در اجرای خصوصی‌سازی و سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی و رفع تصدی‌گری از دولت اندک تردیدی وجود ندارد؛ اما عدم رعایت اصول و ضوابط در فرآیند واگذاری بنگاه‌ها و شرکت‌های دولتی که از آن با عنوان خصوصیسازیهای پرشائبه یاد می‌شود، محل مناقشه است؛ امری که در چند مورد با ورود دستگاه قضایی به عنوان احیاگر حقوق عامه همراه بوده است.
در اجرای اصل ۴۴، اشکالات ساختاری هیات‌های واگذاری و همچنین اقدامات سلیقه‌ای متولیان امور موجب بروز مشکلات و واگذاری‌های معیوب و پرشائبه می‌شود.
واگذاری‌های شائبه‌داری که تولید و اشتغال را زمینگیر می‌کند
به طور کلی در اجرای اصل گره‌گشای ۴۴ و فرآیند واگذاری‌ها اشکالاتی وجود دارد که دود آن به چشم تولید و اشتغال کشور می‌رود. بروز تخلفات عدیده در نحوه واگذاری‌ها یکی از اشکالات رایج اجرای اصل ۴۴ است. به گونه‌ای که بعضاً در فرآیند واگذاری‌ها، افراد فاقد صلاحیت، صاحب بنگاه‌های دولتی می‌شوند و به سبب عدم کفایت و یا پیشبرد مفاسد اقتصادی خود تحت پوشش بنگاه تولیدی مزبور، آسیب‌هایی را متوجه تولید و اشتغال کشور می‌کنند. موضوع شرکت هفت‌تپه مصداق بارز گزاره مورد اشاره است.
فرد فاقد صلاحیتی که به سبب داشتن رابطه‌های متعدد و مفسده‌انگیز، در فرآیند واگذاری‌ها، با ثمن‌بخس صاحب و مالک یک بنگاه دولتی می‌شود و در پوشش مالکیت آن بنگاه، اقدام به دریافت تسهیلات کرده و تسهیلات دریافتی را به جای سرازیر کردن در امر رونق تولید، خرج سرمایه‌گذاری‌های کاذب و دلال‌مآبانه می‌کند و یا مواد خام تهیه شده با تسهیلات دولتی را در بازار آزاد به فروش می‌رساند، مصداق فرد فاسد و اخلالگر در نظام اقتصادی است. حال سوال واضح این است که اگر آن بنگاه دولتی در همان وهله نخست به فرد فاقد صلاحیتِ مورد اشاره واگذار نشده بود، آیا این مقدار آسیب‌ها و به تعبیری تالی فاسد ایجاد می‌شد؟
ورود قاطعانه دستگاه قضا به کژکارکردها در اجرای اصل ۴۴
قوه قضاییه طی یک سال اخیر با قاطعیت به بحث کژکارکردها در اجرای اصل ۴۴ قانون اساسی و واگذاری‌های بی‌ضابطه و شائبه‌دار ورود کرده است و در این زمینه احکامی صادر و اقداماتی صورت گرفته است.
دستگاه قضایی در موضوع بررسی واگذاری‌های شائبه‌دار دو نکته را مورد توجه قرار می‌دهد؛ یک نکته، جنبه تخلف افرادی است که این واحد‌ها را مورد تملک قرار داده‌اند و دیگری بررسی نحوه واگذاری این واحدهاست که آیا شرایط مندرج در قانون برای واگذاری و صلاحیت افراد مورد توجه سازمان خصوصی‌سازی قرار گرفته یا نه؟ در واقع تمام قضیه فقط برخورد با مدیران متخلف نیست و باید نحوه واگذاری‌ها نیز مورد بررسی قرار گیرد.
در ادامه به برخی از موارد واگذاری‌های شائبه‌دار و ورود دستگاه قضایی به این واگذاری ها اشاره می‌کنیم:
شرکت کشت و صنعت مغان
سرزمین مغان در استان اردبیل خاکی بسیار حاصلخیز دارد؛ شرکت کشت و صنعت مغان نیز دارای ۲۷ هزار هکتار زمین مرغوب است؛ در رابطه با نحوه واگذاری این شرکت در سال ۹۷ ابهامات و سوالاتی وجود دارد که برای مردم استان اردبیل به یک دغدغه و گره ذهنی تبدیل شده است. در همین راستا قوه قضاییه به موضوع ورود کرده است.
در واگذاری شرکت کشت و صنعت مغان نسبت به موضوع کارشناسی، هیات واگذاری، نحوه مزایده و فرآیند واگذاری ابهامات و سئوالاتی وجود دارد که قابل بررسی است.
نکاتی که باید در زمان واگذاری کشت و صنعت مغان لحاظ می‌شد، مورد توجه قرار نگرفت و در زمان این واگذاری به اخطار‌های صادره از دیوان محاسبات، سازمان بازرسی کل کشور و مسئولان قضایی و امنیتی و محلی توجه نشد.
موضوع واگذاری شائبه‌دار شرکت کشت و صنعت مغان از محورهای اصلی رسیدگی‌های رییس دستگاه قضا در جریان سفر اخیر ایشان و هیئت قضایی همراه به استان اردبیل بود.
در همین راستا روز پنجشنبه ۳ مهر در جریان سفر استانی آیت‌الله رییسی به استان اردبیل جلسه‌ای تحت عنوان «احیای حقوق عامه در حوزه خصوصی‌سازی شرکت کشت و صنعت مغان» با حضور مسئولان مربوطه کشوری و محلی برگزار شد.
۶ دستور رییس دستگاه قضا پیرامون تعیین تکلیف واگذاری شرکت کشت و صنعت مغان
در جریان این جلسه حدوداً دو ساعته، آیت‌الله رییسی پس از استماع سخنان مسئولان ذیربط پیرامون نحوه واگذاری شرکت کشت و صنعت مغان، ۶ دستور مشخص را صادر کرد و تاکید کرد که دستگاه قضایی و سازمان بازرسی کل کشور به نحوه اجرای این ۶ دستور نظارت مستمر و پیگیرانه خواهند داشت. آن ۶ دستور از این قرار است:
۱- فهرست کلیه اراضی، اموال و دارایی‌های شرکت احصا و گزارش کارشناسی آن ارائه شود.
۲- اموال و دارایی‌های شرکت، بطور شفاف، کارشناسی و ارزش‌گذاری شود.
۳- هیات داوری به دور از فشارها و با در نظر گرفتن مصالح ملی و بیت‌المال، درخصوص تایید یا ابطال قرارداد فعلی واگذاری براساس حق و عدل اظهارنظر نماید.
۴- قرارداد واگذاری، باید پیوست تخصصی کشاورزی و امنیتی داشته باشد.
۵- هیات مستشاری دیوان محاسبات مجلس شورای اسلامی، در اظهارنظر نهایی خود تسریع نماید.
۶- سازمان بازرسی کل کشور در تمامی مراحل نسبت به رعایت قانون، نظارت موشکافانه و دقیق داشته باشد.
الزام هیات داوری به رسیدگی پیرامون واگذاری شرکت کشت و صنعت مغان با حکم قضایی
غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضاییه، جمعه شب ۴ مهر در گفت‌وگو با بخش خبری ۲۱ شبکه یک سیما با موضوع وضعیت شرکت کشت و صنعت دشت مغان، اظهار داشت: دو اقدام نظارتی توسط قوه قضاییه درمورد شرکت کشت و صنعت دشت مغان انجام شده و اقدامات نظارتی دستگاه قضایی استمرار خواهد داشت. قوه قضاییه به موضوع امتناع هیات داوری برای پذیرش درخواست رسیدگی ورود کرد و شعبه مربوطه در دادگستری استان تهران ضمن نقض تصمیم هیات داوری، آن‌ها را موظف به ورود به موضوع کرد؛ این اقدام برای هیات داوری الزام‌آور است.
نظارت مستمر سازمان بازرسی کل کشور به اقدامات هیات داوری درخصوص شرکت کشت و صنعت مغان
سخنگوی دستگاه قضا تصریح کرد: در قضیه واگذاری شرکت کشت و صنعت مغان، مقام اجرا و تصمیم‌گیری فعلا هیات داوری است. سازمان بازرسی کل کشور موظف شده فرآیند اقدامات هیات داوری را مورد رصد قرار دهد و مراقبت کند تا حتما چارچوب ضوابط و مقررات قانونی و دستور‌های ریاست قوه قضاییه از جانب این هیات رعایت شود. قرار بر این است قوه قضاییه فعلا با نظرات کارشناسی و توصیه‌ها بر تصمیم‌گیری و اقدام هیات داوری در چارچوب ضوابط نظارت کند.
طبق گفته اسماعیلی، هیات مستشاری دیوان محاسبات یک هیات مستقل است و اگر چنانچه اقدام جدید هیات داوری را در چارچوب مقررات بداند اقدام دیگری نخواهد داشت؛ اما اگر اقدامات جدید را با اشکال مواجه دانست، هم ممکن است برخی تصمیم‌گیران را تحت تعقیب قرار دهد و هم اقدامات قانونی خود در خصوص ابطال تصمیمات واگذاری را به عمل بیاورد.
ابطال واگذاری کشتارگاه صنعتی جونقان
موضوع نحوه واگذاری شائبه‌دار کشتارگاه صنعتی جونقان نیز از سوی قوه قضاییه در حال پیگیری است؛ روز ۲۰ شهریور در جریان سفر آیت‌الله رییسی به استان چهارمحال و بختیاری یکی از محورها و برنامه‌های اصلی، بررسی نحوه واگذاری کشتارگاه صنعتی جونقان بود.
در جریان سفر مزبور، نشستی میان رییس دستگاه قضا و دامداران و کشاورزان استان چهارمحال بختیاری در محل استانداری این استان برگزار شد که در جریان این جلسه، یکی از اعضای شورای شهر فارسان با انتقاد از نحوه واگذاری کشتارگاه صنعتی شهر جونقان به بخش خصوصی گفت: مجموعه‌ای که با هزینه کرد میلیارد‌ها تومان از بودجه بیت‌المال در ۹۰ هکتار اراضی حاصلخیز تأسیس شده و قرار بوده حدود ۸۰۰ جوان در آن مشغول به کار شوند، با سرمایه‌ای ۵۰۰ میلیارد تومانی به مبلغ ۱۶ میلیارد تومان از سوی دولت فروخته و به یک مجموعه زیان ده تبدیل شده است!
آیت‌الله رییسی در پاسخ به این سخنان از جدیت و قاطعیت دستگاه قضایی در پیگیری پرونده‌های مربوط به خصوصی سازی سخن گفت و با اشاره به نتایج حاصل از این پیگیری‌ها، اعلام کرد که «قرارداد واگذاری کشتارگاه جونقان به بخش خصوصی در سازمان بازرسی کل کشور بررسی و حکم ابطال آن صادر شده که در مرحله تأیید قرار دارد و انشاءالله به دولت برمی‌گردد».
کارخانه ماشینسازی تبریز
در آبان ۹۸، آیت‌الله رییسی در جریان سفر استانی به آذربایجان شرقی، در بدو امر از کارخانه ماشینسازی تبریز بازدید به عمل آورد. این کارخانه یکی از مراکز اصلی تولیدی کشور بود که گرفتار یک واگذاری غیراصولی شده بود. در سال ۹۷ سازمان خصوصی‌سازی بدون نگاه به جوانب موضوع، این کارخانه را به فردی به نام قربانعلی فرخزاد که بعد‌ها مشخص شد ۴۰۰ میلیون دلار ارز دولتی دریافت کرده و در بازار آزاد فروخته است، واگذار کرد.
قربانعلی فرخزاد چند روز بعد از این واگذاری در نشست خبری از برنامه‌های خود برای احیای تولید سخن گفت؛ ولی در عمل چرخ تولید این کارخانه در زمان مدیریت وی از حرکت ایستاد و مبارزه قاطع دستگاه قضا با فساد اقتصادی از سوءاستفاده مالک جدید ماشینسازی تبریز از بیت‌المال پرده برداشت و با ورود قوه قضاییه، ماشینسازی مجدداً به صاحب آن قبل از خصوصی سازی، یعنی صندوق بازنشستگی فولاد برگشت.
اقدامات دستگاه قضا برای رونق تولید در کارخانه ماشینسازی تبریز
دستگاه قضا در کنار برنامه‌ریزی برای رونق تولید در کارخانه ماشینسازی تبریز، به اتهامات قربانعلی فرخزاد نیز رسیدگی کرد و سوم اردیبهشت ماه سال ۹۸، غلامحسین اسماعیلی سخنگوی دستگاه قضا از محکومیت وی به جرم مشارکت در اخلال نظام ارزی از طریق قاچاق عمده ارز به صورت شبکه‌ای به ۲۰ سال حبس، پرداخت جزای نقدی و ضبط ارز‌های مکشوفه خبر داد.
آیت‌الله رییسی روز ۹ آبان ۹۸ در نشستى با صنعتگران، تولیدکنندگان و نمایندگان اتحادیه‌هاى کارگرى استان آذربایجان شرقى، گفت: امروز از کارخانه ماشینسازی تبریز که شاید از مهمترین جلوه‌های صنعت در منطقه است بازدید کردیم. این کارخانه با یک خصوصی‌سازی غلط و نادرست به فردی که اهلیت قانونی، مدیریت و آورده‌ای برای این کار نداشت، واگذار شده و با مشکل مواجه شده بود. این فرد ۳۰۰ میلیون، دلار ارز می‌گیرد و با تفاوت نرخی که وجود دارد در بازار آزاد می‌فروشد و کارخانه را با مشکل مواجه می‌کند و منجر به تعطیلی کارخانه، کاهش تولید، بیکار شدن کارگران و تعویق حقوق آن‌ها می‌شود. دستگاه قضایی در این زمینه ورود، پیگیری و برخورد کرد و در حال حاضر کارخانه رونق پیدا کرده و حقوق معوقه کارگران آن پرداخت شده است.
افزایش ۶۰ درصدی تولید و ۱۹۰ درصدی فروش ماشینسازی
اما در نتیجه پیگیری‌های دستگاه قضا، بنا به گفته مدیرعامل کارخانه ماشینسازی تبریز، این کارخانه به افزایش ۶۰ درصدی تولید و ۱۹۰ درصدی فروش نسبت به دوره واگذاری رسیده است.
شرکت هپکو
یکی دیگر از شرکت‌های تولیدی آسیب‌دیده از بحث خصوصی‌سازی، شرکت هپکو اراک است؛ در نهم اردیبهشت ماه سال جاری، آیت‌الله رییسی دردیدار با جمعی از اصحاب تولید و فعالان کارگری وعده داد مشکلات شرکت هپکو را با فوریت و در یک نشست اختصاصی پیگیری کند.
تقدیر از نقش مثبت و حمایتی قوه قضاییه در بازگشت هپکو به مسیر تولید
خداداد غریب‌پور رییس هیات عامل ایمیدرو در گفت‌وگو با میزان، با بیان اینکه هپکو پس از دو بار واگذاری ناموفق به بخش خصوصی مجدداً به بخش دولتی برگشت تا به مدار تولید برگردد، گفت: در همه مراحل قوه قضاییه نقش مثبت و حمایتی را در این زمینه ایفا کرده است.
