بنابر آمار سالانه ۱۰ تا ۱۰.۵ میلیون تن گندم مورد نیاز واحدهای خبازی است که با اجرای طرح هوشمندسازی آرد و نان از اردیبهشت سال ۱۴۰۱ و تجهیز واحدهای خبازی به کارتخوان‌های هوشمند، سیاست کاهش هدررفت و دورریز نان و جلوگیری از تخلفات و رانت در این حوزه و قاچاق آرد به آن سوی مرزها دنبال می‌شد که طبق اذعان فعالان حوزه این طرح به نتیجه نرسیده است و کماکان شاهد تخلفات این حوزه نظیر فروش آرد دولتی در بازار آزاد، عرضه نان با قیمت های متفاوت و جایگزینی نان به عنوان خوراک دام و طیور در واحدها هستیم.
با وجود آنکه قیمت مصوب نان از سال ۱۴۰۰ تغییری نداشت، در اواسط شهریور قیمت ها تغییر کرد به طوریکه قیمت نان سنگک ساده از ۳ به ۵ هزار تومان، نان بربری ساده با آرد نوع یک از یک هزار و هشتصد تومان به ۲ هزار و پانصد تومان و بربری ساده با آرد نوع دو از ۲ هزار و پانصد تومان به ۳ هزار و پانصد تومان رسید، اما با افزایش قیمت نان توسط دولت و تعیین نرخ‌های جدید برای نانوایانی که آرد یارانه‌ای دریافت می‌کنند، باز هم مردم با گران فروشی نان روبرو هستند.
در این راستا مسعود امراللهی مدیرکل دفتر بازرسی و نظارت بر کالای اساسی وزارت جهاد کشاورزی درباره اقدامات نظارتی در بحث تخلف نانوایی‌ها، گفت: نظارت نانوایی‌ها از ۲۳ بهمن ماه سال ۱۴۰۲ طی جلسه‌ای در شورای ملی آرد و نان کشور از وزارت جهاد کشاورزی منفک و به سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان واگذار شد.
امراللهی گفت: بر اساس تصمیم گیری در جلسه شورای ملی آرد و نان مقرر شد در صورت نیاز سازمان حمایت، مجموعه نظارتی وزارت جهاد کشاورزی وارد عمل شود و به این مجموعه کمک کند.
بسیاری از کارشناسان حوزه آرد و نان معتقدند که با وجود چندنرخی بودن قیمت آرد و نان، فساد و رانت در این حوزه امری طبیعی است، از این رو یکسان سازی نرخ آرد و نان و پرداخت یارانه به ابتدا یا انتهای زنجیره تنها راه حل جلوگیری از قاچاق آرد، فروش آرد در بازار آزاد و کاهش مصرف گندم و در نهایت پایداری در خودکفایی است.
قیمت نان آزادپزها تابع عرضه و تقاضاست
محمد سلیمانی رئیس اتحادیه نانوایان سنگک تهران گفت: دولت در حمایت از صنف نانوایان در اواسط شهریور ماه امسال قیمت جدید نان دولتی تهران را تعیین و ابلاغ کرد، اما نرخ اعلامی کمک هزینه ای برای نانوایان است و قیمت منطقی و متناسب با هزینه های تولید نیست.
او با بیان اینکه قیمت آرد آزادپزها مشمول یارانه دولت نیست، افزود: قیمت نان آزادپزها تابع عرضه و تقاضاست، اما به سبب آنکه تعداد این واحدها زیاد نیست به زودی قیمت مصوبی خواهیم گذاشت و اکنون در حال ساماندهی هستیم تا واحدهای آزادپز قیمت های متفاوتی ارائه ندهند.
سلیمانی ادامه داد: طبق مصوبه جدید قیمت هر عدد قرص نان سنگک معمولی ۵ هزار تومان و نان سنگک کنجدی دورو ۱۰ هزار تومان است و عرضه بالاتر از این نرخ تخلف است، بر این اساس بحث نظارت بر تخلف نانوایی‌ها بر عهده سازمان تعزیرات حکومتی، اتاق اصناف، سازمان حمایت از مصرف کنندگان و تولیدکنندگان و اتحادیه نانوایان است.
رئیس اتحادیه نانوایان سنگک تهران با تاکید بر آزادسازی قیمت نان افزود: بنده معتقدم با آزادسازی قیمت نان و پرداخت یارانه مستقیم مشکلات هدررفت و ضایعات و فساد به پایان می رسد چراکه بدیهی است که تخصیص یارانه به هر کالایی منجر به فساد در آن حوزه می شود.
او با بیان اینکه سالانه ۱۱ میلیون تن آرد مورد نیاز واحدهای خبازی است، گفت: برآوردها حاکی از آن است که با آزادسازی نرخ نان، بیش از ۳۰ درصد مصرف آرد کاهش می یابد و از طرفی به سبب ایجاد رقابت، کیفیت نان افزایش یافته و در نهایت ضایعات نان کم می شود که این امر به نفع دولت است.
سلیمانی ادامه داد: در حال حاضر قیمت هر کیلو نان خشک ۱۵ هزار تومان است، در حالیکه قیمت هر کیلو نان با نرخ مصوب ۷ تا ۸ هزار تومان است و بدیهی است که پرداخت یارانه باعث هدررفت و ضایعات می شود، بر این اساس آزادسازی قیمت نان و پرداخت یارانه به زنجیره آخر و مدیریت توسط مردم بهترین راهکار است.
بر اساس این ابلاغیه با موافقت وزارت کشور، علاوه بر تغییرات قیمت، گزینه کنجد به کارتخوان‌های هوشمند عرضه نان اضافه شد؛ بنابراین مشتریان می‌توانند در این قسمت به ازای هر نان بین ۱۰ تا ۳۰ گرم کنجد خریداری کنند و قیمت هر واحد ۱۰ گرمی کنجد یک هزار و ۵۰۰ تومان تعیین شده که نانوایان می‌توانند از این کنجد در پخت نان مشتریان استفاده کنند.
صرفه جویی حداقل یک میلیون تن گندم با آزادسازی نرخ نان
در ادامه عطااللّه هاشمی رئیس بنیاد ملی گندمکاران گفت: با توجه به آنکه اجرای طرح هوشمندسازی واحدهای خبازی نتیجه ای در بر نداشته است، از این رو سیاست یکسان سازی باید اجرا شود به طوریکه یارانه به ابتدای زنجیره پرداخت شود تا رانت و فساد در این حوزه به اتمام برسد.
به گفته او، تا زمانیکه اقدامی در خصوص آزادسازی نرخ صورت نگیرد و در مقابل حمایت از اقشار آسیب پذیرصورت نگیرد، اتفاقی در مصرف رخ نمی دهد. درحالیکه با آزادسازی نرخ پیش بینی می شود که مصرف سالانه آرد واحدهای خبازی یک میلیون تن کاهش یابد.
هاشمی با اشاره به ضایعات و تخلفات حوزه آرد و نان افزود: هوشمندسازی واحدهای خبازی در کاهش مصرف آرد نقشی نداشته و نتوانسته جلوی مصرف را بگیرد، به طوریکه نیاز خبازی ها روی کاغذ ۱۰.۵ میلیون تن است، اما با آزادسازی نرخ و عرضه گندم و آرد به قیمت واقعی تخلفات این حوزه به پایان می رسد.
رئیس بنیاد ملی گندمکاران با بیان اینکه کاهش مصرف آرد در حوزه واحدهای خبازی در پایداری خودکفایی گندم تاثیر بسزایی دارد، گفت: با یکسان سازی نرخ آرد و نان و پرداخت یارانه به انتهای زنجیره ۲۷ تا ۲۸ همت منابع مالی صرفه جویی می شود که انتظار می رود دولت با تعیین تکلیف این امر یکبار برای همیشه مشکلات حوزه آرد و نان را به اتمام برساند.
با توجه به مشکلات متعدد حوزه آرد و نان، آزادسازی نرخ و پرداخت یارانه مستقیم تنها راهکار جلوگیری از رانت و فساد در حوزه نان است به طوریکه با آزادسازی نرخ آرد و نان پیش بینی می شود که مصرف حداقل ۳ میلیون تن کاهش یابد که این امر در خودکفایی گندم و جلوگیری از هدررفت این محصول استراتژیک به آن سوی مرزها هم تاثیر بسزایی دارد.
