کاربرد تکنولوژی های نوین در توسعه صنعت غذا

کاربرد تکنولوژی های نوین در توسعه صنعت غذا

آسیه حسن زاده

استادیار گروه علوم و صنایع غذایی، مؤسسه آموزش آلی بصیر

پروانه خانی

مدیر مسئول ، پایگاه خبری فناوری غذا و صنایع تبدیلی کشاورزی ایران ( ایفتاتی آی )

parvaneh_khani2009@yahoo.com

خلاصه

با گسترش جمعیت جهان و کمبود منابع غذایی کاربرد روش های نوین برای افزایش کیفیت و پایداری مواد غذایی و حفظ امنیت غذایی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. امروزه واحدهای تولیدکننده غذا مانند بسیاری از صنایع دیگر برای تولید و فروش محصولات خود با مشکلات متعددی رو به رو هستند که بخش عمده ای از این مشکلات با فناوری تولید و نوع تکنولوژی به کار رفته در تولید مواد غذایی در ارتباط مستقیم است. با بهره گیری از فناوری های روز دنیا و تامین زیرساخت های لازم برای حفظ و گسترش بازار صنعت غذا و فراوری غذا می توان علاوه بر ارتقاء کیفی محصولات غذایی، از لحاظ اقتصادی نیز گام بزرگ و موثری در جهت استقلال و خودکفایی جامعه برداشت. در این مقاله به معرفی برخی از مهم ترین تکنولوژی های نوین مورد استفاده در صنایع غذایی خواهیم پرداخت.

کلمات کليدي: تکنولوژی، فناوری نانو، مایکروویو، صنعت غذا.

مقدمه

صنعت غذا یکی از مهم ترین صنایع در کشورهای مختلف می باشد و ارتباط مستقیمی با امنیت غذایی افراد جامعه دارد. استفاده از تکنولوژی های نوین در حوزه صنعت غذا بسیار گسترده است و دارای تاثیرات زیادی بر فرآوری غذا، بسته بندی غذا و محافظت از آن است. با کمبود منابع غذایی و افزایش جمعیت، توسعه این بخش از صنعت ضروری به نظر می رسد. استفاده از فناوری های نوین در این بخش رویکردی جدید است که می تواند مورد توجه قرار گیرد. کشور ما یکی از بزرگترین واردکننده های محصولات غذایی است و اگر امروز به فکر تولید و فرآوری غذا نباشیم، هر روز بر میزان واردات محصولات غذایی افزوده می شود. حال بایستی توسعه پایدار در این صنعت را دنبال کرد و با کمک فناوری به توسعه بهره وری در آن باشیم [1]. در این مقاله سعی شده است به بررسی برخی از مهم ترین تکنولوژی های نوین موثر در توسعه صنعت غذا پرداخته شود که یکی از آنها کاربرد فناوری نانو در این حوزه می باشد. شرکت های بزرگ صنایع غذایی و دولت ها درصدند حوزه کاربردی فناوری نانو در صنایع غذایی را به کمک دانشمندان صنایع غذایی مشخص کنند و از آن در جهت رفع نیازها استفاده نماید. کشور ما نیز ناگزیر بایستی به این عرصه وارد گردد و نیازسنجی های ممکن بایستی هر چه سریعتر انجام گیرد [2]. با توسعه فناوری نانو در صنعت غذا و کشاورزی می توان تحولات عظیمی را در تهیه و تامین مواد اولیه زنجیره غذایی ، تولید، نگهداری، محافظت، بسته بندی، افزودنی و مکمل های غذایی داشت. توزیع سریع زیستی پروتئین ها، نمونه برداری سریع از آلاینده های شیمیایی و زیستی، تصفیه هوای سالن ها و محیط های سربسته با مکانیسم فتوکاتالیستی، پاستوریزاسیون سرد مواد غذایی به روش نانو کاویتاسیون، تولید فراوری و انتقال محصولات غذایی، استفاده از نانو حسگرها برای تشخیص عوامل بیماری زا و آلاینده ها و نانو کپسولاسیون ترکیبات و رهایش کنترل شده طعم ، بو و مواد مغذی، بهبود و افزایش مقاومت مواد بسته بندی، استفاده از نانو ذرات در بسته بندی و افزایش سطح فعالیت ضد میکروبی و ضد قارچی و استفاده از بسته بندی های هوشمند و فعال و توسعه آن در تمام زنجیره غذایی قابل توسعه می باشد. با توجه به نوپا بودن فناوری نانو در مسیر توسعه و پیشرفت، با سرمایه گذاری و توسعه در صنعت غذا و شناسایی نانو ذرات می توان گام های موثری برداشت [3]. کاربرد امواج فراصوت و مایکروویو در صنعت غذا چندی است که بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته اند که در این مقاله به آنها خواهیم پرداخت. یکی دیگر از موارد تکنولوژی نوین در صنعت غذا، تکنیک پلاسمای سرد می باشد که یک تکنیک نوین برای فرآوری مواد غذایی است که با توجه به غیر حرارتی بودن آن می تواند جایگزین مناسبی برای سایر روش های شیمیایی و فیزیکی مورد استفاده جهت استرلیزاسیون مواد غذایی باشد. فعالیت های پلاسما تغیراتی را در دیواره سلولی و مورفولوژی میکروارگانیسم ها ایجاد می کند که باعث مرگ آنها می شود [4]. در این مقاله سعی بر آن است که تا حد امکان به بررسی برخی از مهم ترین فناور های نوین و کاربرد آنها در صنعت غذا بپردازیم.

2– کاربرد نانوتکنولوژی در صنایع غذایی

فناوری نانو شامل تصویربرداری، اندازه گیری، مدل کردن و دستکاری اجزا در اندازه نانو می باشد که پتانسیل تاثیرگذاری بر جنبه های سیستم غذایی و کشاورزی دارد. با ظهور فناوری نانو تولید غذاهای فراسودمند^[¹^] (عملگر) با استفاده از نانودیسپرسیون ها، نانوکپسول، کلوئیدهای تجمع یافته، امولسیون های چندگانه با اندازه نانو، امولسیون های چندلایه با ساختار نانو و … دچار تحولات زیادی شده است [4]. حوزه های مختلف کاربرد فناوری نانو در غذا و صنایع غذایی را می توان به چند دسته تقسیم نمود که شامل تولید غذا، نگهداری غذا، بهبود طعم و رنگ، سلامت غذا، بسته بندی و فرایندهای غذایی می باشد [5]. فناوری نانو، پتانسیل کاربرد در صنعت غذا و فرآیند را به عنوان ابزار جدید برای تشخیص پاتوژن، سیستم های درمان بیماری، بسته بندی مواد غذایی و ترکیبات زیست فعال دارد. کاربرد فناوری نانو در سیستم های غذا روش های جدیدی برای بهبود ایمنی و ارزش غذایی محصولات غذایی خواهد بود [6].

2-1- کاربرد فناوری نانو در تولید غذاهای غنی شده و طعم های جدید

برخی از مواد غذایی اجزای با ارزشی دارند که برای بدن بسیار مهم و ضروری هستند، اما به دلایلی مانند ذائقه و عادت تمایل زیادی به استفاده از آنها وجود ندارد. اگر بتوان این مواد ارزشمند را جدا کرده و به صورت مواد افزودنی به دیگر غذاها اضافه کرد، می توان مواد غنی شده ساخت. کاربرد نانو ذرات در صنعت غذا (میسل ها، لیپوزوم ها، بیوپلیمرها و غیره) می تواند با تولید فرآورده های بسیار متنوع میلیارد ها دلار صرفه اقتصادی در پی داشته باشد [7]. با کمک فناوری نانو می توان با سنتز مواد تغذیه ای در گروه های غذایی مورد نیاز طعم دهی، ترکیبات و پیوند آنزیم ها را به هم ریخته و به تولید مواد جدید غذایی با طعم ها و رنگ های مختلف دست یافت. بدین ترتیب با تهیه افزودنی‌های رنگ، طعم‌دهنده و مغذی ضمن کاهش هزینه‌ها می توان اقدام به تهیه غذاهایی کرد که بتوانند رنگ و طعم خود را بر حسب رژیم غذایی، سلیقه یا حساسیت‌ها و آلرژی افراد مختلف تغییر دهند [8].

2-2- کاربرد فناوری نانو در نانوکپسوله کردن و رسانش ترکیبات مغذی

برای اینکه بدن ما بتواند از انتشار اجزای غذا در آن سود ببرد، مواد مغذی باید به محل خاصی از بدن رفته ودر آن محل فعال شوند. کنترل و مهندسی انتشار مواد مغذی در بدن یکی از زمینه های تحقیقاتی فناوری نانو است. اجزای فعال این مواد که غذا دارو نام دارند، توسط نانوکپسول در بدن توزیع می شوند. زیرا یکی از راه های حفظ یک جزء فعال غذایی، قرار دادن آن در پوششی محافظ است. این پوشش را می توان طوری طراحی کرد که با تحریک شدن توسط محرک مناسبی حل شده و ماده فعال داخل آن از طریق پوشش انتشاریابد. به عنوان مثال نوعی نان تولید شده که حاوی روغن ماهی تون است. این روغن سرشار از اسیدهای چرب ضروری امگا3 ^[2] است. روغن ماهی تون داخل میکروکپسول قرار داده شده است، بنابراین مصرف کننده، طعم این روغن را حس نمی کند و فقط وقتی کپسول به معده رسیده و هضم شد، روغن محتوی آن آزاد می شود. این فناوری، در مورد ماست و غذای کودک نیز به کار گرفته شده است. با استفاده از نانوکپسول هایی از جنس پلیمر خوراکی، می توان مزه و بوی مولکول های غذا را حفظ کرد و در نتیجه مدت زمان ماندگاری محصول را افزایش داد [9]. فرآوری غذا به حفظ کیفیت تغذیه ای غذا، یا اصلاح بافت آن مطابق با تقاضای مصرف کننده کمک می کند. ترکیبات عملکردی و فراسودمند اضافه شده برای غنی سازی غذا (شامل ویتامین ها، مواد ضد میکروبی، آنتی اکسیدان ها، پروبیوتیک ها، پری بیوتیک ها، پپتیدها و پروتئین ها، کاروتنوئیدها، اسیدهای چرب امگا، طعم دهنده ها، رنگ دهنده ها و نگهدارنده ها) به طور مستقیم در شکل خالص خود و گاهی اوقات از طریق به کارگیری سیستم های رسانش مانند نانوساختارها مورد استفاده قرار می گیرند. این مولکول های فعال غالباً در مراحل فرآیند تجزیه می شوند و لذا از قابلیت زیست فراهمی کمی برخوردار هستند. میزان کمی از آنها به بافت ها یا سلول های هدف رسیده و عمدتاً قبل از رسیدن به محل مورد نظر، تجزیه و تخریب می شوند. لذا با کپسوله کردن آنها می توان تا حد زیادی آنها را در شرایط سخت و تخریب کننده (مانند شرایط اسیدی معده) محافظت نمود. این تکنیک از روی عملکرد غشای سلولی در طبیعت الگوبرداری شده است. با استفاده از این تکنیک، بشر موفق به ساخت محفظه های کیسه ای شکلی در ابعاد بسیار کوچک نانویی خواهد شد که درون آنها فضایی خالی برای ترکیبات فعال تعبیه شده است، لایۀ بیرونی این کپسول بسته به اینکه لازم است مواد داخل کپسول در آب یا در روغن حل شوند، طراحی می شوند. این کپسول ها در برابر اسید معده مقاوم هستند و بسته به ضرورت می توانند در دهان یا در معده باز شوند. در واقع، فرآیند نانوکپسوله کردن به این معنا است که این امکان وجود دارد که مواد غذایی مفید برای بدن، به وسیله این نانوکپسول ها به طور مستقیم وارد جریان خون شده و در نتیجه، جذب بدن شوند [10]. بسیاری از سیستم های رسانش مبتنی بر فناوری نانو، قابلیت تحویل کارآمد ترکیبات زیست فعال را دارند و بنابراین منجر به افزایش قابلیت دسترسی بدن به این ترکیبات می شوند. در یک سیستم رسانش کارآمد، ترکیبات کپسوله شده باید به مکان های هدف تحویل داده شوند، غلظت مناسب از آنها برای دوره زمانی طولانی در محیط باقی بماند و همچنین از تخریب آنها جلوگیری شود. نانوذره ها و نانوکره ها، کپسول بهتری را ایجاد می کنند، پایداری و حلالیت را بهبود داده و کارایی رهایش را نسبت به سیستم های متداول بهبود می بخشند. باید توجه نمود که اگرچه نانوذرات، روند رهایش متفاوتی را در مقایسه با میکروذرات ارائه می دهند، اما بسیاری از اوقات، رهایش نانوذرات آن قدر سریع است که مطلوب نیست و لذا میکروذرات انتخاب می شوند [11].

2-3- کاربرد فناوری نانو در تولید افزودنی های غذایی

امروزه افزودنی های مختلف بر پایه فناوری نانو ساخته شده اند. برای مثال یک نوع کاروتنوئید در مقیاس نانو تولید شده است. کاروتنوئیدها رنگدانه هایی هستند که به غذاها رنگ زرد تا نارنجی می دهند و به طور طبیعی در هویج و گوجه فرنگی وجود دارند. بعضی از انواع کاروتنوئید ها آنتی اکسیدان هستند و برخی مانند بتاکاروتن در بدن به ویتامینA تبدیل می شوند فرمولاسیون افزودنی ها در مقیاس نانو جذب آنها را در بدن راحت تر کرده و زمان نگهداری آنها را افزایش می دهد نانو مواد کاربردی رایج در غذا شامل ترکیبات آلی (معمولا طبیعی) (پپتیدها، آمینو اسیدها، روغن های ضروری، مواد عطری، رنگدانه ها، ویتامین ها و آنتی اکسیدان های محلول در چربی، اسیدهای چرب غیر اشباع، پلی ساکاریدهای قابل و غیر قابل هضم)، مواد و اکسیدهای معدنی (آهن، کلسیم، روی، تیتانیوم)، میکروارگانیسم ها (پروبیوتیک ها^[3]) و برخی افزودنی ها (آنتی اکسیدان ها، رنگ های سنتزی، نگهدارنده ها) می باشند [12].

2-4- کاربرد فناوری نانو در روکش کردن آنزیم ها

یکی از دغدغه های شرکت های صنایع غذایی جهان، نگهداری غذا و مصون نگه داشتن آن از آسیب آنزیم ها است. اگر بتوان به روشی آنزیم ها را از محیط غذایی دور کرد، فرایند فساد مواد غذایی به تأخیر می افتد. با استفاده از فناوری نانو می توان با روکش کردن آنزیم ها، آنها را از محیط فعالیت دور کرده و مانع از اثر آنها شد. یکی از این روش ها، روکش کردن آنزیم توسط یک ساختار پلیمری است. آنزیم‌ها تنها در محیط‌های زنده رشد و فعالیت می‌کنند و در خارج این محیط‌ها به سرعت تخریب می‌شوند. یکی از پروژه‌های مهم که در مراجع علمی مورد توجه قرار گرفته است، روکش‌کردن آنزیم توسط یک ساختار پلیمری است. با این روش آنزیم‌‌ها تا پنج ماه فعال می‌مانند. به گفته‌ محققین تبدیل آنزیم‌های آزاد به این نانوذراتِ حاوی آنزیم، باعث ثبات خاصیت کاتالیزوری آن‌ها می‌شود. در این روش یک شبکه کامپوزیتی را با فرآیند پلیمریزاسیون در اطراف هر مولکول آنزیم ایجاد می‌کنند تا از تخریب آن جلوگیری شود [13].

2-5- کاربرد فناوری نانو در نانو فیلتراسیون

نانوفیلتراسیون^[4] یکی از زمینه های کاربرد نانوتکنولوژی است. دلیل انتخاب این نام ابعاد نانومتری حفرات غشاهای مورد استفاده در این فرایند است. نانوفیلتراسیون یک فرایند جداسازی غشایی با استفاده از فشار است که می تواند مولکول ها را در محدوده 2000 تا 1000 دالتون جدا نماید. با استفاده از این روش، هم می توان مولکول های ارزشمند را از غشا عبورداد تا ناخالصی ها و مواد نامطلوب پشت غشا نگهداری شوند و هم اینکه مواد با ارزش را پشت غشا نگه داشته و اجازه داد تا ترکیبات دیگر موجود در مایع از غشا عبور کنند. لذا در این روش، مواد حل شده با وزن مولکولی پایین، می توانند از محیط مایع جدا شوند. غشاهای نانوفیلتراسیونی نفوذ پذیری بالایی برای نمک های تک ظرفیتی مانند دارند و نفوذپذیری خیلی پایینی برای ترکیبات آلی (مانندلاکتوز، پروتئین ها اوره) دارند. در صنایع لبنی از نانوفیلتراسیون برای بهبود کیفیت محصولات و همچنین برای جداسازی نمک های معدنی از لاکتوز، بعد از حذف پروتئین ها توسط اولترافیلتراسیون^[5] استفاده می شود. نانوفیلتراسیون به طور موفقیت آمیزی در کارخانه های فرایند آب آشامیدنی به کار گرفته شده است. همچنین این روش در ترکیب با کربن فعال پودری، برای حذف مواد آلی فاضلاب از فاضلاب شهری استفاده شده است. نانوفیلتراسیون کاربرد بسزایی در عرصه صنعت، علی الخصوص صنایع غذایی دارد، به طوریکه از نانوفیلتراسیون می توان برای جدایی و خالص اسید آلی از تخمیر اسید مایع توسط فرایند نانو فیلتراسیون، تصفیه پساب کارخانه قند، و همچنین به عنوان یک گام در جهت خالص سازی فرایند تولید اسیدهای آلی استفاده کرد [14].

2-6- کاربرد فناوری نانو در نانو امولسیون ها

نانو امولسیون ها، امولسیون های نانومتری با اندازه قطره در محدوده 300-20 نانومتر می باشند. صنعت غذا تمایل زیادی به تکنولوژی نانو امولسیون ها دارد زیرا دارای ویژگی های ذاتی سودمندی هستند. اندازه بسیار کوچک قطرات با عث می شود نیروهای جاذبه کم شوند و این موضوع برای جلوگیری از خامه ای شدن و یا بروز رسوب در طول ذخیره سازی کافی می باشد. فلوکوله شدن مانع دو فاز شدن سیستم می شود. استفاده از نانو امولسیون ها به عنوان سیستم های حامل برای ترکیبات غذا داروی لیپیددوست، در صنعت غذا در حال افزایش است [15]. ریز بودن اندازه قطرات و ویژگی های منحصر به فرد نانوامولسیون ها در مقایسه با امولسیون های معمولی مزیت هایی برای استفاده از آنها در بسیاری از فناوری های کاربردی تلقی می شود. در ضمن طولانی بودن دوره پایداری فیزیکی نانوامولسیون ها را از انواع معمولی متمایز می کند. خیلی ریز بودن اندازه قطرات نانو امولسیون ها نیز موجب می شود تا تشکیل رسوب اتفاق نیفتد، زیرا ریز بودن قطرات مانع به هم پیوستگی و فلوکه شدن سطحی می شود. همچنین به واسطه خیلی ریز بودن قطرات، نانوامولسیون ها سطح ویژه زیادی دارند و به همین دلیل قابلیت نفوذ خیلی بالایی دارند که این ویژگی آنها را به یک سامانه انتقالی مؤثر تبدیل کرده است [16]. ناپایداری ترمودینامیکی سیستم های امولسیونی محدودیت اصلی استفاده از این سیستم ها است، یکی از راه های مقابله با این مشکل استفاده از نانوامولسیون ها است. نانوامولسیون ها پراکندگی های کلوئیدی دو مایع غیر قابل اختلاط یا دارای انحلال پذیری جزئی می باشد که یک جز در دیگری به صورت می شود. مزیت اصلی نانوامولسیون ها بر امولسیون های معمولی پایداری بیشتر، فراهمی زیستی بالا، کدورت کم و غیر سمی بودن آنهاست، که این موارد باعث شده است که برای استفاده در صنایع غذایی، دارویی و آرایشی-بهداشتی حائز اهمیت باشند. این مقاله با تمرکز بر روی نانوامولسیون ها یک بررسی کلی از روش های تولید، مواد مورد استفاده (حلال ها، امولسیفایرها و مواد تشکیل دهنده عملکردی) و کاربردهای آن در صنایع غذایی خواهد داشت [17].

2-7- کاربرد فناوری نانو در در بسته بندی مواد غذایی

فناوری نانو یک ابزار مؤثر و کار آمد در صنعت بسته بندی مواد غذایی است و می تواند نقش بزرگی در حفظ کیفیت مواد غذایی داشته باشد. فناوری نانو طراحان را قادر می سازد تا ساختار عناصر بسته بندی را در مقیاس مولکولی تغییر دهند و به آن مشخصه های مطلوبی ببخشد. هدف استفاده از دانش نانو بهبود کیفیت و کارایی مواد بسته بندی، آگاه ساختن مصرف کننده از پارگی ها و سوراخ های کوچک و ترمیم آن با توجه به شرایط محیطی مانند: تغییرات دما و رطوبت و در نتیجه اطمینان از امنیت غذایی می باشد [18]. نانو کامپوزیت^[6] به دسته‌ی خاصی از کامپوزیت‌ها گفته می‌شود که حداقل یکی از اجزای آن‌ها در مقیاس نانو است. نانوکامپوزیت ها ترکیبی از ماده پلیمری به عنوان فاز پیوسته و نانوذرات به عنوان فاز پراکنده هستند. در صورتی که فاز پراکنده مورد استفاده در کامپوزیت، نانو ذره باشد، ماده ترکیبی، نانو کامپوزیت خواهد بود. نانوبیوکامپوزیت‌ها، علاوه بر داشتن ترکیبی با ابعاد نانو، دارای ترکیبات زیستی نیز هستند که زیست‌تخریب‌پذیر بوده و در محیط، به‌وسیله‌ موجودات تجزیه‌کننده، به ریز واحدهای خود تبدیل می‌شوند که از جمله‌ پلیمرهای زیست‌تخریب‌پذیر، می‌توان به نشاسته و مشتقات آن و پلی‌استرهای زیستی اشاره کرد. استفاده از نانو کامپوزیت ها در ساختار پلیمر های بسته بندی غذایی موجب بهبود خواص نگهدارندگی پلیمرها می شود. کارایی بالای نانو ذرات و نانو لوله ها زمینه بکارگیری پلیمرهای زیست تجزیه پذیر را در صنعت بسته بندی مواد غذایی فراهم نموده است [19]. در حال حاضر از مقوله های اساسی و کاربردی فناوری نانو و ویژگی های آن در توسعه بسته بندی عبارتند از بهبود موانع موجود در مواد پلاستیکی، اختلاط ترکیبات موثره که می تواند ارائه کننده عملکردی که دارای ویژگی هایی فراتر از بسته بندی فعال متداول و همچنین دارای سنجش و سیگنال اطلاعات مربوطه باشد. مواد موجود در بسته بندی مواد غذایی نانو ممکن است عمر مواد غذایی را افزایش و ایمنی مواد غذایی را بهبود بخشد، به مصرف کنندگان در مورد مواد غذایی آلوده یا فاسد هشدار می دهد، جلوگیری از گسستن مواد غذایی در بسته بندی ها و حتی انتشار مواد نگهدارنده که در افزایش طول عمر در بسته بندی مواد غذایی دخیل است. برنامه های کاربردی فناوری نانو در صنعت مواد غذایی را می توان جهت تشخیص باکتری ها در بسته بندی، تولید طعم دهنده های قوی تر و با کیفیت رنگ بالاتر و افزایش ایمنی از طریق بالا بردن خصوصیات دفاعی یا مانع مورد استفاده قرار داد [20].

3- فراصوت و کاربرد در در صنایع غذایی

فراصوت امواج مکانیکى است که براى پراکندگى به محیط الاستیک نیاز دارد و دارای صداهایى با فرکانس موجى متفاوت می باشد. صداها در فرکانس شنوایى انسان (از 16 هرتز تا 16-20 کیلوهرتز) هستند، در حالى که فراصوت فرکانس هایى بالاتر از شنوایى انسان، اما پایین تر از فرکانس هاى میکروویو (از 20 کیلوهرتز تا 10 مگاهرتز) دارد (شکل 1).

شکل1. فرکانس امواج صدا

1-3- کاربرد فراصوت در استخراج روغن های گیاهی

استخراج به کمک فراصوت^[7] یکى از روش هاى دوستدار محیط زیست براى جداسازى ترکیبات طبیعى مفید از بسترهاى گیاهى مى باشد. این روش مى تواند جایگزین روش هاى سنتى استخراج به سبب ارزان، ساده و کارآمد بودن آن گردد. امروزه استفاده از امواج فراصوت با توجه به اثرات موثر آن در استخراج روغن های گیاهی به عنوان یک پیش تیمار رو به گسترش مي باشد. اثرات مکانيکي امواج فراصوت و پديده کاويتاسيون^[8] ايجاد شده در اثر اين امواج، سبب افزايش نفوذپذيري حلال به داخل سلول هاي گياهي، افزايش انتقال جرم و به دنبال آن افزايش بازدهي استخراج در دماهاي پايين تر مي شود. مزایای استفاده از اولتراسونیک استخراج روغن های خوراکی عملکرد بالاتر، زمان استخراج کوتاه تر بدون و یا کاهش مصرف حلال فرآیند غیر حرارتی و بهبود کیفیت تغذیه ای می باشد [20 و 21]. از اولتراسوند با شدت بالا جهت استخراج روغن می توان استفاده نمود. به کارگیری امواج فراصوت به عنوان یک پیش تیمار می تواند نقش بسزایی در بهبود زمان استخراج و کاهش مصرف انرژی داشته باشد. نتایج کاربرد فراصوت برای استخراج روغن از شاهدانه نشان داد که در استخراج با امواج فراصوت زمان کوتاه تر بوده و در نتیجه مصرف حلال کمتر خواهد بود[22 و 23]. در پژوهشی دیگر کارایی استخراج با حلال و نیز مقایسه بین روش استخراج استاتیک، دینامیکی و بدون امواج فراصوت از دانه نخود مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد پیش تیمار فراصوت تأثیر قابل توجهی بر راندمان استخراج داشت [24].

2-3- کاربرد فراصوت در غیرفعال سازي میکروارگانیزم ها

روش هاي حرارتی مثل پاستوریزاسیون و استریلیزاسیون، تکنیک هاي مرسومی هستندکه امروزه جهت غیرفعال کردن میکروارگانیسم ها در مواد غذایی از آنها استفاده می شود. استفاده از گرما می تواند منجر به آسیب هاي حرارتی از قبیل دناتوره شدن پروتئین ها و آنزیم ها شود. همچنین منجر به کاهش مواد مغذي و خصوصیات ارگانولپتیکی مواد می شود. مکانیزم هاي مؤثر بر غیرفعال سازي سلول هاي میکروبی توسط فراصوت عبارت از کاویتاسیون، گرم شدن موضعی و تشکیل رادیکال آزاد می باشد [25].

3-3- کاربرد فراصوت در صنایع گوشت

براي اولین بار اولتراسونیک براي تشخیص بافت پیوندي در جگر گاو مورد استفاده قرار گرفت و امروزه در زمینه هاي مختلفی مانند ارزیابی باروري دام، ذبح دام، تشخیص کیفیت و قابلیت برش پذیري لاشه پس از ذبح کاربرد دارد. به کارگرفتن اولترا سوند روش مؤثري براي تغییر خصوصیات گوشت و محصولات گوشتی است [25].

4-3- کاربرد فراصوت در کاهش جذب روغن و بهبود کیفیت محصولات سوخاري

روش هاي متعددي براي تولید محصولات سرخ شده با چربی کم وجود دارد. استفاده از فرا صوت در پوشش هاي فرآورده هاي سرخ کردنی باعث بهبود خصوصیات کیفی و کاهش جذب روغن می شود [25].

5-3- کاربرد فراصوت در اصلاح نشاسته

اصلاح نشاسته با امواج فراصوت می تواند جایگزین مناسبی براي روش هاي اصلاح شیمیایی نشاسته باشد و بر ویژگی فیزیکوشیمیایی سوسپانسیون نشاسته تأثیر گذارد. تیمار فراصوت می تواند بر دیسپرسیون گرانول هاي نشاسته و یا بر خمیر نشاسته اعمال شود. تأثیر فراصوت بر ویژگی هاي فیزیکوشیمیایی نشاسته می تواند از طریق ایجاد حفره در گرانول هاي نشاسته، تخریب مولکول، و محلول تخریب شیمیایی با رادیکال هاي هیدروکسیل شدن گرانول نشاسته باشد [25].

4- کاربرد های مایکروویو در فرآوری مواد غذایی

استفاده از امواج مایکروویو یکی از روش های نوین فرآوری مواد غذایی می باشد. حرارت دهی سریع تر با بازده انرژی بیشتر، مزیت اصلی فرایند مایکروویو بر مواد غذایی محسوب می شود. مزیت های دیگر شامل کیفیت بالای محصول از نقطه نظر طعم، بافت و محتوای تغذیه ای است.

1-4- ذوب کردن و تمپرینگ^[9] به وسیله مایکروویو

فرایند تمپرینگ به طور معمول از چندین ساعت تا چند روز بسته به اندازه، نوع و درجه حرارت اولیه محصول به طول می انجامد و نیاز به فضاي انبار سرد بزرگ و مقادیر زیادي از محصولات منجمد شده دارد؛ به دلیل زمان طولانی ذوب کردن، رشد باکتریایی اتفاق می افتد؛ مقادیر زیاد و امکان تغییرات نامطلوب رنگ و اکسیداسیون سطحی در محصول وجود دارد. ذوب کردن و تمپرینگ با کمک تکنولوژي مایکروویو مانع از حرارت دهی بیش از حد شده و منجر به کم ترین تغییرات کیفی می گردد و همچنین شرایط را براي رشد باکتریایی نامطلوب می کند. بعلاوه، زمان کوتاهتر نیاز به مساحت هاي بزرگ ذخیره سازي و مقادیر زیاد فرآورده را حذف می کند [26].

2-4- پیش پخت و پخت فراورده های غذایی به وسیله مایکروویو

پیش پخت محصولاتی نظیر گوشت گاو، خوك، مرغ، ماهی خمیري یا برشته توسط مایکروویو دارای مزیت هایی از قبیل کاهش زمان تولید، فضاي اتاق، هزینه هاي حمل و نقل، یخچال داري و کاهش اتلاف محصول می باشد. از آنجایی که زمان حرارت دهی در آون مایکروویو کوتاه بوده و حرارت توسط نمونه جذب شده و هواي اطراف محصول خنک است. بنابراین، ملکول هاي تبخیر شده آب از سیستم غذا از هواي خنک عبور کرده و در نتیجه مانع از قهوه اي شدن و تشکیل پوسته می گردد. مواد غذایی حرارت دیده توسط مایکروویو، رطوبت بیشتري را نسبت به حرارت دهی متداول از دست می دهند. زمان کوتاه در فرایند پخت با مایکروویو اجازه کامل شدن واکنش میلارد را نمی دهد در نتیجه رنگ قهوه ای بوجود نمی آید. تحقیقات نشان داده است پخت با مایکروویو موجب بهبود کیفیت محصولات آردی پخته شده است [27].

3-4- خشک کردن فراورده های غذایی به وسیله مایکروویو

هدف اصلی خشک کردن مواد غذایی نگهداری آن می باشد، دمای بالا و زمان طولانی خشک کردن در روش خشک کردن با هوا ممکن است باعث صدمات جدی به رنگ، طعم، مواد مغذی و ظرفیت جذب آب دوباره محصول خشک شده شود. خشک کردن توسط مایکروویو می تواند یک روش جایگزین براي کاهش اتلاف محصولات باشد. این روش براي محصولات داراي محتواي رطوبتی بالا نظیر، هویج، قارچ و کلم مناسب است، زیرا به علت ویژگی هاي دي الکتریک آب انرژي مایکروویو سریع جذب می شود. حرارت تولید شده در داخل محصول طی تیمار مایکروویو، باعث افزایش فشار بخار شده و در نتیجه رطوبت را به سطح انتقال می دهد بنابراین افزایش سرعت خشک شدن بدون افزایش درجه حرارت سطح و بهبود ویژگی هاي کیفی محصول مشاهده می شود. مایکروویو مستقیما بر ملکول هاي قطبی مانند آب اثر می کند. بنابراین، خشک کردن مایکروویو می تواند باعث افزایش سرعت مهاجرت رطوبت شود. مزایاي خشک کردن با استفاده از امواج مایکروویو شامل: سرعت و یکنواختی در فرایند خشک کردن، حفظ رنگ، طعم و مواد مؤثره موجود در مواد غذایی و دارویی تا چند برابر روش هاي متداول، راندمان بالا و صرفه جویی در مصرف انرژي، کنترل فرایند خشک کردن با استفاده از اتوماسیون سیستم، سازگاري با محیط زیست، پیوسته بودن فرایند خشک کردن و ظرفیت بالاي تولید، امکان استریل نمودن مواد طی فرایند خشک کردن [27 و 28].

4-4- برشته کردن فراورده های غذایی به وسیله مایکروویو

برشته کردن توسط مایکروویو، به طور موفقیت آمیز براي چندین غذاي خمیري استفاده شده است. نقطه ضعف اصلی برشته کردن توسط مایکروویو، کمبود تشکیل پوسته و عدم قهوه اي شدن سطحی در برخی موادغذایی است که براي آنها تشکیل پوسته و رنگ قهوه اي مهم است. برشته کردن مایکروویو می تواند براي دانه هاي قهوه استفاده گردد؛ زیرا فعالیت آنتی اکسیدانی دانه هاي برشته شده قهوه توسط مایکروویو نسبت به روش سنتی بالاتر است، همچنین محتواي کافئین در نمونه هاي تیمار شده توسط مایکروویو کاهش کمتري از نمونه هاي تیمار شده سنتی دارد [27 و 28].

5-4- پاستوریزاسیون و استریلیزاسیون به وسیله مایکروویو

استریلیزاسیون مایکروویو در درجه حرارت 130-100 درجه سانتی گراد انجام می شود. پاستوریزاسیون که یک تیمار حرارتی ملایم تري است در دماهای پایین تری انجام می شود. حرارت تولید شده بوسیله مایکروویو بطور چشم گیری زمان لازم برای پاستوریزاسیون و استریلیزاسیون تجاری را کاهش می دهد که باعث تولید محصول با کیفیت بهتر می شود. استریلیزاسیون و پاستوریزاسیون مایکروویو براي چندین ماده غذایی نظیر ماکارونی تازه، نان، گرانولا، شیر و مواد غذایی نیمه آماده به کار برده شده است. مزیت اصلی استریلیزاسیون یا پاستوریزاسیون مایکروویو کاهش چشمگیر در زمان مورد نیاز براي نفوذ حرارت به مرکز ماده غذایی است. این روش براي پاستوریزاسیون یا استریلیزاسیون مواد غذایی، منجر به افزایش کیفیت فرآورده می گردد. استریلیزاسیون مایکروویو داراي برخی مشکلات نظیر توزیع انرژي غیریکنواخت و غیرقابل پیش بینی بوده و کنترل و پیش بینی الگوي حرارت دهی مایکروویو طی فرآوري مشکل است [27 و 28].

6-4- آنزیم بری (بلانچینگ)^[¹⁰^] محصولات به وسیله مایکروویو

بلانچینگ با استفاده از امواج مایکروویو موجب کاهش تغییرات نامطلوب در عطر و طعم، بافت، به حداقل رساندن اتلاف مواد مغذي و کاهش میزان فاضلاب تولیدي خواهد شد. معایب بلانچینگ توسط مایکروویو شامل حرارت دهی غیریکنواخت و مشکل کنترل درجه حرارت طی بلانچینگ می باشد.که با روش حرارت دهی پالسی مایکروویو این مشکل حل خواهد شد. تحقیقات نشان داده اند که بلانچینگ سبزی ها توسط مایکروویو منجر به کیفیت تغذیه اي بالا، محتواي کاروتن بالا، ماده خشک و ساکاروز بیشتر شده است [27 و 28].

7-4- غیر فعال کردن میکروارگانیسم ها به وسیله مایکروویو

گرمای تولید شده از امواج مایکروویو می تواند مسبب از بین رفتن میکروارگانیسم ها باشد، از سویی اثر غیر حرارتی (میدان الکترومغناطیس) نیز به عنوان یکی از عوامل نابودی میکروارگانیسم ها توسط دانشمندان پیشنهاد شده است. حرارت از طریق دناتوره شدن پروتئین ها، اسیدهای نوکلئیک و سایر ترکیبات حیاتی و همچنین تخریب غشا عمل می کند. باکتری ها نسبت به کپک ها و مخمر ها مقاوم تر به مایکروویو هستند و اسپور باکتری ها نیز مقاومت بیشتری از سلول های رویشی دارد. البته این روش صد در صد ایمنی نیست و به علت حرارت دادن غیر یکنواخت غذاها، الگوی حرارتی بی قاعده و زمان کوتاه حرارت دیدن نسبت به روش های معمول حرارت دادن امکان زنده ماندن میکروارگانیسم ها وجود دارد [27 و 28].

8-4- استخراج ترکیبات آلی به وسیله مایکروویو

استفاده از تکنیکهای سنتی در استخراج ترکیبات از منابع گیاهی مستلزم صرف زمان و حلال می باشد، همچنین از لحاظ دمایی ایمن نیستند و باعث تجزیه تعدادی از ترکیبات موجود می گردند.در تکنیک استفاده از امواج مایکروویو، حلال های قطبی مثل آب، متانول یا استون جهت استخراج ترکیبات آلی مورد نظر از ماتریکس های جامد به کار گرفته می شود. این روش مزایای زیادی نسبت به روش های استخراج مرسوم داراست. دمای استخراج کم تر، حلال مصرفی کم تر و راندمان بازیافت بیش تر از جمله این مزایا می باشد [29].

5- کاربرد تکنولوژی نوین پلاسمای سرد^[11] در صنایع غذایی

اصطلاح پلاسما به گازهایی اطلاق می شود که به صورت جزئی یا کلی یونیزه شده باشند و ضرورتا از فوتون ها، یون ها و الکترون های آزاد و همچنین اتم ها در حالت های اساسی یا برانگیخته خود تشکیل شده اند و دارای شارژ خنثی خالص هستند. پلاسما دارای شارژ خالص و خنثی است چون تعداد شارژهای مثبت و منفی که حمل می کند با هم برابرند. الکترون ها و فوتون های موجود در گازها اغلب با عنوان گونه های سبک و بقیه اجزاء به عنوان گونه های سنگین، نامیده شده اند. پلاسما به دلیل خواص ویژه ای که دارد اغلب به عنوان حالت چهارم ماده اطلاق می شود. بر اساس شرایطی که پلاسما در آن تولید می شود، دو طبقه بندی برای آن به نام حرارتی و غیر حرارتی وجود دارد. طبقه بندی پلاسما بر اساس سطوح دارای انرژی نسبی در الکترون ها و گونه های سنگین پلاسما است. از‌ ویژگی های مهم پلاسمای سرد در صنایع غذایی و بسته بندی می توان به موارد زیر اشاره نمود: اصلاح سطح مواد بدون تخریب حرارتی و بدون تغییر مورفولوژی خواص ذاتی مواد، میزان اثرگذاری بالا و طولانی مدت، سادگی در بکارگیری فرآیند، فرآیندی خشک و بدون استفاده از مواد شیمیایی سمی و یا آلوده کننده، صرفه جویی در مصرف آب و انرژی، امکان تیمار سطوح در فشار محیط (اتمسفری)، امکان انجام فرآیند به صورت مداوم در سرعت های صنعتی، دارای استاندارد زیست محیطی بسیار بالا و‌ کاهش تولید گازهای گلخانه ای [30].

1-5- کاربرد پلاسمای سرد در استرلیزاسیون مواد غذایی

پلاسمای سرد یک تکنیک نوین برای فرآوری مواد غذایی است که با توجه به غیر حرارتی بودن آن می تواند جایگزین مناسبی برای سایر روش های شیمیایی و فیزیکی مورد استفاده جهت استرلیزاسیون مواد غذایی باشد. پلاسما در واقع حالتی بعد از حالت های جامد، مایع و گاز است که برای تشکیل آن باید دمای گاز افزایش یابد که منجر به شکل گیری گازی اتم ها می گردد که در آن ذرات باردار، الکترون ها و ذرات خنثی آزادانه حرکت می کنند و از طریق تولیدرادیکال های آزاد و یون های واکنش پذیر اثر ضد باکتریایی خود را اعمال کرده و باعث حذف میکروارگانیسم می گردند. استفاده از پلاسما می تواند جایگزین مناسبی برای سایر روش های شیمیایی مانند تیمار با کلرین یا روش های فیزیکی مانند فرآیند فشار بالا، پالس های الکتریکی، اشعه یونیزه شده باشد. فناوری پلاسما برای غذاهای حساس به حرارت کاربرد دارد زیرا روش های مرسوم استرلیزاسیون حرارتی برای غذاهایی مانند میوه، سبزی، گوشت و تخم مرغ مناسب نمی باشد. فعالیت های پلاسما تغیراتی را در دیواره سلولی و مورفولوژی میکروارگانیسم ها ایجاد می کند و باعث مرگ آنها می شود. لازم به ذکر است که پلاسما در غذا نفوذ نمی کند لذا تغییر در اجزاء غذا فقط در سطح غذا صورت می گیردو به جهت نداشتن اثر مخرب حرارت و حفظ خصوصیات ارگانولپتیکی و تغذیه ای می تواند جایگزین روش های سنتی آلودگی زدایی از مواد غذایی تازه باشد [31]. امروزه به دلیل ضرورت حفاظت از محیط زیست و صرفه جویی در انرژي، تمایل به استفاده از تکنولوژي هاي جدید غیر حرارتی به منظور کنترل میکروبی مواد غذایی در مقایسه با روش هاي سنتی نظیر استفاده از حرارت، بیش از پیش افزایش یافته است. این تکنولوژي ها علاوه بر نابودي میکروارگانیسم ها، سبب تغییر کمتري در خواص کیفی محصول میگردند، لذا براي محصولات تازه مانند گوشت، سبزیجات، میوه ها و آبمیوه ها مناسب هستند. ا کنون گزارش هاي مختلفی از تاثیر این پلاسما بر میکروارگانیسم هاي پاتوژن زاي مواد غذایی گزارش شده است [32 تا 37]. روث و همکاران نشان داده اند استفاده از منبع شارش 25 دقیقه ای پلاسماي اتمسفری در دماي اتاق می تواند جمعیت باکتری های اشرشیاکلی و استافیلوکوکوس اورئوس را کاهش دهد [38].

5-2- کاربرد پلاسمای سرد در استرلیزاسیون مواد بسته بندی

مواد بسته بندی مواد غذایی هم به عنوان نگهدارنده و هم به عنوان محافظت کننده از فساد و آلودگی خارجی یا صدمه در طی توزیع و انبارداری در نظر گرفته می شوند. اگر مواد بسته بندی در شرایط مناسب نگهداری نشوند، می توانند با میکروارگانیسم ها آلوده شوند. این مواد آلوده کننده از طریق بسته بندی به ماده غذایی منتقل می شوند و رشد آنها در ماده غذایی به دلیل فساد می تواند منتج به ضایعات اقتصادی گردد. به علاوه امکان دارد که سبب مسائلی در مورد سلامت جامعه گردند . امروزه از تکنیک پلاسما در صنایع بسته بندی استفاده می شود و شامل استریلیزاسیون سطوح غیر تا شونده و قابل چاپ و کاهش نفوذ پذیری پلیمرها با دی اکسید کربن و اکسیژن است. استرلیزاسیون با پلاسمای گازی با دمای پایین سبب استریلیزاسیون سریع و ایمن در مواد بسته بندی مانند شیشه های پلاستیکی، درب ها و فیلم ها می شود بدون این که تاثیر معکوس بر خواص مواد بگذارد و هیچ گونه باقیمانده ای به جا بگذارد [39 و 40].

6- نتیجه گیری

در دنیای امروز، تکنولوژی با شتاب فزاینده‌ای در حال تغییر و تحول است. برای همراه بودن با چنین روند پرسرعتی، باید تکنولوژی روز را پیوسته شناسایی کرده و در یادگیری آن بکوشیم. به این ترتیب، قادر خواهیم بود همگام با تغییر و تحولات اطراف خویش گام برداشته و از امکانات پیش روی خود بهره ببریم. استفاده از تکنولوژی های نوین در حوزه صنعت غذا بسیار گسترده است و دارای تاثیرات زیادی بر فرآوری غذا، بسته بندی غذا و محافظت از آن است. با بهره گیری از فناوری های روز دنیا و تامین زیرساخت های لازم برای حفظ و گسترش بازار صنعت غذا و فراوری غذا می توان علاوه بر ارتقاء کیفی محصولات غذایی، از لحاظ اقتصادی نیز گام بزرگ و موثری در جهت استقلال و خودکفایی جامعه برداشت.

7- منابع

اسداللهی دهکردی، آ. نادری بروجنی، ح و حسینی، س. (1393)، “نگرشی به توسعه فناوری نوین در صنعت غذا،” نخستین کنفرانس ملی توسعه کیفیت راهبردی فراگیر در سلامت غذا، تهران.
خاکپور، ع و خوش چهره، م و افتغاری آذر، د. (1393)،”بررسی کاربردهای نوین نانوتکنولوژی در صنایع غذایی،” سومین همایش ملی علوم و صنایع غذایی، قوچان.
شیرخان، ف. (1393)، “توسعه فناوری نوین نانو در صنعت غذا،” نخستین کنفرانس ملی توسعه کیفیت راهبردی فراگیر در سلامت غذا، تهران.
گودرزی، ن. (1398)، “تکنولوژی نوین پلاسمای سرد، به عنوان تحولی در عرصه صنایع غذایی،” سومین کنگره بین المللی و بیست و ششمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی ایران، تهران.
موحد، س و خوانین زاده، ه. (1397)، “کاربرد نانوتکنولوژی در صنایع غذایی،” کنفرانس ملی پیشرفت های اخیر در مهندسی و علوم نوین، قرچک.
جوادی یزدی، ع و بزرگی، ب و طاهری، م. (1393)، “نانو تکنولوژی و کاربردهای آن،” دومین کنفرانس بین المللی دستاوردهای نوین در علوم مهندسی و پایه، اردبیل.
سلیمانی، ر و رجبی، م. (1392)، “کاربرد نانو فناوری در صنایع غذایی و لبنی،” اولین همایش ملی نانو تکنولوژِی مزایا و کاربردها، همدان.
هرمزی، ا و حقایق، غ و سلیمانی فرد، ص. (1398)، “کاربرد نانو تکنولوژی در غنی سازی مواد غذایی“، سومین کنگره بین المللی و بیست و ششمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی ایران، تهران.
آذین، ا و احسان پور، ح و تاجیک، ز و جعفری زاده، ز. (1398)، “نانو انکپسولاسیون و کاربردهای آن در صنایع غذایی“، سومین کنگره بین المللی و بیست و ششمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی ایران، تهران.
حاتمیان، م و قاسم زاده، ر. (1393)، “نانوکپسوله کردن در صنایع غذایی،” همایش ملی علوم و فناوریهای نوین در صنایع غذایی، تربت حیدریه.
فلاح اسکی، ط و توریان، ف. (1398)، “کاربرد نانوکپسول ها در صنعت غذا،” همایش ملی صنعت و تجاری سازی کشاورزی، اهواز.
سلیمی خورشیدی، ف و حق زاد، م. (1392)، “نانوکپسول و فرآیند نانوکپسوله کردن در صنایع غذایی“، بیست و یکمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی ایران، شیراز.
چادرشبی، س و رضازاده، آ و قره آغاجلو، ن و قاسم پور، ز. (1397)، “کاربرد نانوتکنولوژی در تولید ترکیبات و افزودنی های غذایی سالم“، دومین کنگره بین المللی و بیست و پنجمین کنگره ملی علوم و صنایع غذائی ایران، ساری.
روکش کردن آنزیم ها، (1390). ماهنامه فناوری نوین غذا، پیاپی ۱۲، صفحه 35.
حاتمیان، م. (1393)، “کاربرد نانوفیلتراسیون در صنایع غذایی،” همایش ملی علوم و فناوری های نوین در صنایع غذایی، تربت حیدریه.
پزشکی، ا و فتح الهی، ع. (1390)، “نانوحامل ها و نانوامولسیون ها؛ انواع، روش های تولید وکاربرد آنها در صنایع غذایی،” بیستمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی، تهران.
مساح، م و خالدیان، س و قنبرزاده، ب و همیشه کار، ح. (1392)، “تولید نانوامولسیون های خوراکی حاوی ویتامین E با استفاده از روش کم انرژی: بررسی تاثیر نوع و غلظت سورفاکتانت بر اندازه قطرات،” بیست و یکمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی ایران، شیراز.
زارع، س و رادی، م. (1394)، “نانو امولسیون ها،” بیست و سومین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی ایران، قوچان.
مرادپور، م و صباحی، س. (1391)، “بسته بندی مواد غذایی با استفاده از فناوری نانو،” اولین همایش ملی علوم و فناوری نانو، اهواز.
صمدی، پ و امامی فر، آ. (1385)، “فناوری نانو و بسته بندی مواد غذایی،” اولین کنفرانس فناوری نانو در محیط زیست، اصفهان.
Dolatwoski, Z. J., Stadnik, J., D. Stasiak. (2007), “Applications of ultrasound in food technology,” ACTA Sci. Pol. Tech. Alimentary. 6(3), 89-99.
Pawliszyn, J. (2012), “Comprehensive Sampling and Sample Preparation, in: Pingret, D., Fabiano-Tixier A.S., Chemat F., Accelerated Methods for Sample Preparation in Food,” Academic Press, University of Waterloo, Ontario, 441-455.
Chemat, S., Lagha, A., Ait Amar, H., Chemat, and F. (2004), “Ultrasound assisted microwave digestion,” Ultrasonics Sonochemistry, 11, 5-8.
Lin, J. Y., Zeng, Q. X., A, Q., Zeng, Q. Z., Jian, L. X. & Zhu, Z. W. (2011), “Ultrasonic extraction of hemp seed oil,” Journal of Food Process Engineering, 35, 76–90.
Lou, Z., Wang, H., Zhang, M. & Wang, Z. (2010), “Improved extraction of oil from chickpea under ultrasound in a dynamic system,” Journal of Food Engineering, 98, 13- 18.
یوسف زاده ثانی. (1396)، “کاربردهاي امواج فراصوت در صنایع غذایی و تأثیر آن در بهبود کیفیت فراورده هاي غذایی، نشریۀ علمی ترویجی صوت و ارتعاش. سال ششم. شماره دوازدهم.
محترمی، س و وطن خواه، م. (1392)، “فناوری مایکروویو، اصول، تجهیزات و کاربرد ها،” اولین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار، تهران.
بلیانی، س. (1397)، “کاربرد انرژی مایکروویو در صنایع غذایی،” دومین همایش ملی دانش و فناوری علوم کشاورزی، منابع طبیعی و محیط زیست ایران، تهران.
فرقانی، م. (1394)، “کاربرد امواج مایکروویو در صنایع غذایی،” کنفرانس بین المللی پژوهش در علوم و تکنولوژی.
آذر پژوه، ا و شرایعی، پ و یزدانفر، ه. (1398)، “مروری بر روش های نوین استخراج ترکیبات موثره از گیاهان دارویی به وسیله امواج ماکروویو و امواج فراصوت،” سومین کنگره بین المللی و بیست و ششمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی ایران، تهران.
خاتمی، ا و عابدفر، ع و مظلومی، س و سبحانی، س. (1392)، “کاربرد پلاسمای سرد در صنعت غذا،” اولین همایش سراسری کشاورزی و منابع طبیعی پایدار، تهران.
گودرزی، ن. (1398)، “تکنولوژی نوین پلاسمای سرد، به عنوان تحولی در عرصه صنایع غذایی،” سومین کنگره بین المللی و بیست و ششمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی ایران، تهران.
Hong Y, Kang J, Lee H, Uhm H, Moon E, Park Y (2009), “Sterilization effect of atmospheric plasma on Escherichia coli and Bacillus subtilis endospores,” Lett Apply Microbial 48(1):33–37.
Yun, H., Kim, B., Jung, S., Kruk, Z. A., Kim, D. B., Choe, W., & Jo, C. (2010), “Inactivation of Listeria monocytogenes inoculated on disposable plastic tray, aluminum foil, and paper cup by atmospheric pressure plasma,” Food Control, 21(8), 1182- 1186.
Ikawa, S., Kitano, K., & Hamaguchi, S. (2010), “Effects of pH on Bacterial Inactivation in Aqueous Solutions due to Low, Temperature Atmospheric Pressure Plasma Application,” Plasma Processes and Polymers, 7(1), 33-42.
Noriega, E., Shama, G., Laca, A., Díaz, M., & Kong, M. G. (2011), “Cold atmospheric gas plasma disinfection of chicken meat and chicken skin contaminated with Listeria innocua,” Food microbiology, 28(7), 1293-1300.
Lee, H. J., Jung, H., Choe, W., Ham, J. S., Lee, J. H., & Jo, C. (2011), “Inactivation of Listeria monocytogeneson agar and processed meat surfaces by atmospheric pressure plasma jets”. Food microbiology, 28(8), 1468-1471.
Gurol, C., Ekinci, F. Y., Aslan, N., & Korachi, M. (2012), “Low temperature plasma for decontamination of E. coli in milk,” International journal of food microbiology, 157(1), 1-5.
Roth JR, Sherman DM, Ben Gadri R, Karakaya F, Chen ZY, Montie TC, Kelly-Wintenberg K, Tsai PPY. (2000), “A remote exposure reactor (RER) for plasma processing and sterilization by plasma active species at one atmosphere,” IEEE Transactions on Plasma Science, 28(1): 56-63.
هارونی، ا و عباسی، س. (1390)، “تکنولوژی پلاسما: روش های تولید و کاربردهای آن در صنایع غذایی،” بیستمین کنگره ملی علوم و صنایع غذایی، تهران.
Misra, N. N., B. K. Tiwari., K. S. M. S. Raghavarao and P. J. Cullen. (2011), “Nonthermal Plasma Inactivation of Food-Borne Pathogens,” Food Engineering Reviews, Volume 3, Numbers 3-4 (2011), 159-170.