در ماه‌های اخیر، بازار برنج ایران شاهد نوسانات قیمتی شدید و التهابات بی‌سابقه‌ای بوده است. از افزایش قیمت‌های نجومی گرفته تا کمبود عرضه، این مشکلات ریشه در تصمیم‌گیری‌های نادرست، مشکلات ارزی و موانع وارداتی دارند.
مجیدرضا خاکی – دبیر انجمن واردکنندگان برنج ایران – در این زمینه به‌طور دقیق به تشریح دلایل اصلی وضعیت موجود در بازار پرداخته و راهکارهایی برای کنترل این وضعیت ارائه داد و تأکید کرد که بیش‌برآورد تولید داخلی، ابهامات ارزی و تأخیرهای طولانی در تخصیص و تأمین ارز از جمله مشکلات اصلی این بحران هستند. همچنین، خاکی نسبت به پیامدهای ادامه این روند هشدار داد و خواستار چاره‌اندیشی فوری برای حل مشکل برنج‌های دپو شده در گمرکات و شفاف‌سازی سیاست‌های واردات شد.
دلایل اصلی گرانی و نوسانات بازار برنج
مجیدرضا خاکی با اشاره به افزایش قیمت‌ها و التهاب بازار برنج توضیح داد: در فصل ممنوعیت واردات برنج در سال گذشته، روند افزایشی قیمت‌ها آغاز شد و این روند در زمستان به اوج خود رسید. در نیمه اسفند، اعضای انجمن وارد عمل شدند و حدود ۷۰ هزار تن برنج از محل واردات خود به بازار عرضه کردند که این اقدام تا حدی بازار را آرام کرد اما متأسفانه به دلایلی بازار دوباره دچار التهاب شد و امروز شاهد قیمت‌های غیرمنطقی در بازار برنج هستیم.
بیش‌برآورد تولید داخلی و مشکلات ارزی
خاکی توضیح داد: علت اصلی این بحران، بیش‌برآورد حداقل ۷۰۰ هزار تنی تولید داخلی بود که بر اساس آن واردات کافی انجام نگرفت و به همین دلیل، تقاضا از عرضه پیشی گرفت و در کنار ورود دلالان و عدم انبارش از قبل، باعث بروز نوسانات شدید قیمتی شد.
وی افزود: موضوع دیگری که مشکل‌ساز شده، ابهامات ارزی است. چشم‌انداز نرخ ارز در سال جاری کاملاً نامشخص است و هر روز اخبار غیررسمی و متناقضی در این‌باره منتشر می‌شود؛ از حذف ارز ترجیحی گرفته تا حفظ آن یا حتی اجرای ترکیبی از ارز ترجیحی و مبادله‌ای که انجمن واردکنندگان برنج ایران به‌عنوان تشکل تخصصی بخش خصوصی، از حذف کامل ارز ترجیحی استقبال می‌کند، زیرا تخصیص و تأمین این نوع ارز به فرآیندی فرسایشی تبدیل شده و به دلیل تخلفات موجود عمدتاً در حلقه‌های پسین واردات و فعالیت دلالان سودجو، برنج به قیمتی که باید به دست مصرف‌کننده نمی‌رسد.
خاکی تصریح کرد: واردکنندگان معتبر و شناسنامه‌دار که به مسئولیت تأمین قوت غالب مردم متعهد بوده و برای اعتبار برند خود ارزش قائلند، همواره از هرگونه تخلف بر حذر هستند و برنج را با قیمت مصوب و مطابق با ضوابط مقرر در اختیار حلقه‌های بعدی قرار می‌دهند.
وی در ادامه گفت: به دلیل تأخیر ۱۰ ماهه در پرداخت به فروشندگان خارجی، تأمین کالا به‌شدت تحت تأثیر قرار گرفته و اگر این روند ادامه یابد، جریان تأمین مختل خواهد شد و تأمین‌کنندگان خارجی دیگر تمایلی به فروش کالا به کشور ما نخواهند داشت.
مشکلات مالیاتی و روند کند ترخیص برنج‌ها از گمرکات
دبیر انجمن واردکنندگان برنج ادامه داد: یکی دیگر از مشکلاتی که در واردات برنج وجود دارد، زمان‌بر شدن تعیین‌تکلیف مالیات بر ارزش افزوده واردات است.
خاکی اظهار کرد: به دلیل ابهامات در این خصوص، شائبه اعمال نرخ ۱۰ درصدی این مالیات تقویت شده است، در حالی که طبق روال سال‌های گذشته، این عدد برای کالاهای اساسی از جمله برنج به یک درصد کاهش می‌یافت تا قیمت تمام‌شده کالا کاهش یابد.
وی همچنین به یکی دیگر از چالش‌های مهم اشاره کرد: رسوب بیش از ۲۰۰ هزار تن برنج در گمرکات کشور از جمله چالش‌های مهم در بازار برنج است و با وجود اینکه بازار با کمبود و تقاضای شدید مواجه است، اما به‌دلیل مشکلات ارزی یا انقضای ثبت سفارش‌ها، روند ترخیص این محموله‌ها با کندی مواجه شده است. لازم است هرچه سریع‌تر برای این برنج‌های دپو شده چاره‌اندیشی شود، چرا که تداوم این وضعیت علاوه بر تشدید وضعیت موجود در ، موجب از بین رفتن بخشی از سرمایه فعالان اقتصادی نیز خواهد شد.
برنج ایرانی؛ بازار نابسامان و وضعیت نگران‌کننده تولید
خاکی به مشکلات بازار برنج ایرانی اشاره کرد و گفت: معمولاً کشاورزان بخش زیادی از محصول خود را در ابتدای فصل به فروش می‌رسانند، زیرا برای تأمین هزینه‌های معیشتی خود به نقدینگی فوری نیاز دارند و به همین دلیل، عمده برنج ایرانی در اختیار واسطه‌گرانی قرار می‌گیرد که غالباً به دنبال سودهای بادآورده هستند. این افراد با رصد بازار و پیش‌بینی افزایش قیمت‌ها، عرضه برنج را به تأخیر می‌اندازند که باعث تشدید نوسانات قیمتی و بی‌ثباتی در بازار می‌شود.
وی همچنین اظهار کرد: تصمیم اشتباه تعیین سقف قیمت برای برنج کیفی، عامل مهمی در شکل‌گیری بازار سیاه و متاسفانه تشدید اختلاط از سوی سوداگران بازار بود.
خاکی در ادامه با اشاره به وضعیت تولید و مصرف برنج در کشور افزود: کشور با مشکلاتی جدی نظیر خشکسالی، فرونشست زمین، ذخایر نگران‌کننده آبی، افزایش هزینه‌های تولید و کاهش سطح زیرکشت مواجه است بنابراین، صحبت از خودکفایی در تولید برنج هرچند آرمانی به نظر می‌رسد اما در این شرایط بیشتر شبیه شوخی و خودزنی است.
به گفته وی، برآوردها نشان می‌دهند که میزان تولید برنج در سال زراعی پیش‌رو به مراتب کمتر از دو میلیون تن خواهد بود و به همین دلیل، واردات بر اساس کسری واقعی و به‌طور واقع‌بینانه باید انجام شود.
راهکارهایی برای بازگشت آرامش به بازار برنج
خاکی در ادامه به راهکارهایی برای کنترل بازار برنج اشاره کرد و گفت: اولین اقدام ضروری، تعیین تکلیف سریع‌تر نرخ ارز و وضعیت مالیات بر ارزش افزوده برنج است. همچنین، تسریع در تأیید و تخصیص ارز از سوی وزارت جهاد کشاورزی و بانک مرکزی و نیز تأمین ارز ضروری است و این فرآیند باید سریع‌تر از گذشته انجام شود.
وی ادامه داد: حذف ارز ترجیحی منوط به تسویه مطالبات جاری و معوقات ارزی نیز می‌تواند مؤثر باشد. همچنین، حتماً باید از اعمال ممنوعیت فصلی واردات در سال جاری پرهیز کرد، زیرا این ممنوعیت نه‌تنها منجر به کمبود و گرانی می‌شود، بلکه التهاب بازار را به‌ویژه در آستانه ایام اوج مصرف در ماه‌های محرم و صفر افزایش خواهد داد.
خاکی افزود: همه نهادها از مرکز آمار تا وزارت جهاد کشاورزی بر سر سرانه مصرف ۳۵ تا ۳۶ کیلوگرم برنج در سال اتفاق‌نظر دارند. در حال حاضر با احتساب اتباع خارجی، حداقل ۹۰ میلیون نفر در کشور مصرف‌کننده برنج هستند؛ بنابراین، با در نظر گرفتن سرانه مصرف ۳۶ کیلوگرم، میزان مصرف سالانه کشور حدود سه میلیون و ۲۵۰ هزار تن برآورد می‌شود. در نتیجه، باید حداقل یک میلیون و ۳۰۰ تا یک میلیون و ۴۰۰ هزار تن برنج وارد شود تا بازار به تعادل برسد و قیمت‌ها به کانال منطقی بازگردند.
چالش جدید در ثبت‌سفارش برنج
خاکی در پایان با اشاره به تصمیمات جدید درباره ثبت‌سفارش‌ها گفت: اخیراً از سوی وزارت جهاد کشاورزی اعلام شد که ۲۵۰ هزار تن ثبت‌سفارش جدید واردات برنج سفید برای فصل تابستان از دهم خرداد کارسازی می‌شود، اما خبر عجیب، حذف یک نوع برنج هندی پرمصرف از فرایند ثبت‌سفارش آتی بود. حذف به یکباره این نوع برنج هندی که به‌تنهایی حدود ۶۰ درصد کل برنج وارداتی به کشور را شامل می‌شود، تبعات منفی زیادی از جمله ناترازی بیشتر بازار و زیان سنگین بازرگانان را به همراه خواهد داشت و امید زیادی داریم در این خصوص حتماً تجدیدنظر صورت پذیرد.
منبع: ایسنا
