گلستان با دارا بودن ۵۶۰ هزار هکتار از اراضی زراعی دیم و آبی و ۴۰ هزار هکتار باغ یکی از کانون های اصلی فعالیت های کشاورزی و باغداری در کشور محسوب می شود، این مساله سبب شد تا اقتصاد اصلی گلستان بر پایه زارعت و باغداری شکل بگیرد.
بروز خشکسالی در سالیان اخیر سبب شده تا علاوه بر سطح زیر کشت محصولات زراعی و باغ ها با موضوع جدیدی مانند ظهور و بروز آفات جدید یا طغیان برخی بیماریها و آفات مواجه شویم که خسارت های زیادی را به همراه داشته است و ضرورت دارد در این خصوص راهکارهای جدی و عملی ترسیم شود.
سکونت ۴۷ درصد از جمعیت یک میلیون و ۹۰۰ هزار نفری گلستان فرصت مناسبی است خلق کرده تا اهالی ساکن در هزار روستا و آبادی این خطه بتوانند علاوه بر تولید محصولات مختلف و تحقق خودکفایی، زمینه اشتغال روزافزون و رفع بیکاری را محقق کند اما خشکسالی گسترده و طغیان آفات، زندگی نیمی از اهالی استان را تحت تاثیر خود قرار داده است.
تغییرات آب و هوایی از جمله خشکسالی، به طور مستقیم و غیرمستقیم بر طغیان یا کاهش یک آفت خاص و یا روش‌های مدیریت کنترل آفات و بروز آفات مهاجم جدید تأثیر مستقیم گذاشته و در نهایت تولیدات گیاهی و امنیت غذایی استان را نشانه گرفته است.
آب یکی از عوامل پر نیاز و اساسی در رشد گیاهان و سایر موجودات زنده از جمله حشرات، قارچها و علف های هرز است، نقش آب در رشد گیاهان و تامین مواد غذایی آنها بسیار با اهمیت است و کمبود آب و خشکسالی، موجب پژمردگی و ضعف گیاهان و افزایش بعضی آفات علف هرز و بیماریهای حتی گونه های فوزاریوم(بیماری قارچی) موثر می باشد که این روایت در یکی دو سال اخیر بسیار مشهود بوده است.
پدیده خشکسالی تهاجم حشرات به محصولات را افزایش می دهد
مدیر حفظ نباتات سازمان جهادکشاورزی گلستان در همین ارتباط گفت : وقتی تغییرات اقلیمی به سمت و سوی خشکسالی و کاهش نزولات آسمانی می رود، تهاجم حشرات به محصولات زراعی و باغی افزایش می یابد.
کیانوش حق‌نما افزود: در اثر خشکسالی سیکل زندگی حشرات کوتاهتر می شود به زبان ساده تر آنکه اگر در سال هایی با بارش متعارف شاهد آن هستیم که کرم ساقه خوار برنج سه بار به مزارع شالی حمله می کند، در سال های خشک این عدد به چهار و حتی پنج بار در یک دوره کشت تا برداشت می رسد.
این کارشناس آفات و بیماریها اظهارداشت: وقتی تغییرات اقلیمی تعداد روزهای آفتابی در سال را افزایش می دهد و روزهای بارانی به حداقل می رسد ، رشد و نمو طیف زیادی از علف های هرز افزایش می یابد.
وی بیان کرد : در چنین شرایطی گیاهان هزر موسوم به C۴ هنگامی که نور خورشید کافی دریافت کنند، در رقابت با محصول اصلی زمین در فتوسنتز پیشگام‌تر هستند، یعنی اگر کشاورز به زمین زراعی خود آب یا کود تزریق کند ابتدا علف هزر رشد می کند.
حق نما یادآور شد : هنگامی که خشکسالی اتفاق می افتد زمان و دوره بروز برخی آفات تغییر می کند که این موضوع امری موثر در میزان تولید محصولات زراعی یا باغی است.
لزوم هوشیاری بیشتر باغداران و کشاورزان
وی تصریح کرد: بعنوان مثال در سال گذشته در اواخر خرداد ماه اولین ظهور مگس مدیترانه ای را شاهد بودیم که این امر در سال جاری به ابتدای مردادماه محقق شد.
این کارشناس آفات و بیماریها تاکید کرد: این تغییرات زمانی در بروز و ظهور آفات، هوشیاری بیشتر کشاورزان و باغداران را می طلبد و باید عملیات تیمار بهداشتی باغ ها و سمپاشی و استفاده از آفات کش ها بر اساس زمان بندی فعلی صورت بگیرد و از سمپاشی تقویمی پرهیز شود.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهادکشاورزی گلستان گفت : در برخی محصولات مانند پنبه یا گوجه فرنگی بر اساس تغییرات اقلیمی باید طوری برنامه ریزی شود که کشت محصول زودتر انجام شود، اگر این محصولات زودتر کاشته شوند و قبل از اوج گرما در شهریور ماه برداشت شود، خسارت وارده ناشی از آفات و بیماریها حداقل و شاید ناچیز باشد.
لزوم تغییر زمان کاشت
وی اضافه کرد: در سالهای گرم و خشک اگر کشاورزان اصرار به کشت شالی دارند تا ممکن است باید شالی بهاره کشت کنند زیرا در فصول خشک، اوج کرم غوزه خوار یا ساقه خوار در انتهای شهریور متمرکز می شود و باید کشاورزان با جلو انداختن فصل کاشت از این گردنه آفتی فرار کنند.
به گفته حق نما تغییر زمان کاشت می توان استفاده از آفت کش و سموم را کاهش و از سوی دیگر راندمان محصول را افزایش دهد.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهادکشاورزی گلستان گفت در مواقعی که شاهد رخدادهای جوی نظیر خشکسالی هستیم می توانیم با تغذیه مناسب و رعایت اصول زراعی خسارت ها را به حداقل رساند.
این کارشناس سازمان جهاد کشاورزی گلستان اظهارداشت : انجام تغذیه مناسب و رعایت اصول باغبانی با توجه به رقم و شرایط اقلیمی کاشت ارقام مقاوم یا نیمه مقاوم در مناطقی که خسارت این بیماری بالاست، رعایت تراکم کاشت و کنترل علف‌های هرز، هرس زمستانه برای از بین بردن جوانه ها و شاخه‌های آلوده و تهویه بهتر درخت و بلافاصله پس از هرس، سمپاشی با یکی از قارچ کش‌های مسی ضروری است.
آفات باعث کاهش تناژ محصولات شد
حق نما به طغیان برخی از آفات ناشی از خشکسالی اشاره کرد و گفت : در سطح گلستان حدود ۹ تا ۱۰ هزار هکتار باغ های سیاه ریشه وجود دارد که به سبب تغییرات اقلیمی و برخی شرایط محیطی در سال جاری گرفتار آفت چوب‌خوار و پوست‌خوار شدند.
وی گفت : همه باغ های سیاه ریشه استان به تناسب وضعیت بهداشت باغی گرفتار این آفت شده و به صورت جدی باعث کاهش تناژ برداشتی و حتی خسارات جبران‌ناپذیر به آنها شود.
مدیر حفظ نباتات سازمان جهادکشاورزی گلستان یادآور شد : این آفات با تحریک سیستم دفاعی گیاه سبب ترشح شیره گیاهی به خارج از گیاه و به اصطلاح صمغ زدگی درخت نیز می‌شوند، گاهی میزان صمغ زدگی به حدی زیاد است که سبب خشک شدن کامل درختان می‌شود.
تاثیر جدی تغییرات اقلیمی بر زندگی بشر
اپیدمیولوژیست بیماری های گیاهی گلستان در گفت و گو به ایرنا گفت: تغییرات اقلیمی یک پدیده جهانی محسوب می شود که تاثیرات فراگیری در همه زمینه های زندگی بشر از جمله موضوع کشاورزی و یا باغداری گذاشته است.
محمدعلی آقاجانی افزود : افزایش دما و خشکسالی مراحل رشدی و دیگر فعل و انفعالات محصولات زراعی را دگرگون کرده است.
وی تصریح کرد: آفات و بیماری ها از تاثیرات خشکسالی در امان نمانده اند و همانند هر موجود زنده دیگری متاثر از رطوبت و شرایط دمایی تغییرات زیادی را تجربه کرده اند به نوعی که آفات و بیمارهای گرما دوست شرایط زیست بهتری را تجربه می کنند و دیگر آفاتی که رطوبت پسند هستند در شرایط زیستی محدودتری قرار می گیرند.
این دکتر بیماری شناسی گیاهی با اذعان به شیوع و طغیان برخی از آفات در استان گلستان اظهارداشت: اراضی واقع در میان دشت مهمترین عرصه های زیر کشت اراضی زراعی استان هستند که تلاش شده است با راهنمایی کارشناسان و بهره مندی از تجربه زارعان خسارت وارده به این بخش را با آمایش بهره وری آبیاری و یا تغییر کاشت محصول خسارت ها کاهش دهیم.
وی با اشاره به اینکه تغییرات آب و هوایی چالش های قابل توجهی در راهبردهای مدیریت آفات ایجاد کند، افزود: تغییرات آب و هوایی، از طریق تأثیر بر دمای محیط، رطوبت و آب قابل دسترسی خاک می‌تواند به کاهش جذب و جریان حشره کش سیستمیک در بافت گیاهی منجر شود.
افزایش گرم برگ خوار در مزارع استان
معاون تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی گلستان هم از طغیان برخی از آفات و بیماری ها به سبب خشکسالی خبر داد و گفت در سال جاری کرم برگ خوار و یا کک نباتی در مزارع استان به شدت افزایش یافته است.
محمد رضا عباسی افزود : هر چند کشاورزان تلاش دارند تا با سمپاشی و آفت کش ها خسارت این آفات را کاهش دهند اما شدت سم پاشی ها تبعات و خسارت های دیگری به دنبال دارد.
عباسی ادامه داد: در شرایطی که از مجموع ۵۵۰ هزار هکتار اراضی زیر کشت محصولات زراعی حدود ۳۵۰ هزار هکتار در شرایط ایده آل رشد و نمو قرار دارندُ اما همین مقدار هم با آفات و بیماریها مختلفی تهدید می شوندکه خشکسالی ها این تهدید و ریسک را افزایش می دهد.
حدود ۴۴ درصد اشتغال گلستان در قالب ۱۵۰ هزار خانوار بهره بردار به بخش کشاورزی در این استان تعلق دارد که به ظن کارشناسان حمایت از کشاورزان و باغداران و افزایش بهره وری در حوزه کشاورزی می تواند زمینه ساز تحولی بزرگ در اقتصاد و اشتغال استان باشد.
گلستان با بیش از ۲۰ هزار کیلومتر مربع وسعت و جای دادن هفت اقلیم از ۱۳ اقلیم دنیا در همسایگی سه استان مازندران، خراسان شمالی و سمنان و کشور ترکمنستان قرار دارد و معادل ۳۸ درصد اشتغال خالص گلستان به بخش کشاورزی اختصاص داده است.
کارشناسان معتقدند یکی از بزرگ ترین ضعف های کشور در بخش کشاورزی دانش محور نبودن آن است که باید تلاش شود این بخش در کشور ارتقا یابد. یکی از فرازهای مهم در برنامه ششم توسعه دانش محور کردن علوم مختلف از جمله کشاورزی است که وظیفه مسوولان امر این است که بخش تولید کشاورزی را به سمت دانش بنیان بودن ارتقا دهند.
به گفته این کارشناسان در ارتباط با توسعه تحقیقات کشاورزی یکی از مشکلات این است که از دانش بنیان کردن تولید و دانش در هکتار بی توجهی می شود.
بر اساس اطلاعات موجود نزدیک به صدمین سال فعالیت و تحقیقات در عرصه کشاورزی هستیم و اکنون حدود ۵۰۰ گرایش تخصصی در جهاد کشاورزی وجود دارد بنابراین توان بهتر شدن وضعیت کشاورزی و تولید در کشور وجود دارد و مهمتر این که برای رفع چالشهای فراروی کشور به ویژه در این بخش اقتصادی نیازمند برنامه ریزی اصولی و عزم ملی هستیم.
