قربانی معاون برنامه ریزی وزیر جهاد کشاورزی در برنامه گفتگوی ویژه خبری درباره الگوی کشت گفت: دولت گذشته یک اقدامات اولیه‌ای را انجام دادند و بر اساس پتانسیل‌های اکولوژیکی و منابعی که در هر استان وجود داشته، تصویری از الگوی کشت را تنظیم کردند، در دولت سیزدهم هم وزیر جهاد کشاورزی تکلیفی را بر عهده سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی قرار دادند که برای فصل زراعی جدید الگوی کشت را تدوین کنند، الگوی کشتی که با توجه به منابع ما باشد، هم با توجه به محدودیت‌های منابع ما باشد. در الگوی کشت دو سه نکته داریم، یکی الگوی کشتی است که معاونت زراعت هر سال ابلاغ می‌کند یعنی با توجه به نیاز‌هایی که ما در داخل کشور داریم یعنی بر اساس تقسیم بندی بازاری که انجام می‌دهیم، سرانه‌های محصولات مختلفی که در هر استان و کل کشور نیازی که داریم یک الگوی کشت ابلاغ می‌کنیم به استان ها، سازمان‌های جهاد کشاورزی و این سازمان‌ها مکلف می‌شوند این را در تعامل با بهره برداران عملیاتی کنند. برای کشاورزان هم دو سطح داریم مثلا می‌گوییم استان خراسان رضوی به طور مثال این میزان هکتار با توجه به منابع آبی که در اختیار دارد باید گندم، چغندر یا کشت کلزا در استان گلستان، خوزستان؛ بنابراین با توجه به مجموعه محدودیت‌های منابع آبی، بازار، هدف گذاری صادراتی، کشت کنند. استان‌ها هم در تعامل با بهره برداران به ویژه بهره برداران بزرگ مقیاس تلاششان را انجام می‌دهند و تقریبا به آن اهداف رسیدیم.
قربانی در پاسخ به این پرسش که قاعدتاً برنامه ریزی شما باید به سمت خودکفایی گندم باشد، اگر این برنامه درست اجرا می‌شد ما الان باید خودکفا می‌شدیم، گفت: حدود هفت میلیون تن خرید مستقیم خودمان انجام دادیم، ۵۰۰ هزار تن بذر که می‌شود هفت و نیم و دو و نیم میلیون تن هم بخش‌های خصوصی خرید انجام می‌دهند می‌شود ۹ و نیم میلیون تن، هدف گذاری که ما انجام داده بودیم ۱۱ و نیم میلیون تن بود، سطح زیر کشتی که ما ابلاغ کرده بودیم با توجه به خشکسالی و کمبود بارش، دو میلیون هکتار آبی بوده و حدود ۳ – ۴ میلیون هم دیم بوده است.
قربانی در ادامه افزود: الگوی کشت در چند سطح قابلیت اجرا دارد، یکی سطح بهره برداران، سطح دشت که با توجه به مجموعه پتانسیلی که در یک دشت وجود دارد یا در یک استان، ما در حال حاضر در استان اجرا می‌کنیم، الگوی کشتی که مدنظر قانون گذار بوده این بوده که بر اساس تمام محدودیت‌هایی که وجود دارد، مثلا ما می‌گوییم برنج در مناطقی که کمبود آب دارد نباید کشت شود، می‌گوییم فلان جا منابع اش کم است الگوی کشت باید به سمت دانه‌های روغنی برود، چون قیمت دانه‌های روغنی کنجد گران است و می‌تواند با یک محصول پرآب بر رقابت کند و جایگزین آن شود.
قربانی همچنین تصریح کرد: تا به حال سیاست این بود، وقتی می‌خواستند الگوی کشت را بنویسند وقتی سیاست‌های قیمتی را لحاظ می‌کردند، سیاست‌های قیمتی پیام به کشاورز ارسال می‌کرده که چه چیزی را بکارد، در حال حاضر ما نگاهمان این است که به سمت سبد می‌رویم.
محمدجواد عسگری رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس در جواب این سوال که آیا معتقدید الگوی کشت در همین حد در حال اجرا شدن است؟، گفت: الگوی کشت به بیان ساده این گونه است که چقدر در حوزه امنیت غذایی نیاز داریم، چقدر منابع، پتانسیل، چه تولید کنیم، چقدر تولید کنیم، چه زمانی تولید کنیم و تا چه زمانی تولید را ادامه دهیم، این‌ها محور‌های بحث الگوی کشت هستند که هر کشور، مملکت و دولتی در راستای بحث امنیت غذایی که به امنیت ملی گره خورده است، در قالب نقشه راه و برنامه حرکت نکند حتما آسیب خواهد دید. در حوزه تقنینی و نظارتی در مجلس شورای اسلامی حدود ۶ ماه با حضور محققین، مروجین، پژوهشگران، مسائل و مشکلات حوزه بخش کشاورزی را احصا، و در کنار آن راهکار ارائه کردیم.
عسگری در پاسخ به این پرسش که آیا الگوی کشت در کشور اجرا می‌شود؟، تاکید کرد: اجرای الگوی کشت ناقص است، اگر بناست الگوی کشور به معنای واقعی اجرا کنیم حتما باید خروجی‌های خوبی داشته باشیم، اگر کشور‌های تو سعه یافته را بررسی کنیم در بحث محصولات استراتژیک، محصولات اساسی، در قالب یک برنامه و نقشه راه حرکت می‌کنند، یکی از مباحث جدی کشور‌های توسعه یافته در بخش کشاورزی اجرایی و عملیاتی کردن الگوی کشت است، الگوی کشت وقتی خوب اجرا شود اتفاقات خوبی می‌افتد، الان کشاورزان ما دغدغه دارد، یعنی با خیال راحت نمی‌تواند برای خود برنامه ریزی کند و یک محصول را کشت کند.
عسگری در جواب این سوال که الگوی کشت در کشور چند درصد اجرا شده است؟، گفت: تا مادامی که ما به یک نقطه مطلوبی در حوزه الگوی کشت، اجرایی و عملیاتی کردن آن نرسیم، نقایص تقریبا دغدغه را در ذهن کشاورز ایجاد خواهد کرد و راضی کننده نیست. ما اگر در قالب نقشه راه برای الگوی کشت حرکت کنیم، علی رغم فضا‌هایی که وجود دارد، در مجموع ظرفیت‌ها و قابلیت‌های ما در حوزه بخش کشاورزی که متشکل از اقلیم، آب و خاک است یک ظرفیت بی نظیر و منحصر به فردی است، ضمن اینکه کشاورزان پیشرو و تولید کنندگان پیشرو ما، ظرفیت‌ها و قابلیت‌های بی نظیری هستند. اگر در قالب یک نقشه راه حرکت کردیم به نام الگوی کشت، حتما خروجی خوبی خواهد داشت.
سید محمدجواد مویدیان کارشناس کشاورزی در پاسخ به این پرسش که بر پایه محصولاتی که اکنون کشاورزان کشت می‌کنند، چقدرش بر اساس الگوی کشتی است که وزارتخانه جهاد کشاورزی تدوین و برنامه ریزی کرده است؟، گفت: در حال حاضر چقدر الگوی کشت توسط کشاورزان ما اجرا می‌شود، داده‌های آن قطعا دست ما نیست، به این علت که معمولا داده‌های کمی و کیفی و سطح زیر کشت معمولا بعد از فصل کشت و شاید با تاخیر ۶ ماهه یا یکساله به دست ما می‌رسد پس الان ما نمی‌توانیم قضاوت کنیم که این الگوی کشت اجرا می‌شود یا خیر.
مویدیان افزود: قطعا الگوی کشت اجرا نشده و موضوع الگوی کشت در ده سال گذشته همواره، دستاویزی برای دولت‌های مختلف بوده که بحث بعضی از ناکارآمدی‌هایی که در قسمت‌های دیگر بوده، با موضوع الگوی کشت پوشش دهد، بنابراین ما هیچ موقع الگوی کشت کامل را اجرا نکردیم.
کارشناس کشاورزی تصریح کرد: اجرای الگوی کشت مستلزم یکسری شرایطی است که در دو دسته زیرساختی و اجرایی خلاصه می‌شوند. شرایط زیرساختی ما شامل داده‌های قوی، برخط، شفاف و بروزی است که باید از عرصه کشاورزی داشته باشیم، سطح زمین ها، افرادی که فعال هستند، تنوع اقلیمی و از این دست که در حال حاضر ما نمی‌دانیم این داده‌ها را داریم یا خیر. البته با توجه به اینکه فضای کشاورزی ما خیلی هوشمند نبوده، و پایش‌های مستمری بر روی آن نداشتیم.
مویدیان در ادامه افزود: موضوع بعدی آمایش سرزمینی است که شاید به وزارت کشاورزی هم مستقیم مرتبط نباشد و بطور کلی آمایش سرزمینی دقیق و جامعی در کشور نداریم که بتوانیم بر روی آن برنامه ریزی کنیم. موضوع مهم‌تر در فضای زیر ساختی برای اجرای الگوی کشت، بحث متولی واحد زنجیره ارزش کشاورزی است. در سال‌های گذشته، متولی واحدی را برای زنجیره ارزش کشاورزی نداشتیم و همواره تولید دست یک متولی بوده، و بازار دست متولی دیگری بوده است. عامل مهم و تضمین کننده در اجرای الگوی کشت، موضوع مدیریت واحد است که شاید یکسالی است که بعد از گذشت ۱۰ سال شاهدش هستیم که تقریباً مدیریت واحد در زنجیره ارزش کشاورزی اجرا می‌شود.
همچنین مویدیان تصریح کرد: از عوامل اجرایی که در فضای موفقیت اجرای الگوی کشت دخیل است، بحث سیاست گذاری است ما می‌توانیم سیاست‌های قهری یا سیاست‌های انگیزشی را در اجرای الگوی کشت را به کار بگیریم. سیاست‌های قهری که ابزار‌های آن خیلی کم است یعنی عملا ابزار قهری خاصی وزارت جهاد کشاورزی یا هر متولی دیگری در رابطه با اعمال الگوی کشت در کشاورزان ما ندارد یا شاید اصلا ابزار درستی هم نباشد، شاید قوی‌ترین ابزار قهری که در وزارت جهاد کشاورزی در حال حاضر است و قبلا در اختیار کسانی که تجارت و بازار را برعهده داشتند، موضوع ممنوعیت‌های صادراتی و مسائلی از این دست بوده است که این‌ها راهکار‌های بلندمدت و پایداری نیستند. سیاست‌ها و آن عوامل اجرایی مثبته و عواملی که به صورت ایجابی می‌توانند به اجرای الگوی کشت به ما کمک کنند، مباحث انگیزشی و ان هم بیشتر در رابطه با شاخص مشخص درآمد کشاورزان است یعنی ما اگر قرار است به کشاورز بگوییم چه بکارد و چه نکارد. البته این مبتنی بر آنست که ما بر پایه داده‌ها بدانیم که کشاورز در کدام مناطق چه بکارد و چه نکارد، که این هم خود یک علامت سوال به لحاظ اجرایی است. اگر ما این داده‌ها را داشته باشیم، اینکه حالا ما چگونه سیاست خودمان را اعمال و کشاورز را به کشت مدنظر مجاب کنیم، موضوع دیگریست. البته اکنون ما داده‌ای نداریم که هم در مسائل زیرساختی، هم در سیاست گذاری موفق هستیم، شاید در آینده در این مورد بتوانیم قضاوت کنیم.
سوزنچی عضو شورای مرکزی خانه کشاورز همدان در جواب این سوال که ارزیابی شما از اجرای الگوی کشت چیست؟ و تا چه اندازه به صورت عملیاتی در حال اجراست؟، گفت: به شکل ساده بسیار بسیار کم. در حال حاضر دو تا سه سال است که در مورد (دانه روغنی) گلرنگ با تو جه به برنامه‌ای که داده بودند، کشت و کار کردم. متاسفانه اطلاعات این برنامه‌ها به کشاورز نرسیده بود. استان همدان ۸۰۰ هزار (هکتار زمین) دیم کاری دارد که معمولا در هر سال، ۴۰۰ هزار (هکتار زمین دیم کاری) با نام آیش، بیکار می‌ماند. وزارت جهاد کشاورزی برنامه‌ای داده است و مقدمات را فراهم کردند. گلرنگ گیاهی است که در زمین‌های آیش کشت می‌شود. استان همدان در سال گذشته از آذرماه به بعد مطلقاً بارندگی نداشته است. در دی ماه بذر گلرنگ را با همین شرایط دیم که کشت مستقیم هم است، کشت کردم و در پایان، ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار برداشت داشتم. در همدان در سال زراعی آتی ۱۰۰ هزار هکتار می‌توانیم به زیر کشت گلرنگ ببریم که بر مبنای مقدار برداشت سال گذشته گلرنگ در مزرعه ام، می‌توانیم ۲۰ هزار تن برداشت دانه روغنی از زمین دیم در همدان داشته باشیم. با توجه به محاسبات صورت گرفته کارخانه روغن نگین غرب نهاوند، این ۲۰ هزار تن می‌تواند مصرف سه ماه این کارخانه را فراهم کند و ارزشی برابر ۵۰۰ میلیارد تومان نیاز کشور ما را به ارز کم کند.
سوزنچی افزود: در سال گذشته هیچ کدام از برنامه‌هایی که وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده بود، اجرایی نشد. بذر یک ماه دیر دست بنده رسید، بیمه آن انجام نگرفت، زمان برداشت بنده اطلاعاتی نداشتم، کمباینی که آمده بود قادربه برداشت نشد و مقداری ریزش محصول داشتم. علاوه بر آن سال گذشته ما قادر بودیم از هر هکتار حدود ۱۰ تا ۱۱ کیلوگرم گل گلرنگ را برداشت کنیم. سال گذشته این گل را از بنده کیلویی ۳۰۰ هزار تومان خریدند، امسال قبل از کشت کیلویی ۴۵۰ هزار تومان مشتری دارد و آخرین قیمت پیشنهادی نیز کیلویی ۹۰۰ هزار تومان است؛ بنابراین مسئله اصلی که باید در تمام برنامه‌های الگوی کشت مطرح شود، اقتصاد کشاورز است، اما مسئولان هیچ گونه امکانات را برای کشاورز فراهم نکردند.
قربانی معاون برنامه ریزی وزیر جهاد کشاورزی در ادامه تصریح کرد: می‌دانیم که اجرای دقیق (الگوی کشت) انجام نشده است. اگر بخواهیم در سطح بهره بردار دقیق اجرا کنیم، نخست نیازمند تامین مالی است و دوم اینکه، اقدامات اولیه نیاز دارد مانند عملیاتی کردن یا نهادینه سازی کشاورزی قراردادی. ما از سال گذشته خیلی بر روی کشاورزی قراردادی مانور می‌دهیم، چون به این جمع بندی رسیده ایم که اگر بخواهیم میانبر برویم از طریق کشاورزی قراردادی می‌توانیم الگوی کشت را عملیاتی کنیم. سوم اینکه، مشوق می‌خواهیم، چهارم اینکه، سیاستگذاری (برای الگوی کشت) می‌خواهیم؛ بنابراین الگو اولیه تدوین شده، الگوی اصلی هم انشاالله نهایی خواهد شد.
عسگری در پاسخ به این پرسش که وزارتخانه جهاد کشاورزی در تدوین برنامه ها، مصوبات و ابلاغ آن‌ها ناقص عمل کرده، یا در اجرا ناقص بوده است؟، گفت: در کمیسیون کشاورزی مجلس قوانین کهنه را بروز کردیم و در راستای سیاست‌های نظام حرکت کردیم که به خود کفایی برسیم، و در حوزه امنیت غذایی به یک جایگاهی برسیم. همچنین رویکردمان این است که الگوی کشت را اجرایی کنیم. بستر برای رسیدن به الگوی کشت کاملا مهیا است؛ بنابراین در این راستا ما وظیفه خود را انجام داده ایم و به دولت و وزارت جهاد کشاورزی کمک کرده ایم که هماهنگ جلو بروند و اتفاقات خوبی بیفتد.
عسگری در ادامه افزود: برای رسیدن به این هدف قطعا باید یکسری ساز و کار‌ها تعریف شود، برای مثال مکانیزاسیون باید تقریبا بروز باشد. ما در مجلس، طرح امنیت غذایی را لحاظ کردیم که متشکل از ۱۵ ماده است و همه راهکار‌ها ارائه داده شده است و به دولت ابلاغ کردیم، برای نمونه خرید تضمینی محصولات کشاورزی، بیمه محصولات کشاورزی، بحث در اختیار قرار دادن به موقع نهاده‌های بخش کشاورزی، مسائل مربوط به حوزه صادرات.
عسگری در جواب این سوال که براساس ساحت نظارتی مجلس، آیا تاکنون از دولت نخواسته اید که چرا الگوی کشت تا به الان به این صورت انجام شده است؟، گفت: اتفاقا با جلسات متعددی با وزیر، معاونان و دستگاه‌های متولی داشتیم، و برایشان زمانبندی کردیم که بر اساس زمان بندی جلو بروند و به ما گزارش دهند. یکی از کار‌هایی که در مجلس شورای اسلامی ما انجام دادیم بحث شورای قیمت گذاری بود، سال گذشته خرید تضمینی بر گندم لحاظ شد، هزینه‌های آماده سازی زمین، کاشت، داشت و برداشت احصا شد؛ قیمت‌ها بر اساس سود کشاورز و گندم کار در نظر گرفته شد. براساس اطلاعات، خیلی از تولید کنندگان و گندم کاران با میل و رغبت به سمت تولید گندم رفتند. در گذشته محصولات کشاورزی برای قیمت گذاری به شورای اقتصاد که تصمیم گیری از بالا به پایین بود، ارجاع می‌شد؛ این را تغییر دادیم و به قانون تبدیل کردیم. شورای قیمت گذاری متشکل از ۶ نفر از تولید کنندگان، کشاورزان و خبرگان بخش کشاورزی هستند که در حوزه‌های مختلف کار می‌کنند، چهار نفر از اعضای دولت هستند شامل، وزیر جهاد کشاورزی، وزیر اقتصاد، معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان برنامه و بودجه، و دو نفر از مجلس شورای اسلامی که بر این موضوع نظارت می‌کنند. این‌ها (شورای قیمت گذاری) قیمت‌های واقعی را اعلام می‌کنند، یعنی، هزینه‌های آماده سازی زمین، کاشت، داشت و برداشت را احصا می‌کنند و سودی را برای کشاورز در نظر می‌گیرند. وقتی اینگونه قیمت گذاری بشود، کشاورز با انگیزه کار خود را انجام می‌دهد و این می‌تواند بستر الگوی کشت را مهیا کند.
مویدیان در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه بنا شده است از فصل پاییز، الگوی کشت درست اجرا شود، آیا در این فرصت زمانی یک ماهه، الگوی کشت اجرایی خواهد شد؟، گفت: اجرای الگوی کشت در کشور برای تمام محصولات سخت است. در موضوع خودکفایی در محصولات اساسی، و اینکه سیاست گذاری را محدود به آن محصولات کنیم، شاید دامنه اثر ما کم باشد.
قربانی در پایان گفت: الگوی کشتی که ما تدوین کردیم متمرکز بر کالا‌های اساسی است، شامل گندم، جو، سویا، پنبه، ذرت دانه ای، چغندر قند، کلزا و عدس است که انشاءالله از پاییز امسال اجرا خواهد شد. البته دو مسئله داریم، یکی آنکه در بودجه سال ۱۴۰۲ تسهیلات برای کشاورزی قراردادی در نظر گرفته شود که حداقل ۴۰ همت نیاز داریم و نیز یارانه کاشت برای تشویق کشاورزان که این الگو (کشت) را عملیاتی کنند.
بیشتر بخوانید:
وعده وزیر جهاد کشاورزی برای اجرای مصوبه الگوی کشت به کجا رسید؟
