نرخ تورم نقطه‌به‌نقطه برنج طارم هاشمی با لحاظ کف قیمت در ۲۲ آبان ۱۴۰۴ به ۳۳۵ هزار تومان برای هر کیلوگرم رسیده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته یعنی ۲۴ آبان ۱۴۰۳، قیمت همین نوع برنج حدود ۱۲۰ هزار تومان بود. به این ترتیب، در یک سال گذشته قیمت برنج طارم هاشمی بیش از ۱۷۹ درصد افزایش یافته است.
این جهش قیمتی تنها به برنج طارم محدود نیست و سایر انواع برنج ایرانی مانند فجر و شیرودی نیز افزایش مشابهی را تجربه کرده‌اند.
مقایسه قیمت انواع برنج ایرانی | طارم، فجر، شیرودی و ندا
در میان انواع برنج‌های کشت‌شده در استان‌های شمالی کشور، چهار نوع اصلی شامل طارم، فجر، شیرودی و ندا بیشترین سهم تولید را دارند.
برنج طارم به‌ویژه در سه نوع معروف خود یعنی طارم هاشمی، طارم محلی و طارم دم‌سیاه، بالاترین کیفیت و گران‌ترین قیمت را دارد.
در حال حاضر، هر کیلوگرم برنج طارم دم‌سیاه که در استان گیلان تولید می‌شود، حدود ۴۰۰ هزار تومان قیمت دارد — رقمی که حتی از بسیاری از برنج‌های خارجی ممتاز نیز بالاتر است.
قیمت برنج فجر و شیرودی هم جهش کرد
اگر بخواهیم به روند افزایش سایر انواع برنج نگاه کنیم، بر اساس داده‌های بازار کالاهای اساسی، در ۲۴ آبان ۱۴۰۳، هر کیلو برنج شیرودی (شمشیری) حدود ۸۳ هزار تومان قیمت داشت، اما امروز در بازار بین ۲۱۰ تا ۲۳۵ هزار تومان معامله می‌شود.
یعنی در طول تنها یک سال، بیش از ۱۳۵ درصد رشد قیمت در این نوع برنج دیده می‌شود.
همچنین، برنج فجر که یکی از پرفروش‌ترین انواع برنج ایرانی است، در سال گذشته حدود ۹۰ هزار تومان بود، اما اکنون بین ۲۰۰ تا ۲۷۵ هزار تومان به فروش می‌رسد.
افزایش بیش از ۱۲۲ درصدی قیمت برنج فجر در یک سال گذشته، نشان می‌دهد بحران بازار برنج تنها به یک نوع خاص محدود نیست.
دلایل افزایش قیمت برنج ایرانی چیست؟
کارشناسان حوزه کشاورزی چند عامل مهم را برای جهش قیمت برنج در آبان ۱۴۰۴ عنوان می‌کنند:
کاهش سطح زیرکشت و افت تولید داخلی در نتیجه کمبود منابع آبی در شمال کشور
افزایش هزینه‌های تولید شامل بذر، کود، سم و دستمزد نیروی کار
ضعف سیاست‌های تنظیم بازار و نبود کنترل بر زنجیره تأمین و توزیع
احتکار و نقش دلالان در انبارهای برنج که منجر به کمبود مصنوعی عرضه می‌شود
افزایش نرخ ارز که بر قیمت برنج‌های وارداتی اثر گذاشته و قیمت داخلی را نیز بالا برده است
به‌نظر می‌رسد ترکیب این عوامل موجب شده دولت در کنترل قیمت این کالای اساسی ناتوان باشد.
دستور جدید دولت برای کنترل بازار برنج
بر اساس اعلام رامین رادفر، معاون مدیرکل دفتر بازرگانی داخلی وزارت جهاد کشاورزی، در جلسه اخیر کارگروه تنظیم بازار کالاهای اساسی، مصوب شده است که:
درج قیمت مصرف‌کننده بر روی کیسه‌های برنج داخلی و وارداتی الزامی است.
تحویل برنج وارداتی باید از طریق شرکت بازرگانی دولتی ایران و کارگروه‌های استانی انجام شود.
سازمان‌های جهاد کشاورزی استان‌ها موظف به ثبت اطلاعات برنج در سامانه جامع انبارها و انجام بازرسی‌های فیزیکی هستند.
هدف از این تصمیمات، جلوگیری از احتکار، کاهش نقش واسطه‌ها و ایجاد شفافیت در قیمت‌گذاری است.
آیا مصوبه جدید می‌تواند قیمت برنج را کنترل کند؟
با وجود مصوبات تازه، کارشناسان تردید دارند که این سیاست‌ها به‌تنهایی بتوانند بازار را آرام کنند. تجربه سال‌های گذشته نشان داده که بدون نظارت مؤثر و برخورد با شبکه دلالی، درج قیمت یا ثبت در سامانه‌ها تأثیر چشمگیری بر کاهش قیمت‌ها ندارد.
به‌ویژه زمانی که بخش عمده‌ای از برنج تولیدی در انبارها نگهداری می‌شود تا در زمان کمبود عرضه با قیمت‌های بالاتر فروخته شود.
از طرف دیگر، افزایش نرخ دلار و هزینه‌های حمل‌ونقل همزمان با فصل برداشت، فشار مضاعفی بر قیمت برنج وارد کرده است.
وضعیت تولید برنج در سه استان شمالی کشور
در حال حاضر، سه استان گیلان، مازندران و گلستان حدود ۸۵ درصد از برنج کشور را تولید می‌کنند. اما آمارها نشان می‌دهد در سال ۱۴۰۴ سطح زیرکشت در برخی مناطق کاهش یافته است.
کمبود آب و هزینه بالای نهاده‌ها سبب شده بسیاری از کشاورزان از کشت برنج صرف‌نظر کنند یا به انواع کم‌کیفیت‌تر روی بیاورند.
این مسئله باعث شده عرضه کاهش و قیمت نهایی در بازار افزایش یابد.
همچنین، واردات محدود برنج خارجی در ماه‌های اخیر و تأخیر در ترخیص محموله‌های وارداتی نیز یکی از عوامل کمبود در بازار اعلام شده است.
نظر کارشناسان درباره آینده بازار برنج
تحلیل‌گران اقتصادی بر این باورند که اگر دولت به‌صورت جدی سیاست‌های حمایت از تولید داخلی و کنترل شبکه توزیع را پیاده نکند، احتمال دارد قیمت برنج در زمستان ۱۴۰۴ باز هم افزایش یابد.
برخی از کارشناسان حتی پیش‌بینی می‌کنند که قیمت برنج طارم دم‌سیاه ممکن است به ۴۵۰ هزار تومان برای هر کیلو برسد.
در مقابل، برخی معتقدند در صورت ورود حجم قابل‌توجهی از برنج وارداتی و نظارت سخت‌گیرانه، ممکن است روند صعودی قیمت‌ها تا پایان سال مهار شود.
سهم برنج در سبد هزینه خانوار ایرانی
برنج دومین کالای پرمصرف خانوار ایرانی پس از نان است و افزایش شدید قیمت آن تأثیر مستقیمی بر سبد معیشت مردم دارد.
طبق گزارش مرکز آمار ایران، سهم برنج در هزینه ماهانه خانوار شهری به بیش از ۸ درصد رسیده است.
این در حالی است که تا دو سال پیش این رقم کمتر از ۴ درصد بود.
افزایش ۱۷۹ درصدی قیمت در یک سال گذشته، به معنای حذف تدریجی برنج ایرانی از سفره بسیاری از خانواده‌هاست.
جدول جدید قیمت انواع برنج ایرانی در بازار آبان ۱۴۰۴
نوع برنج قیمت آبان ۱۴۰۳ (تومان/کیلو) قیمت آبان ۱۴۰۴ (تومان/کیلو) درصد افزایش
طارم هاشمی ۱۲۰٬۰۰۰ ۳۳۵٬۰۰۰ ۱۷۹٪
فجر ۹۰٬۰۰۰ ۲۷۵٬۰۰۰ ۱۲۲٪
شیرودی ۸۳٬۰۰۰ ۲۳۵٬۰۰۰ ۱۳۵٪
ندا ۷۵٬۰۰۰ ۱۹۵٬۰۰۰ ۱۲۰٪
دم‌سیاه ۱۸۰٬۰۰۰ ۴۰۰٬۰۰۰ ۱۲۲٪
راهکارهای پیشنهادی برای کنترل قیمت برنج در ایران
کارشناسان چند راهکار کوتاه‌مدت و بلندمدت برای کنترل بازار برنج پیشنهاد داده‌اند:
افزایش نظارت بر انبارها و حذف واسطه‌های غیرضروری
واردات هدفمند برنج در فصول کم‌محصولی
حمایت از تولیدکنندگان داخلی از طریق یارانه نهاده‌های کشاورزی
ایجاد سامانه شفاف قیمت‌گذاری و توزیع
اجرای طرح‌های کشت قراردادی میان کشاورزان و دولت
آینده بازار برنج در هاله‌ای از ابهام
افزایش سرسام‌آور قیمت برنج ایرانی در سال ۱۴۰۴، نشانه‌ای از ضعف سیاست‌گذاری در حوزه امنیت غذایی کشور است.
اگرچه دولت وعده داده است با اجرای مصوبات جدید از جمله درج قیمت، نظارت بر انبارها و عرضه از طریق شرکت بازرگانی دولتی، جلوی گرانی‌ها را بگیرد، اما بازار همچنان بی‌ثبات است.
به‌نظر می‌رسد تا زمانی که تولید داخلی تقویت و واردات به‌موقع مدیریت نشود، قیمت برنج ایرانی همچنان در مسیر صعودی باقی خواهد ماند.
منبع:فردا نیوز
