تولید محصولات کشاورزی سالم و گواهی شده در سال‌های گذشته جایگاه خاصی بین کشورهای جهان پیدا کرده و درآمدزایی چشمگیری از طریق فروش تولیدات آن رقم زده است.
استفاده بی‌رویه از کودهای شیمیایی و سموم دفع آفات در کشور و باقی ماندن این ترکیبات در محصولات سبب شده است تا اصلی‌ترین راهبرد برای توسعه کشاورزی در کشور در وهله اول، افزایش سطح سلامت جامعه با اولویت قرار گرفتن تولید محصول سالم و در وهله بعد تولید محصول گواهی شده، سالم و ارگانیک باشد.
از پشتوانه‌های قانونی اجرای برنامه تولید سالم در کشور، می‌توان به تکالیف برنامه پنجم توسعه در تحت پوشش قرار گرفتن حداقل ۲۵ درصد از سطح تولید به محصولات سلامت تا پایان برنامه پنجم و نیز ماده ۲۹ قانون افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی مبنی بر کنترل کیفی، بازرسی و صدور گواهی کیفیت برای محصولات کشاورزی و تعریف استانداردها و معیارهای فرایند تولید تا عرضه اشاره کرد.
هدف نهایی از اجرای برنامه تولید سالم در کشور، سوق داوطلبانه کشاورزان به سمت تولید محصول سالم در کشور با استفاده از امکانات غیردولتی است به نحوی که این برنامه بطورر داوطلبانه ادامه یافته و کشاورزان به این باور برسند که به منظور ایجاد اطمینان خاطر در مصرف‌کنندگان باید به تولید محصول سالم روی آورده و به عرضه آن در بازار بپردازند.
اما محصول سالم در آیین‌نامه اجرایی بند “ب” ماده (۶۱) قانون برنامه چهارم توسعه، به محصولی گفته می‌شود که عاری از عناصر و ترکیبات سمی و آلاینده بوده یا با رعایت حداکثر باقی‌مانده مجاز (MRLs) تولید شده باشد، با استناد به این تعریف می‌توان گفت محصول سالم یا می‌تواند ماحصل اعمال دستورالعمل‌ها و روش‌های تولید ارگانیک (کشاورزی زیستی) باشد که در این حالت عاری از عناصر و ترکیبات سمی و آلاینده است و به آن محصول ارگانیک اطلاق می‌شود یا محصول به دنبال اعمال سایر دستورالعمل‌ها و روش‌های تولیدی به‌دست آمده باشد و عناصر سمی و آلاینده در آن کمتر از حداکثر باقی‌مانده مجاز باشد که یکی از این دستورالعمل‌ها “Good Agricultural Practices” یا عملیات خوب کشاورزی حداکثر باقی‌مانده مجاز است که به تولید محصول GAP منتهی می‌شود.
در دنیا استانداردهای معتبری در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی برای عملیات خوب کشاورزی تدوین شده است و ایران نیز از این حرکت جهانی استقبال کرده و با تأکید بر اعمال استانداردهای کنترل کیفی تولیدات و فرآورده‌های کشاورزی در تدوین قوانین برنامه پنجم توسعه، گام‌های اولیه را در این مسیر با تدوین استانداردهای ملی تولید محصولات کشاورزی بر اساس عملیات خوب کشاورزی برداشته است. از سوی دیگر، از آنجایی که ملاک عمل و شاخص تشخیص سلامت محصول و آزمون میزان باقی‌مانده آلاینده‌ها در محصولات کشاورزی، انطباق آنها با حدود مجاز است، یکی دیگر از اقدامات خوب صورت گرفته توسط وزارت جهاد کشاورزی و سازمان ملی استاندارد ایران، تدوین حدود مجاز باقی‌مانده سموم و آفت‌کش‌ها و فلزات سنگین در محصولات کشاورزی به‌صورت استانداردهای ملی است.
تولید ۲۵ هزار تُن محصولات گواهی شده و سالم در استان اصفهان
در این پیوند، رییس گروه محیط زیست و سلامت غذا سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان اظهارداشت: طرح‌های مرتبط با محصولات گواهی شده و سالم از سال ۹۵ به طور رسمی در استان کار خود را آغاز کرد و در آن زمان حدود یک هکتار از زمین‌های کشاورزی این خطه به این شیوه اختصاص یافت.
مرجان نکوخو افزود: در طول سال‌ها فعالیت مستمر میزان مساحت کشاورزی استان اصفهان در محصولات گواهی شده و سالم به یک هزار و ۵۰۰ هکتار افزایش یافت.
وی ادامه داد: تولید محصولات گواهی شده و سالم در استان اصفهان اکنون به حدود ۲۵ هزار تُن رسیده است که شامل محصولات زراعی، باغی و گلخانه‌ای در ۲۱ شهرستان می‌شود.
استحصال ۲۰ گونه گیاهی به روش گواهی شده در نصف جهان
رییس گروه محیط زیست و سلامت غذا سازمان جهاد کشاورزی استان اصفهان گفت: تعداد محصولات گواهی شده و سالم در استان اکنون به بیش از ۲۰ گونه شامل زراعی، باغی و گلخانه‌ای رسیده است که می‌توان به سیب زمینی، پیاز، گوجه فرنگی، سیب درختی، خرما، انگور، فلفل دلمه ای و خیار به‌عنوان اصلی‌ترین آنها اشاره کرد.
وی افزود: تعداد محصولات در استان اصفهان به روش گواهی شده و سالم قابلیت افزایش دارد به این صورت که قارچ، انواع سبزی و صیفی جات را می‌توان از این روش توسعه داد زیرا که محصولاتی مانند سبزی دوره رشد کوتاه‌تری دارد و با تولید آن می‌توان بهره‌وری را به شدت افزایش داد از سوی دیگر محصولات مانند کدو و بادمجان گواهی شده و سالم در استان اصفهان قابلیت تولید دارد.
نکوخو تصریح کرد: موضوع نظارت و نمونه برداری از خاک و محصولات از جمله فرایندهای تولید به روش گواهی شده و سالم هستند که مطابق با دستورالعمل اجرایی خاص جلو می‌رود، از آنجا که مقدار سموم استفاده شده در این نوع محصولات میزان خاصی باید داشته باشد اندازه گیری دقیق از سوی آزمایشگاه‌های مختلف انجام می‌شود که از حیث محصول سالم و با امنیت غذای بالا از یک سو و حفظ محیط زیست شک و تردیدی بر جا نماند.
بهبود صادرات با توجه به محصولات سالم کشاورزی
وی اضافه کرد: استان اصفهان قابلیت‌های متعددی برای توسعه و پیشرفت در صنعت کشت محصولات گواهی شده و سالم دارد که خود نقشی اساسی در بهبود صادرات و جذب بازارهای دیگر خواهد داشت.
رییس گروه محیط زیست و سلامت غذا سازمان جهاد کشاورزی اصفهان خاطرنشان کرد: نکته قابل توجه اینکه در شرق و غرب و جنوب و شمال استان ظرفیت تولید دارد و به دلیل وجود آب و هوای مختلف می‌توان محصولات گوناگون و متنوع را کشت کرد.
نکوخو ادامه داد: ضعف در فرهنگ‌سازی و شناخت بیشتر مردم از محصولات گواهی شده و سالم چالش اصلی این عرصه به شمار می‌رود زیرا تا وقتی شناخت مناسب از محصولات و مزایای آن وجود نداشته نمی‌توان مشتریان را برای استفاده از این نوع تولیدات تشویق و ترغیب کرد.
بهبود بازاریابی و فروش نیاز اساسی محصولات گواهی شده کشاورزی
رییس گروه محیط زیست و سلامت غذا جهاد کشاورزی اصفهان اضافه کرد: بازاریابی و فروش به عنوان رکن اصلی درآمد زایی در حد مطلوب خود محقق نشده است و این امر می‌طلبد که با همکاری دستگاه‌های مرتبط فرهنگ‌سازی مناسب انجام گیرد و در این ارتباط تاکنون کلاس‌های آموزشی مختلف برگزار شده است.
رییس گروه محیط زیست و سلامت غذا سازمان جهاد کشاورزی اصفهان اظهارداشت: با سازمان‌هایی مانند تعاون روستایی و اتحادیه‌ها، خصوصی و شهرداری وارد مذاکره شده‌ایم تا با توسعه غرفه‌های اختصاصی و ایجاد برچسب‌ها و بسته بندی‌های خاص این نوع محصولات مشتری‌های بیشتری پیدا کند و عرضه محصولات با روند بهتری انجام شود.
نکوخو تصریح کرد: همکاری مستمر نهادهایی مانند سازمان غذا و دارو، آب و فاضلاب و محیط زیست و استفاده از آزمایشگاه‌های آنها از یک سو و تامین اعتبار برای توسعه محصولات گواهی شده و سالم راهکارهای دیگر پیشرفت این عرصه محسوب می‌شود.
همچنین استاد مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان اصفهان در این ارتباط گفت: در کشور تولید هشت محصول به صورت ملی به روش گواهی شده و سالم دنبال می‌شود و می‌توان با برنامه‌ریزی و اقدامات بیشتر تعداد این نوع محصولات را افزایش داد البته بازاریابی خوبی در این خصوص و وجود ندارد و با وجود اینکه در تولید می‌توان ظرفیت‌ها را افزایش داد اما باید در کنار آن زنجیره ارزش یا حضور موثرتر در بازار را بهبود بخشید تا از طریق آن به درآمدزایی مطلوب دست پیدا کنیم.
ارتقای تولید محصولات با فرهنگ‌سازی درست و آموزش
مسعود ترابی افزود: در مباحث آموزشی و فرهنگ‌سازی باید این موضوع را مد نظر قرار داد به این معنا نیست که دیگر تولیدات غیر از گواهی شده، مشکل و آلودگی دارند، اما باید به این نکته تاکید کرد که ضمانت‌های خاصی برای محصولات گواهی شده و سالم وجود دارد که دیگر محصولات از آن بی بهره‌اند.
وی اضافه کرد: پیشنهاد ما برای بهبود عملکرد و فروش محصولات گواهی شده و سالم این است که سازمان میدان‌های میوه و تره بار محصولات مورد اشاره را به رسمیت بشناسد و جایگاه مشخصی برای عرضه آنها تعیین کند.
بیمارستان‌ها محل مناسب برای عرضه محصولات گواهی شده
عضو کمیته سلامت غذا و مشاور معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی گفت: باید این نکته مهم را پذیرفت که بیمارستان‌ها و مراکز درمانی و به ویژه مراکز تخصصی درمانی مانند قلب بهتر می‌توانند از این محصولات برای حفظ سلامتی بیماران استفاده کنند زیرا نظارت کافی بر روی آنها وجود دارد.
یک تولیدکننده محصولات گواهی شده و سالم در غرب استان اصفهان در ارتباط با مشکلات این صنعت خاطرنشان کرد: مطالبه عمومی برای استفاده از این نوع محصولات کمتر به چشم می‌خورد و باید برای فرهنگ‌سازی و همچنین شناخت بیشتر مردم از این نوع محصولات بیشتر تلاش شود.
امیر مباشری خاطرنشان کرد: استفاده از محصولات گواهی شده و سالم تأثیرات مطلوبی نظیر حفظ سلامتی برای مردم دارد و از طرف دیگر برای حفظ محیط زیست از جهت انتشار نیافتن انواع سموم در آب و خاک سودمند است.
این تولید کننده بخش خصوصی اظهارداشت: از آنجا که محصولات گواهی شده و سالم از لحاظ امنیت غذایی درصد ضمانت بالایی دارند می‌توان در فروشگاه‌ها جایگاه‌های اختصاصی برای آنها تشکیل داد تا مردم با خیال راحت بتوانند آنها را خریداری و استفاده کنند.
سرویس خبری : کشاورزی و باغبانی
