مسئولان کشوری وقتی ماجرای درخواست اعتبار برای مقابله با این آفت و میزان تخصیص آن طی چندسال اخیر را اعلام می کنند گویا باید اینطور گمانه زنی کنیم که مدیران کشوری آنچنان که باید این آفت را زنگ خطر جدی نپنداشته اند؛ این درحالی است که نیم‌نگاهی به فرآیندهای اداری برای مقابله با این آفت که از زبان مسئولان متولی بیان می شود نیز نشان می دهد که ساختارهای اداری خیلی عقب بوده است.
گرچه طی ماه های اخیر، کرمان قرارگاهی برای مقابله با این موضوع راه انداخت و هماهنگی برای شناسایی درختان آلوده نیز در دستور کار قرار گرفته اما در نشستی که در بم به این مناسبت با حضور مسئولان کشوری برگزار شد، گویا طی سال های اخیر توجه لازم به این موضوع اعمال نشده است.
این درحالی است که این آفت وقتی در درخت رسوخ کند، هیچ علامت و مشخصه ای ندارد که بیماری شناسایی یا درمان شروع شود؛ وقتی همگان متوجه می شوند که درخت نخل از درون تهی و نابود شده و می افتد.
بحث بر سر این آفت درحالی است که ۸۰ درصد معیشت مردم در شرق کرمان به تک محصول خرما که مضافتی رقم معروف آن است وابستگی مستقیم دارد و غیر از شرق، جنوب استان کرمان نیز از چندسال قبل درگیر این آفت بوده است.
ردیابی ضربتی شروع شود
دبیر ستاد ملی مقابله با سوسک سرخرطومی حنایی با اشاره به اینکه رفتار این آفت بسیار پیچیده و مبارزه با آن نیز نیازمند اعتبار است و این مساله بدون در نظر گرفتن اعتبار شوخی بردار نیست گفت: پیشنهاد می‌شود به صورت ضربتی و فوری تمامی سطح زیرکشت خرما در استان کرمان با حضور یک تیم ردیابی حرفه ای ردیابی شود.
کاظم محمدپور شامگاه چهارشنبه در نشست کارگروه کشاورزی و پدافند غیرعامل با محوریت قرارگاه زیستی مبارزه با آفت سوسک سرخرطومی حنایی در شهرستان بم افزود: استفاده از پوشش توری آلومینیومی و تزریق به درخت به عنوان پیشگیری می‌تواند جلو آلودگی درخت‌ها را توسط سوسک سرخرطومی بگیرد زیرا با این کار ایمن‌سازی در درخت ایجاد می‌شود.
وی ادامه داد: آفت سوسک سرخرطومی ریشه کن نمی‌شود و تنها می‌تواند یا در وضعیت ثابت قرار گیرد یا در حد قابل قبولی کاهش میزان این آفت پیدا کند.
دبیر ستاد ملی مقابله با سوسک سرخرطومی حنایی تصریح کرد: ۶ نفر تیم ردیاب به صورت ۲۴ ساعت شبانه‌روز ردیابی این آفت را به صورت ضربتی شروع می‌کنند و اگر این کار انجام نشود میزان این آفت از سه درخت آلوده به ۳۰۰ درخت آلوده هم افزایش پیدا خواهد کرد.
۸۵ هزار هکتار از سطح نخلستان های کشور آلوده به آفت است
کارشناس دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت جهاد کشاورزی نیز در این نشست گفت: درخصوص فرایند اعلام بحران مولفه‌های زیادی وجود دارد و همچنین در خصوص اینکه دستگاه متولی بخواهد اعلام هشداری داشته باشد نیاز به مستندات و منابعی است که اگر اعلام بر هشدار می‌کنیم مبتنی بر واقعیت باشد.
سید جواد شجاعت حسینی افزود: برای مقابله با این آفت نیاز به یک گفتمان، انرژی و تجدیدکار در مجموعه دستگاه وزارت جهاد کشاورزی و سایر بخش‌هاست که بر همین اساس ۲ سال قبل درخواست اعتبار در قالب مقابله با آفت در حالت بحرانی کردیم.
وی اظهارداشت: از وزارت کشور درخواست مبلغ یکهزار میلیارد ریال اعتبار برای مقابله با این آفت در ۶ استان را داشتیم و زمانی که به منظور تصویب در سازمان برنامه بودجه و هیات دولت رفت به ۶۰۰ میلیارد ریال کاهش پیدا کرد که از همین مبلغ نیز تنها ۲۰۰ میلیارد ریال یعنی یک سوم اعتبار را تخصیص دادند.
کارشناس دفتر مدیریت بحران و پدافند غیرعامل وزارت جهاد کشاورزی تاکید کرد: از ۲۷۰ هزار هکتار نخیلات کشور حدود ۸۵ هزار هکتار نخیلات ما آلوده شده و از این تعداد ۳۵ هزار هکتار از نخیلات در شرایط بحرانی قرار دارند که لازم است هر چه سریع‌تر مقابله انجام شود تا به وضعیت پایدار برسیم.
وی با اشاره به اینکه مدیریت بحران استان کرمان کار مبارزه با افت سوسک سرخوطومی را جدی گرفته است، بیان کرد: از محل منابع ملی اعتباری برای مقابله با این آفت باید در نظر گرفت.
هیج روش نوینی برای مبارزه آفت سوسک سرخرطومی حنایی نیست
مدیرکل تدوین ضوابط استانداردها و برنامه های کنترلی سازمان حفظ نباتات کشور نیز در این نشست گفت: در بررسی‌های به عمل آمده از مناطق کشور به این نتیجه رسیدیم که بزرگترین مشکل ما جابه جایی پاجوش خرماست.
فاطمه موحدخواه افزود: سازمان بازرسی کل کشور قانون کرده تا پست های قرنطینه حذف شود زیرا اعلام شده به دلیل وجود بیراهه، راه های این پست ها هزینه‌ای بر دوش دولت است و باید از پتانسیل پلیس راه‌ها و پاسگاه‌ها استفاده شود.
وی اظهارداشت:جابه جایی پاجوش در سراسر کشور ممنوع شده و ماده ۹ قانون حفظ نباتات می‌گوید که شورای حفظ نباتات ممنوعیت کشت را اعلام کند که هنوز شورا برگزار نشده است.
مدیرکل تدوین ضوابط استانداردها و برنامه های کنترلی سازمان حفظ نباتات کشور با اشاره به اینکه ممنوعیت پاجوش خرما به دلیل جلوگیری از کشت خرما است، بیان کرد: ممنوعیت پاجوش به دلیل جلوگیری از کشت خرماست و زمانی که ماده ۹ می‌گوید ممنوعیت یا محدودیت ایجاد می شود می توانیم از این قانون استفاده کنیم و پاجوش‌هایی که سرچهارراه‌ها و میدان‌ها به فروش می رسد باید در همان مکان امحا شود.
وی ادامه داد: ماده ۱۰ قانون حفظ نباتات بند “د” می گوید اگر کشاورزی برخلاف مقررات عمل کرد بدون اینکه به فرد غرامتی پرداخت شود امحا کنید.
موحدخواه اظهارداشت: هفت نامه ممنوعیت پاجوش به منظور جلوگیری از اشاعه آفات و بیماری‌های گیاهی داریم و همین موضوع می تواند محکمه‌پسند باشد.
وی با اشاره به اینکه هیج روش نوینی برای مبارزه با این آفت نیست، بیان کرد: این آفت جزو چهارعامل تهدیدکننده امنیت غذایی کشور است.
مدیرکل تدوین ضوابط استانداردها و برنامه های کنترلی سازمان حفظ نباتات کشور اظهارداشت: فائو(سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد ) هم در کنترل این آفت مستاصل است و کشورهایی مانند عربستان با وجود هزینه های هنگفتی که انجام می دهند هنوز به جایی نرسیده اند و دلیل آن نیز همین ماهیت پنهانی آفت است.
وی بیان کرد: این آفت جزو آفت‌هایی است که اگر وارد منطقه‌ای شود آن منطقه را به نابودی می‌کشاند و اکنون سوسک حنایی، منطقه جنوب کرمان را تحت تاثیر قرار داده است.
موحدخواه گفت: تنها روش‌هایی که سازمان حفظ نباتات پایلوت (نمونه) اجرا کرده است همان روش قرص و نایلون گذاری و همچنین روش توری فلزی است اما مهمترین کار همان تیم‌های ردیاب هستند.
مدیرکل تدوین ضوابط استانداردها و برنامه های کنترلی سازمان حفظ نباتات کشور خاطرنشان کرد: متاسفانه اعتبار سازمان حفظ نباتات ملی است و تمام بحث کنترل آفات و بیماری‌ها در سرجمع استانی دیده شده که باید از اعتبارات استانی هزینه شود.
وی ادامه داد: فائو اعلام کرده که باید در بحث نظارت و جابه جایی پاجوش بسیار محکم باشیم زیرا دلیل این آلودگی در کشور قاچاق و جابه جایی پاجوش بوده است.
موحدخواه در بحث نیروی انسانی تاکیدکرد: اعتبارات ستادی و ملی اجازه هزینه در بحث نیروی انسانی نمی دهد و حتما باید از طریق استانداری باشد که ملزم به این است که فرمانداران و روسای سازمان های جهاد کشاورزی استاندار را نسبت به این موضوع آگاه کنند.
متخصصان بگویند پاجوش خرما معدوم شود یا خیر؟
فرماندار بم نیز در این نشست گفت: جلسه بین خوف و رجا بود، زمانی سرخک و وبا آدم می‌کشت و وحشتناک بود اما اکنون یک نیاز پیش پا افتاده است.
محمد برزنگ بیان کرد: باید توانمندی خودمان، محققان و دانشگاه‌های خودمان را باور کنیم و یاس را کنار بگذاریم.
وی ادامه داد: بسیاری از بیماری ها که ناشناخته‌تر بود اما برای آنها راه حل پیدا شد، این آفت را اگر دست کم بگیریم با زلزله هم قابل مقایسه نیست زیرا زندگی مردم است که باید جدی بگیریم.
فرماندار بم اظهارداشت: متاسفانه در سیستم آموزشی مشکل داریم و باید ضعف سیستم آموزشی و تحقیقات را برطرف کنیم و آن را اولویت بگذاریم.
وی خاطر نشان کرد: درست است که این آفت برای منطقه خرماخیز است، اما باید آن را جدی بگیریم و قرار نیست آزمایش و خطا برویم؛ هیچ وقت از فائو توقع نداشته باشید زیرا هیچ وقت مسائل علمی و تجربیات خود را در اختیار ما نمی‌گذارند.
فرماندار بم بیان کرد: بین افراد متخصص اختلاف است که پاجوش باید باشد یا نباشد و معدوم شود که باید به نتیجه قطعی برسید.
برزنگ گفت: اگر محلولی وجود دارد که بتوانیم پاجوش را ضدعفونی و استفاده کنیم اعلام کنید زیرا قرار نیست کسی ضرر کند اما اگر با محلول پاجوش ضدعفونی نمی شود حتما باید معدوم شود.
وی ادامه داد: عامل انتشار این حشره انتقال پاجوش است و همین بلایی که پاجوش های آلوده سراوان یا جنوب کرمان سر نخیلات نرماشیر آورده‌اند و اکنون هفت روستا در این شهرستان آلوده به این آفت شده‌اند.
فرماندار بم تصریح کرد: در کاری که تخصص ندارم وارد نمی‌شوم و نظر متخصصان را قبول دارم بنابراین مشکل را حل کنید یا پاجوش ضدعفونی شود یا معدوم.
وی تصریح‌کرد: در صورتی که مشخص شود ضدعفونی کردن پاجوش فایده ندارد و می توانند عامل انتشار حشره و آفت باشند در پنج شهرستان شرقی استان کرمان با انتقال پاجوش برخورد می شود.
برزنگ گفت: ۱۰ هزار و۵۰۰ هکتار نخیلات مثمر بم در معرض خطر هستند و باید آموزش مردم را حتما جدی بگیریم و حساسیت موضوع را ایجاد کنیم تا پای کار بیایند.
معیشت ۸۰ درصد مردم بم به خرما بستگی دارد
مدیر جهاد کشاورزی بم نیز در این نشست افزود: اهمیت موضوع آفت سوسک سرخرطومیی حنایی بر کسی پوشیده نیست و تک محصولی بودن و اینکه معیشت ۸۰ درصد مردم شرق استان کرمان از خرما تامین می شود باعث شده که نسبت به جاهای دیگر متفاوت‌تر باشد.
محمدعلی معقول اظهارداشت: انتظار می‌رود نگاه ها جدی تر شود زیرا وضعیت از تهدید گذشته و وارد بحران شده است، پنهان بودن این آفت باعث می‌شود با بحران های جدیدتری در ماه های آینده روبه رو شویم.
وی ادامه داد: جهاد کشاورزی ضمن برگزاری کلاس‌های متعدد نسبت به توانمندسازی کشاورزان و دهیاران نیز اقدام کرده و همچنین مانورهایی در سطح شهرستان جهت انتقال یکسری حساسیت ها به کشاورزان برگزار شده است.
مدیر جهاد کشاورزی بم با اشاره به اینکه تله‌ها حشره را شکار می‌کنند اما درختان آلوده شناسایی نمی‌شوند، تصریح کرد: در تاریخ ۶ مردادماه سال جاری اولین باغ آلوده به آفت سوسک سرخرطومی در باغ‌های قلب شهرستان بم دیده و گزارش شد و به فاصله یک ماه بعد در شهر بروات که بخش عظیمی از نخیلات در آن منطقه است نیز گزارشی مبنی بر مشاهده این آفت داده شد.
وی بیان کرد: در طرح پایش این آفت یک میلیارد و ۵۴۰ هزار ریال اعتبار برای پایش یکهزار و ۵۰۰ هکتار نخیلات برای شهرستان بم در نظر گرفته شد در صورتی که بم ۱۰ هزار و ۵۰۰ هکتار وسعت نخیلاتش است.
معقول گفت: تاکنون حدود یکهزارو ۸۰۰ هکتار از نخیلات پایش شده و ۱۲۰ مورد تله گذاری صورت گرفته که تاکنون ۱۴ مورد در محله های آلوده شکار انجام داده است.
وی تصریح کرد: خانه باغ بودن بم باعث شده که پایش به کندی انجام شود و همین امر محدودیت‌هایی را به‌وجود آورده است.
مدیر جهاد کشاورزی بم گفت: سه مورد درختی که آفت در آنها مشاهده شد تیمار شدند و تاکنون معدوم سازی درخت نداشتیم.
نرماشیر امکانات کافی برای مبارزه با این آفت را ندارد
مدیر جهاد کشاورزی نرماشیر نیز در این نشست گفت: با توجه به ۵۷۰ میلیون تومان اعتباری که در طرح پایش نخیلات به نرماشیر اختصاص یافت با یک کلینیک گیاه پزشکی قرارداد بستیم و ۲۰ کارشناس نیز در اختیار کلینیک گذاشتیم.
رضا قهری افزود: سطح زیرکشت نخیلات نرماشیر ۱۱ هزار و ۳۰۰ هکتار است که ۲ هزار هکتار سطح باغات آلوده در این شهرستان و تاکنون۷۸۰ هزار اصله درخت یعنی چهار هزار و۳۳۰ هکتار پایش و ۱۱۸ درخت آلوده شناسایی شده است که از این تعداد ۵۸ اصله خارج از شروع طرح بوده و سه اصله هم امحا شده‌اند.
وی با اشاره به مزایای طرح پایش نخیلات بیان کرد: از جمله مزایای طرح به موقع تیمار شدن درختان و جلوگیری از آمادگی بیشتر و پایش و ردیابی در مدت زمان محدودی بوده است.
مدیر جهاد کشاورزی نرماشیر همچنین با اشاره به معایب طرح بیان کرد: نبود امکانات جهاد کشاورزی از جمله خودرو و راننده و همچنین با وجود اینکه بیشتر کارشناسان خانم هستند امکان حضور همیشگی در باغ ها را ندارند.
وی ادامه داد: مواد تله‌ها یا همان فرمون‌ها در دمای بالای ۵۰ درجه شرق استان کرمان تبخیر می‌شوند.
آفت در شهرستان‌های فهرج و ریگان دیده نشده است
مدیر جهادکشاورزی شهرستان فهرج نیز در این نشست گفت: خوشبختانه این آفت هنوز در سطح شهرستان فهرج مشاهده نشده است.
علیرضا طیبی ادامه داد: با وجود هفت هزار و ۴۰۰ هکتار سطح زیرکشت نخیلات این شهرستان ۸۵۰ هکتار برای پایش در نظر گرفته شده که حدود ۷۸۰ هکتار پایش شده است.
وی افزود: اعتباری که برای این طرح در نظر گرفته شده ۸۶۰میلیارد ریال است و هنوز ۹۰ درصد باغ های این شهرستان نیاز به پایش دارند.
مدیر جهاد کشاورزی ریگان نیز در این نشست اظهارداشت: سطح زیر کشت نخیلات این شهرستان ۱۰ هزار هکتار است که ۸۵۰ هکتار چشمی و ۱۲۵ هکتار پایش فرمونی ( تله گذاری) انجام شده است .
عباس نخعی بیان کرد: ۸۶۰ میلیارد ریال برای این شهرستان اعتبار در نظر گرفته شده و تاکنون ۹۰ درصد باغ ها پایش شده است.
سوسک سرخرطومی حنایی خرما مهم ترین و خطرناک ترین آفت نخیلات محسوب می‌شود که از تیرماه سال ۱۴۰۰ در باغ‌های نَرماشیر در مجاورت شهرستان بم دیده و مبارزه با آن آغاز شد.
براساس گزارش‌ها، آفت سوسک سرخرطومی حنایی خرما نخستین‌بار در سراوان استان سیستان و بلوچستان دیده شده که با قرنطینه ۳۰ سال در همان منطقه، باقی ماند اما سال ۱۴۰۰ در شهرستان نرماشیر نیز مشاهده شد و امروز این آلودگی خود را به نخیلات شهر بم نیز رسانده است.
مناطق شرقی استان کرمان شامل شهرستان‌های بم، نَرماشیر، فَهرج و ریگان از نواحی اصلی و مهم تولید خرما در کشور به شمار می‌رود که محصولات این بخش به دلیل کیفیت و مرغوبیت، مشتریان داخلی و خارجی بسیاری دارد و به کشورهای مختلف دنیا صادر می‌شود.
اقتصاد مردم شرق استان کرمان وابسته به خرماست و باغ‌شهر جهانی بم، بدون شک مهمترین قطب تولیدکننده خرمای مضافتی و مرغوب در کشور به شمار می رود که بخش قابل توجهی از این محصول راهی کشورهای دیگر می شود و سهم قابل توجهی از بازار جهانی را نیز به خود اختصاص داده است.
۱۰ هزار و ۵۰۰ هکتار از مساحت بم را نخلستان های این منطقه تشکیل می دهند که بیش از ۹۰ درصد آن رقم مضافتی است و میزبانی این آفت بیشتر روی این رقم است.
