگردان با افتخارترین گیاه روغنی در کشور است که اصلاح نژادی آن از حدود ۵۰ سال پیش شروع شده و بذر تولیدی آن در ایران از جمله افتخارات ملی محسوب می‌شود که تنها معدودی از کشورهای جهان به این موفقیت رسیده‌اند. این دانه روغنی تنها گیاهی است که فناوری تولید بذر هیبرید آن کاملاً در ایران وجود دارد.
نکته قابل توجه این است که محصولات موسوم به هیبرید به دلیل افزایش بهره‌وری ۳۰ درصدی نسبت به نمونه‌های آزاد گرده‌افشان می‌توانند سبب بهبود افزایش تولید شوند، زراعت و عملیات برداشت را هم آسان کنند و نسبت به سایر نمونه‌ها اقتصاد کشاورزی ملی را هم بهبود بخشند.
طی بازه زمانی هفت ماهه سال جاری میزان واردات روغن خام آفتابگردان، ۵۱۰ هزار و ۶۵۸ تن به ارزش ۵۰۸ میلیون و ۱۶۱ هزار و ۶۰۸ دلار، پالم به میزان ۲۲۱ هزار و ۶۲ تن و به ارزش ۲۲۶ میلیون و ۸۴۱ هزار و ۷۹۷ دلار، سویا به میزان ۴.۲۰۵ تن و به ارزش ۴ میلیون و ۴۳۸ هزار و ۱۰۶ دلار، ذرت ۲۵۲ تن و به ارزش ۳۳۵ هزار و ۸۰۰ دلار، زیتون بکر ۵۲ تن به ارزش ۳۱۰ هزار و ۹۴۰ دلار، کنجد به میزان ۸۶ تن به ارزش ۳۷۳ هزار و ۸۸۲ دلار، کلزا به میزان ۹.۵۷۱ تن به ارزش ۹ میلیون و ۲۳۳ هزار و ۷۸ دلار و در مجموع به میزان ۷۴۵ هزار و ۸۸۶ تن به ارزش ۷۴۹ میلیون و ۶۶۸ هزار و ۲۱۱ دلار بوده است. میزان واردات روغن خام به طور کلی در بازه زمانی مشابه سال گذشته ۳۳ درصد از نظر وزن و ۵۷ درصد از نظر ارزش کاهشی بوده است.
روغن به عنوان یکی از مواد اولیه اساسی برخی از محصولات تولیدی در صنعت مواد غذایی نقش پررنگی در هزینه‌های تولید، تداوم چرخه تولید و سر و سامان گرفتن بسیاری از بازارها دارد، با این حال تا سال ۱۴۰۰ به دلیل تخصیص ارز ترجیحی به آن، با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو بود. سالانه تنها ۱۵ درصد نیاز کشور به دانه‌های روغنی از داخل تأمین بقیه از خارج کشور وارد می‌شود، رشد قیمت‌های جهانی کالا هم عاملی برای خروج بیشتر ارز از کشور شده است، در این میان برنامه‌های افزایش تولید دانه‌های روغنی در داخل هم تأثیری در افزایش تولید نداشته و ارز زیادی صرف واردات این محصول می‌شود که افزایش قیمت این محصول طی روزهای آینده دور از انتظار نیست.
کاهش قیمت روغن خام طی دو سال گذشته به دلیل افت قیمت جهانی
علی فاضلی – رئیس هیات مدیره انجمن روغن نباتی – در گفت‌وگو با ایسنا، درباره احتمال افزایش قیمت روغن خوراکی گفت: آنچه سبب افزایش یا کاهش قیمت روغن در ایران می‌شود قیمت جهانی این کالاست، در دو سال گذشته قیمت روغن دو بار و هر بار ۱۵ درصد کاهش را تجربه کرده و این کاهش قیمت برآمده از افت قیمت جهانی بود و هر چند در این مدت همه کالاها در کشور افزایش قیمت داشتند اما به دلیلی که گفته شد قیمت روغن کاهش پیدا کرد.
وی افزود: در یک ماه گذشته قیمت روغن در بازار جهانی افزایش پیدا کرده اما این به معنای افزایش فوری قیمت روغن در کشور نیست، بلکه ابتدا باید کارگروهی متشکل از انجمن و سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان تشکیل شود و در صورتی که اعضای کارگروه بر سر افزایش قیمت به توافق برسند این افزایش با کسب موافقت ستاد تنظیم بازار اعمال خواهد شد.
فاضلی در پاسخ به اینکه افزایش قیمت‌ها از چه زمانی و به چه میزانی اعمال خواهد شد؟ اظهار کرد: زمان و میزان افزایش قیمت مشخص نیست و فعلا روغن خوراکی با همان قیمت‌های پیشین در بازار عرضه می‌شود.
رئیس هیات مدیره انجمن روغن نباتی اظهار کرد: همه انواع روغن مصرفی در کشور وارداتی است و روغن‌های با قیمت جدید جهانی در حال ورود به کشور هستند، اما هنوز در بازار عرضه نشده‌اند.
وی بر وجود ثبات بازار کنونی روغن خوراکی مصرف خانوار تاکید کرد و گفت: میان عرضه و تقاضا تعادل مطلوبی برقرار است.
فاضلی اضافه کرد: در عرضه روغن‌های مصرفی در اصناف و صنایع مشکلاتی وجود دارد که آنها هم با ورود روغن‌های جدید و اصلاح قیمت‌ها برطرف می‌شود.
وی از واردات سالانه ۲ میلیون تن روغن به کشور خبر داد و افزود: نیمی از این میزان به مصرف خانوار اختصاص دارد و بیشتر روغن خوراکی مصرفی خانوار شامل روغن‌های آفتابگردان، پالم و سویا می‌شود، این روغن‌ها در قالب روغن‌های سرخ‌کردنی و خوراکی عرضه می‌شود، روغن ذرت هم در فروشگاه‌ها عرضه می‌شود که تقاضای بسیار کمتری نسبت به دیگر روغن‌ها دارد.
