اصلاح نژاد دام‌های سبک با هدف افزایش بهره‌وری و تثبیت ژن‌های برتر از طرح‌هایی است که در تعداد محدودی از استان‌های کشور در حال بررسی و پیگیری است.
شهرستان فردوس نیز توانسته در این حوزه عملکرد خوبی داشته باشد و با آمیخته‌گری بز بوئر با بز بومی این شهرستان، بز حنایی با قابلیت افزایش وزن و چند قلوزایی تثبیت شود و به مرحله ثبت ملی برسد.
مسوول امور دام جهاد کشاورزی شهرستان فردوس تثبیت اشتغال دامداران را از نتایج این اقدام ذکر کرد و گفت: با توجه به خشکسالی‌های اخیر و کاهش منایع آبی گرایش به سمت پرورش دام‌های پرتولید و اصلاح نژادی افزایش یافته است.
عباس شاهی افزود: به دلیل فقر مراتع و خشکسالی، پرورش دام در جایگاه مرسوم شده است و با توجه به افزایش هزینه تولید پرورش دام‌های اصلاح نژادی که تولید شیر بیشتری دارند، ضروری است.
وی اظهار داشت: در صورت گسترش دام‌های اصلاح نژادی و با توجه به افزایش تولید شیر بز در صورتی که کارخانه فرآوری شیر با رویکرد صادرات فرآورده‌های لبنی در شهرستان فردوس راه‌اندازی شود ارزآوری هم خواهد داشت.
مسوول امور دام جهاد کشاورزی فردوس، افزایش بهره‌وری و کاهش هزینه‌های تولید با هدف حفظ و توسعه نژادهای پرتولید و خودکفایی در تولید محصولات را مهمترین رویکرد جهاد کشاورزی در این حوزه عنوان کرد و گفت: بز حنایی از آمیخته بز بوئر با بز بومی است که باعث افزایش وزن و چندقلوزایی شده و مقاومت و سازگاری بزهای بومی را دارد.
وی افزود: برگزاری دوره‌های آموزشی و ترویجی برای دامداران روستایی و توجیه آنها درخصوص مزایای پرورش و نگهداری دام پرتولید، پرداخت تسهیلات با اولویت دام‌های اصلاح نژادی و شناساندن ظرفیت‌های موجود منطقه از طریق اطلاع‌رسانی از اقداماتی است که می‌توان برای توسعه این گونه فعالیت‌ها انجام داد.
شاهی بیان کرد: صدور مجوز بهره‌برداری بز شیری به ظرفیت کل گله چهار هزار راس از طریق سازمان نظام مهندسی کشاورزی، تخصیص کنسانتره یارانه‌ای، تاییدیه سوخت مصرفی مورد نیاز، مساعدت برای تامین سیدر و هورمون و پلاک هویت دام به منظور اصلاح نژاد دام و معرفی واحد به عنوان نمونه ملی پرورش بز در کشور از مهمترین اقدامات حمایتی جهاد کشاورزی در فردوس بوده است.
گسترش نژاد بز حنایی و افزایش درآمد خانوارهای روستایی
شرکت کشت و صنعت صیانت آب و خاک با ظرفیت پرورش ۲ هزار رأس دام مولد گوسفند و بز از نظر وسعت و فناوری یکی از واحدهای برتر پرورش دام سبک در شرق کشور است که مدیر آن معتقد است با توجه به صرفه اقتصادی نژاد حنایی فردوس برای خانواده‌های روستایی، توسعه و گسترش این نژاد افزایش بهره‌وری و درآمد خانوارهای روستایی را به دنبال دارد.
فرشته جمیلی گفت: برای اصلاح نژاد بزهای بومی با هدف افزایش تولید شیر از نژاد سانن و آلپاین به دلیل تولید روزانه شیر بین سه تا چهار کیلوگرم از هر راس بز، دوقلوزا بودن بیش از ۷۰ درصد و ۳۰۰ روزه بودن دوره شیردهی در طول سال بهره گرفته‌ایم.
وی با بیان اینکه نژاد بز مورسیا نسبت به بز سانن و آلپاین مقاوم‌تر و برای مناطق گرمسیری مناسب‌تر است گفت: در کنار بز سانن و آلپاین از بز مورسیا به دلیل ۲۱۰ روز شیردهی در سال، تولید بیش از ۵۰۰ کیلوگرم شیر با چربی ۵.۷ درصد و پروتئین ۳.۴ درصد استفاده کردیم.
این تولیدکننده گفت: از بز نژاد بوئر به دلیل بالا بودن ۷۰ درصدی نرخ دوقلوزایی در این نژاد به جهت بهبود خصایص گوشتی بزهای بومی استفاده کرده و آمیخته‌گری را انجام دادیم.
وی افزود: ما از تلاقی بزهای محلی (سیستانی) با بز نژاد بوئر نژاد بز حنایی فردوس را ثبت کرده‌ایم که این نژاد نسبت به نژاد بومی افزایش وزن قابل توجهی دارد.
جمیلی بیان کرد: شاید عملی‌ترین راه برای استفاده از آمیخته‌گری در مناطق گرم و خشک، تاکید کمتر بر حفظ سطوح هتروزیس و استوار ساختن استراتژی بهبود نژادی بر اثرات افزایشی نژاد بوئر بر نژاد محلی باشد.
وی گفت: یک اصل پذیرفته شده آن است که پس از چهار آمیزش در نژاد بومی، حیوانات آمیخته عضوی از نژاد بهبوددهنده خالص تلقی خواهند شد اما ارتقای ژنتیکی نژادهای بومی ممکن است به طور کامل مطلوب واقع نشده و غالبا ترجیح بر آن است که در مرحله‌ای از روند ارتقای ژنتیکی، آمیخته‌گری متوقف و در یک نسبت مناسب، تثبیت انجام شود.
وی افزود: این کار ممکن است در نسبت ۵۰ درصد یا ۷۵ درصد از سطح خونی نژاد بهبوددهنده رخ دهد که پس از تثبیت سطح خونی، نرها تکثیر و توزیع شده و روند بهبود ژنتیکی این نژاد امکان‌پذیر خواهد بود.
مدیر شرکت کشت و صنعت صیانت آب و خاک گفت: طرح تولید گوسفند هموزایگوت از سال ۱۳۹۸ با وارد کردن گوسفند نژاد برولا افشار از زنجان آغاز شد و این شرکت با در اختیار داشتن دام‌های هموزایگوت در تکثیر نژاد برولا افشار نقش بسیار موثری خواهد داشت.
وی افزود: در این مجموعه برای اصلاح نژاد گوسفند با هدف افزایش چند قلوزایی از نژاد رومانف و لاروف به ترتیب با ضریب دوقلوزایی ۲.۷ و ۲.۲ درصد استفاده می‌کنیم.
وی گفت: برای بهبود افزایش وزن گوسفندان بومی از گوسفند نژاد سافولک، رژ، تکسل و نجدی استفاده کرده و با توجه به نوع اقلیم و نژاد دام بومی یکی از این نژادهای پربازده وارداتی را انتخاب می‌کنیم.
جمیلی اظهار داشت: با توجه به اینکه با مشکل فرسایش مراتع، کاهش پوشش گیاهی و افزایش قیمت علوفه و کنسانتره در کشور مواجه هستیم انتقال دام‌ها از فضای باز به مجتمع‌های دامپروری بسته و آمیخته‌گری برای افزایش راندمان تولید ضروری است.
وی بهره‌وری در گوسفندداری سنتی را پایین دانست و افزود: هزینه‌های تمام شده گوشت و شیر در این نوع دامداری بالاست.
این تولیدکننده گفت: با توجه به خشکسالی‌های اخیر یکی از راهکارهای افزایش بهره‌وری، اقتصادی کردن دامپروری و ایجاد دام‌های پرتولید و سازگار با شرایط محیطی اقدام به آمیخته‌گری نژادهای بومی با نژادهای پرتولید خارجی و نژاد افشار برولا (هموزایگوت) است.
وی تصریح کرد: ارتقای ژنتیکی و بهبود تدریجی و تثبیت نژاد بز حنایی فردوس در اثر آمیزش‌های مکرر نژاد بومی با نر بوئر است.
راه‌اندازی آزمایشگاه تغذیه خوراک، ژنتیک و فیزیولوژی دام
وی یکی اقدامات مهم این مجموعه را افتتاح یکی از مجهزترین آزمایشگاه‌های تغذیه خوراک، ژنتیک و فیزیولوژی دام عنوان کرد.
جمیلی افزود: این آزمایشگاه دارای چهار بخش فعال تغذیه برای آنالیز اجزای خوراک و اندازگیری ph و رطوبت سیلو، بخش مولکولی برای تعیین ژنوتیپ دوقلوزایی (FecB و GDF۹)، تکثیر انواع ژن‌ها با هدف شناسایی صفات تولیدی و بیماری‌های ژنتیکی و استخراج DNA و RNA برای اهداف مختلف و تولید کیت‌های استخراج DNA، بخش فیزیولوژی دام برای ارزیابی و انجماد اسپرم، تلقیح مصنوعی و سونوگرافی دام و نیز بخش میکروب‌شناسی برای کشت و جداسازی عوامل میکروبی روی نمونه‌های ارسالی است.
او گفت: در ۲ سال اخیر مفتخریم که در اجرای پایان‌نامه‌های دانشجویان تحصیلات تکمیلی و طرح‌های تحقیقاتی با دانشگاه بیرجند همکاری داشته و از روش‌های علمی به‌روز بهره گرفته‌ایم.
بز حنایی فردوس مراحل ثبت ملی را طی می‌کند و حمایت مسوولان استانی و کشوری از این گونه طرح‌ها می‌تواند استان خراسان جنوبی را با توجه به ظرفیت‌های این استان در حوزه دامداری به قطب تولید دام‌های سبک اصلاح نژاد در کشور تبدیل کند.
فعالیت گسترده و اهمیت دادن به طرح‌های دانش بنیان و پژوهشی موجب درآمدزایی، ارزآوری و توسعه پایدار خراسان جنوبی خواهد شد.
یک میلیون و ۷۱۰ هزار دام سبک و ۳۵ هزار دام سنگین در خراسان جنوبی وجود دارد و این استان از قطب‌های دامداری در شرق کشور است.
سرویس خبری : دام ، طیور و آبزیان
