هدر رفت محصولات کشاورزی از کشت تا مصرف زیان مالی و معنوی بسیاری به اقتصاد کشور تحمیل کرده است.
در زنجیره تولید تا توزیع، یکی از حوزه‌هایی که نیاز به رسیدگی دارد میادین میوه و تره‌بار است. این مراکز به عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز توزیع محصولات کشاورزی در ایران، نقش بسزایی در تأمین مواد غذایی سالم و با کیفیت برای شهروندان ایفا می‌کنند.
با این حال، این میادین با چالش‌های متعددی از جمله فرسودگی زیرساخت‌ها، نبود استانداردهای بهداشتی، واسطه‌های متعدد و عدم بهره‌گیری از فناوری‌های نوین رو به رو هستند.
بسیاری از مسئولان شهری سال‌های گذشته بر ضرورت تحول در میادین میوه و تره‌بار تأکید و راهکارهای بهبود این سامانه توزیع را ارائه داده‌اند، اما مشخص نیست که این موضوع چقدر در میادین میوه و تره‌بار کشور و به ویژه در تهران به وقوع پیوسته است.
چالش‌های موجود در میادین عرضه
حسام فتحی، کارشناس اقتصادی در گفت‌وگو با خبرنگار مهر، با اشاره به فرسودگی زیرساخت‌ها در بسیاری از بخش‌های مرتبط به خدمات شهری گفت: بسیاری از میادین میوه و تره‌بار در ایران از نظر ساختاری فرسوده بوده و امکانات اولیه مانند دستگاه‌های سرمایشی، روشنایی مناسب و فضای کافی برای تخلیه بار را ندارند.
وی با اشاره به اهمیت نبود استانداردهای مدرن در برخی میادین میوه و تره‌بار ادامه داد: عدم رعایت اصول بهداشتی در بسیاری از این میادین، منجر به فساد زودهنگام محصولات و تهدید سلامت مصرف‌کنندگان می‌شود.
این کارشناس اقتصادی با اشاره به عدم بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در ارائه خدمات میادین میوه و تره‌بار در کلانشهرها گفت: استفاده محدود از فناوری‌های نوین مانند سامانه‌های هوشمند مدیریت انبار، ردیابی محصولات و پرداخت الکترونیکی، مانع از بهبود بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها می‌شود.
وی تصریح کرد: البته در برخی شهرها مانند تهران معدود مراکزی مجهز به سامانه‌های کنترل هوشمند شده‌اند؛ اما به نظر نمی‌رسد که این سازوکار در تمامی بازارچه‌ها و میادین پیاده شده باشد.
فتحی با بیان اینکه عدم شفافیت در قیمت‌گذاری مانعی مهم در راستای ارائه خدمات عادلانه است، گفت: عدم وجود یک نظام شفاف و یکپارچه برای قیمت‌گذاری محصولات کشاورزی، باعث ایجاد اختلاف قیمت در بازار و سردرگمی مصرف‌کنندگان می‌شود. استفاده از فناوری‌های جدید مانند اینترنت اشیا و یا هوشمندسازی ابزارهای مورد استفاده مانند ترازوها می‌تواند سازوکار لازم برای قیمت‌گذاری عادلانه را ایجاد کند.
کاهش ضایعات با هوشمندسازی فرایند توزیع
کارشناسان معتقدند که با بهبود زیرساخت‌ها و رعایت استانداردهای بهداشتی، می‌توان محصولات کشاورزی سالم و با کیفیت را در اختیار مصرف‌کنندگان قرار داد.
همچنین با بهبود فرایندهای کاری و استفاده از فناوری‌های نوین، می‌توان بهره‌وری در میادین میوه و تره‌بار را ارتقا داد.
این مسئله می‌تواند منجر به کاهش ضایعات غذایی در ایران شود؛ همچنین ایجاد زیرساخت‌های مناسب در میادین میوه و تره‌بار، می‌تواند به توسعه کشاورزی مدرن و افزایش درآمد کشاورزان و عرضه‌کنندگان میوه کمک کند.
به‌طورکلی می‌توان گفت که بازسازی و نوسازی میادین موجود و احداث میادین جدید با استانداردهای بین‌المللی می‌تواند مزایای گوناگون داشته باشد به عنوان مثال بهبود وضعیت تغذیه‌ای مردم، قیمت‌گذاری عادلانه و افزایش بهره‌وری اقتصاد کشاورزی از جمله مهم‌ترین آن‌ها است.
حذف اجباری منابع پایه و سرمایه‌ها
محصولات کشاورزی از کشت تا مصرف دورریز بسیاری دارند. این کالاها عمدتاً فسادپذیر بوده و عدم وجود صنایع تبدیلی مناسب برای تبدیل این محصولات از حالت خام خوری به صنایع تبدیلی در کشور سبب شده تا بخشی از سرمایه گذاری در این بخش ضایع شود.
بر اساس آخرین آمار و اطلاعات تقریباً ۲۱ میلیون تن محصول فقط در حوزه تولید غلات شامل گندم، جو شلتوک، ذرت دانه‌ای سالانه در حال از بین رفتن است. با یک حساب سرانگشتی اگر فقط یک درصد تلفات این بخش را کاهش دهیم، با قیمت میانگین ۱۵ هزار تومان برای محصولات، تقریباً ۳ هزار میلیارد تومان (همت) سالانه صرفه‌جویی خواهیم داشت.
متأسفانه نه تنها سرمایه گذاری مورد نیاز در حوزه فناوری تأمین نمی‌شود بلکه خسارت‌های ناشی از سوخت اضافه و تبدیل شدن محصولات کشاورزی به ضایعات را هم باید به این آمار افزود که زیان بسیاری را به اقتصاد کشور تحمیل کرده است.
به متوسط در حوزه کشاورزی کشور حدود ۳۰ درصد از محصولات تبدیل به ضایعات می‌شود. به این ترتیب ۳۰ درصد محصولات آبی، ۳۰ درصد منابع مالی، ۳۰ درصد نیروی کاری، و… در حال از دست رفتن است.
به گفته کارشناسان و فعالان این حوزه حتی اگر این ضایعات به صفر هم نرسد و فقط ۱۰ درصد کاهش پیدا کند در برخی محصولات نه تنها خودکفا می‌شویم که حتی می‌توانیم صادرکننده هم باشیم.
