58درصد از سطح ۸۰۰ هزار هکتاری اراضی کشاورزی آذربایجان غربی در زیر حوضه دریاچه ارومیه قرار دارد که با توجه به مصرف بالای ۹۰ درصدی منابع آبی استان در بخش کشاورزی، تغییر الگوی کشت در این مناطق امری اجتناب ناپذیر است.
در همین راستا برنامه ریزی و توجه به کشت محصولات زوده بازده و کم آب بر و دارای درآمد مطلوب برای کشاورزان و ساکنان زیر حوضه دریاچه ارومیه یکی از اساسی ترین اقدامات به نظر می رسد.
هم اکنون تعداد بسیاری از واحد های تولیدی، عرق گیری و بسته بندی به صورت صنعتی و یا سنتی در این زمینه در آذربایجان غربی فعال هستند و این موضوع بازار این محصولات را داغ کرده است.
با افزایش قیمت‌های این گیاهان دارویی در ایام کرونایی انگیزه برای کشت آنها افزایش چشمگیری یافته و لازم است تا با حمایت های دولت و ارائه تسهیلات در کنار فعالیت های ترویجی توسعه کشت گیاهان دارویی بیشتر از گذشته مورد توجه باشد.
گل محمدی، بیدمشک، بادرشبو، نعنا فلفلی، گل همیشه بهار، شاه اسپرم، رازیانه و سیاه دانه در کنار ده ها گیاه دارویی دیگر جزء مواری هستند که برای کشت پیشنهاد شده و به صورت عمده در حال کشت هستند.
البته نباید از ظرفیت بهره برداری و صادرات ۵۲۰ نوع از گیاهان دارویی خود رو که در کوهستانها و دشت های سرسبز و حاشیه باغ های آذربایجان غربی می رویند، غافل شد که از جمله آنها می توان به چوبان کبریتی، بادرنجبویه، شب بو، ختمی، آجی بیان و شیرین بیان، ثعلب، مرزه، اسپناخ، ایت بورنی، داغ قارپیزی، مندی، داغ سقزی، یمیشان، غازایاغی، قره یونجا، و یارپیز اشاره کرد.
اشتغال کم هزینه و پایدار سالانه، مهمترین مزیت کشت گیاهان دارویی است
رونق کسب و کار محلی مهمترین ویژگی کشت گیاهان دارویی در روستاها و شهرهای استان است چرا که به علت زود بازده بودن و تقاضای بالای موجود برای این نوع گیاهان تاثیر چشمگیری براقتصاد خانوارها دارد.
بانوان آذربایجان غربی اعم از شهری و روستایی با کمک مدیریت ترویج جهادکشاورزی استان در این زمینه گام های مهمی برداشته اند تا هم در پویایی اقتصاد نقشی داشته باشند و هم به احیای دریاچه ارومیه کمکی شایسته کنند.
یکی از بانوان فعال رسانه ای استان که در سال ۱۳۹۰ به کشت گیاهان دارویی در ارومیه روی آورده و در زمینه کشت نعنا فلفلی و شاه اِسپَرَم فعال است در یک اقدام جهادی یک هکتار از اراضی کشاورزی خود را در حاشیه دریاچه ارومیه برای کشت نعنا فلفلی تخصیص داده است.
بر اساس گفته های ربابه سیدی که دانش آموخته و کارشناس ارشد در رشته کشاورزی و گیاهان دارویی است در سال اول کشت پنج تن نعنا فلفلی تولید و به قیمت ۱۵ هزار ریال در سال ۱۳۹۰ روانه واحد های تولیدی عرق گیری استان کرد.
طبق گفته های این بانوی کارآفرین در سال دوم کشت از این این گیاه دوساله ۱۴ تن محصول تولید شد که ۹ نفر اشتغالزایی برای جوامع محلی همان منطقه داشت و سیدی در همان سال کارآفرین نمونه بخش کشاورزی انتخاب شد.
به گفته وی، امسال هر کیلوگرم نعنا فلفلی به قیمت ۱۵۰ هزار ریال یعنی ۱۰ برابر قیمت سال ۱۳۹۰ به بازار عرضه شده است اما عدم حمایت دستگاههای متولی امر اشتغال و اقتصاد در ۱۰ سال گذشته مشکلی بوده که همواره با آن دست به گریبان بوده است.
سیدی که امسال ۲ تن محصول برداشت کرده است، بهره وری از منابع را مهمترین موضوع در بحث کشاورزی بیان می کند و میگوید: در ایام تعطیلات هفتگی توانسته یک درآمد خوب برای خودش و اشتغال پایدار برای مردم محلی با این اقدام ایجاد کند.
وی با بیان اینکه کاهش مصرف آب در این نوع کشت بیشتر مورد توجه وی بوده، گفت: شیرینی این فعالیت اقتصادی در کنار کمک به احیای دریاچه ارومیه در قالب شرکت در طرح کشت گیاهان کم آب بر دو چندان می شود.
وی طبیعت را مهمترین کارآفرین برای انسانها می داند و معتقد است که باید با صیانت از منابع اب و خاک بتوان دین خود را به طبیعت ادا کرد.
تولید ثروت و کاهش مصرف آب مهمترین ماحصل کشت گیاهان دارویی است
با کاهش بارندگی ها آبهای سطحی و رودخانه ها نیز که همواره سیراب کننده باغات و مزارع و منبع تغذیه اصلی دریاچه ارومیه بوده و هستند، نیز رو به کاهش گذاشته است.
خشکسالی و هجوم بی رحمانه کشاورزان به منابع آب زیرزمینی هم اکنون موجب شده تا میزان ایستابی (بالاترین تراز آب زیرزمینی بر روی یک سطح مشخص در زیر زمین) با کاهش شدیدی روبرو شود.
گفته های یک کشاورز در روستای عیسی کندی در مجاورت دریاچه ارومیه گواهی براین گفته هاست و وی راهکار آن را کشت جایگزین و به کاشت به وسیله گیاهان دارویی کم آب بر می داند.
قاسم جلیلی که یک هکتار بیدمشک و گل محمدی کاشته، در گفت و گو با خبرنگار ایرنا از کاهش ایستابی در این منطقه از ۲ متر به پنج متر خبر می دهد و طبق اظهارات وی هم اکنون عمق چاههای آب این روستا به بالای ۳۰ متر رسیده است.
وی که به همراه اعضای خانواده چهار نفری اش به کشت و کار گیاهان دارویی همت کرده است در فصل بهار و در بازده زمانی یکماه ۲۵۰ میلیون ریال سود حاصل از برداشت بیدمشک را با شیرین کامی تجربه و برای کاهش بیشتر مصرف آب اقدام به کشت گل محمدی در سال گذشته کرده است.
از گفته های جلیلی پیداست که به تدریج و در دهه های اخیر آب شور به منابع زیر زمینی این منطقه نفوذ کرده و در حال افزایش است که زنگ خطری برای توجه بیشتر کشاورزان و مسوولان به مصرف مسوولانه آب در این حوضه آبریز به شمار می رود.
وی معتقد است کاهش مساحت باغات پر آب بر سیب درختی که همیشه همراه با مشکلات صادرات و فساد پذیری است در این منطقه و جایگزینی آن با کشت های کم آب بر و مطابق سلیقه بازار و تقاضای موجود می تواند کمک شایسته ای هم به بهبود معیشت ساحل نشینان دریاچه ارومیه کند و همزمان در صیانت از دریاچه نیز گامی مهم برداشته شود.
جلیلی حمایت مسوولان را در زمینه ترویج و معرفی محصولات کم آب بر مهم عنوان کرد و گفت: سنتی بودن کشاورزی و کم سواد بودن زارعان و بهره برداران آگاه سازی بیش از پیش را می طلبد تا ضمن حفظ منابع معیشت کشاورزان و روستا نشینان نیز تامین شود.
آذربایجان غربی نیازمند تولید نهال، نشا و بذر استاندارد گیاهان دارویی است
وحید قاسمیان کارشناس امور باغبانی آذربایجان غربی براین باور است که جای خالی تولید بذر، نهال و نشای گواهی شده و استاندارد در بخش تولید گیاهان دارویی استان مشهود و محسوس است.
وی که مجری طرح گیاهان دارویی استان است در این زمینه می افزاید: در این راستا وزارتخانه اقدامات وسیعی را شروع کرده تا نهال و بذر و نشا گواهی شده تولید و به علاقمندان فعالیت در این زمینه ارائه شود.
طبق گفته های این کارشناس از افراد علاقمند و موسسات تحقیقاتی نیز که در راستای تولید بذر و نهال و نشای گواهی شده فعالیت دارند، حمایت می شود.
قاسمیان با بیان اینکه از محل اعتبارات اسناد خزانه سال ۱۳۹۹ حدود ۲۵۰ هکتار از اراضی استان به صورت مستقیم زیر کشت گیاهان دارویی قرار گرفته است، گفت: ۱۰۰ هکتار این اراضی در شهرستان تکاب، ۱۰۰ هکتار شاهیندژ و ۵۰ هکتار در بوکان بوده است.
وی با اشاره به وضعیت کنونی کشت گیاهان دارویی در استان بیان کرد: هم اکنون در شهرستان تکاب ۲۰ درصد کشت و در شاهیندژ ۷۵ درصد آن محقق شده و در بوکان نیز کشت و برداشت کامل محقق شده است.
بر اساس اظهارات وی بذر، نهال و نشاء گیاهان دارویی برای علاقمندان به کشت تهیه می شود و تحت نظارت جهاد کشاورزی کشت می شود.
تخصیص ۱۶ میلیارد ریال تسهیلات برای علاقمندان به کشت گیاهان دارویی در آذربایجان غربی
رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی با اشاره به تخصیص ۱۶ میلیاردو ۶۸۰ میلیون ریالی تسهیلات قرض الحسنه در استان برای فعالان در بخش گیاهان دارویی گفت: تسهیلاتی با کارمزد چهار درصد از محل صندوق کارافرینی امید تدارک دیده شده است که به کشاورزان فعال در این زمینه پرداخت می شود.
اکبر کرامتی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا اضافه کرد: ۲۰ میلیارد ریال هم برای کشت پاییزه اختصاص داده شده است که علاقمندان به کشت می توانند با ثبت نام در سامانه سیتا و بارگذاری مدارک نسبت به دریافت وام اقدام کنند.
طبق گفته های وی یارانه نهال و بذر هم امسال برای افراد علاقمند و به کشاورزان پرداخت می شود و اگر افرادی علاقمند به فراوری و بسته بندی و صادرات و عرق گیری و اسانس گیری هستند و یا می خواهند تولید بذر و نهال استاندارد داشته باشند مورد حمایت قرار می گیرند.
رییس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی اظهار داشت: علاقمندان به کار و سرمایه گذاری بعد از تایید طرح می توانند تا پنجاه میلیارد ریال تسهیلات دریافت کنند.
وی اظهار داشت: در چند سال اخیر ستاد احیای دریاچه ارومیه فعالیت هایی در این زمینه داشته است که شامل جایگزینی گیاهان دارویی کم آب بر با گیاهان اب بر در ۹ شهرستان زیر حوضه دریاچه بوده و در این راستا معرفی و ترویج کشت آن نیز با جدیت در دستور کار بوده است.
۱۵۰۰ هکتار ازاراضی آذربایجان غربی زیر کشت گیاهان دارویی است
گیاهانی مثل بادرشبو، بیدمشک و گل محمدی و سماق از سالها قبل در شهرهای ارومیه، خوی و سردشت کاشته می شد، و کشاورزان با فراوری سنتی آن و فروش کسب و کاری برای خود دست و پا می کردند.
طبق گفته های رییس سازمان جهاد کشاورزی اذربایجان غربی سردشت با ۷۰۰ هکتار سطح زیرکشت سماق سالانه ۷۰۰ تن محصول روانه بازار می کند، میزان سطح زیر کشت گل محمدی در شهرستان خوی هم ۱۴۸ هکتار است.
کرامتی با بیان اینکه ۳۰۰ هکتار از اراضی شهرستان ارومیه زیر کشت بادرشبو و ۵۰ هکتار زیر کشت بیدمشک قرار دارد گفت: ۲۰۰ هکتار هم گیاهان دارویی، نعنا فلفلی، گشنیز، مزره، اسطخودوس و اویشن در استان کشت می شود.
وی با اشاره به اینکه اقداماتی حمایتی توسط دفتر گیاهان دارویی در این استان انجام شده است ادامه داد: در سال گذشته از محل اعتبارات ستاد احیای دریاچه ارومیه ۲ فقره بذر خریداری شد که شامل بذرهای اسطخودوس، اویشن گل گاوزبان و زیره سبز بوده و در شهرستانهای زیر حوضه دریاچه ارومیه توزیع شده است.
وی اضافه کرد: برای توسعه کشت در این زمینه ۴۴ هکتار نیز بذر توزیعی از سوی اتحادیه علمی گیاهان دارویی در اختیار علاقمندان به کشت قرار داده شد که شامل زیره سبز، زنیان ک گل همیشه بهار بوده است.
بر اساس اظهارات وی ۲۰ هزار اصله نهال گل محمدی کشت بافت نیز با همکاری انجمن گیاهان دارویی استان و همکاری مدیریت جهاد کشاورزی تهیه و بین کشاورزان توزیع شده است.
گیاهان دارویی یک صنعت نوظهور در بخش کشاورزی با رشد متوسط سالانه ۱۵/۵ درصد می باشد که میزان تجارت جهانی آن در زمان حاضر ۱۰۷میلیارد دلار می باشد و پیش بینی می شود این رقم تا سال ۲۰۲۵ به بیش از ۴۵۰ میلیارد دلار برسد.
موارد مصرف این گیاهان در تولید داروها و مکمل های غذایی گیاهی و ارگانیک، تولید مواد غذایی و آشامیدنی و تولید مواد آرایشی و بهداشتی است.
جمع ارزش صادراتی گیاهان دارویی و فراورده های وابسته به آن به بیش از ۶۰۰ میلیون دلار در کشور می رسد که میتواند زمینه مطلوبی برای اشتغال فراهم کند.
با وجود افزایش سطح کشت گیاهان دارویی در استان، هنوز هم ۹۰ درصد مواد خام از طبیعت تامین می‌شود که علاوه بر تخریب منابع طبیعی، نیازهای کیفی و کمی کارخانه‌های تولیدکننده را تامین نمی‌کند و توسعه کشت و فرآوری گیاهان دارویی تنها راه تامین پایدار این نیاز خواهد بود.
آذربایجان غربی رویشگاه ۵۲۰ گونه از گیاهان دارویی است که ۷۰ تا ۱۰۰ گونه از آنها جزء گیاهان خوراکی به شمار می‌رود.
یکهزار و ۳۶۰ گونه از گیاهان موجود کشور در طبیعت این استان می‌روید که ظرفیت مناسبی برای انجام مطالعات تحقیقاتی در زمینه گیاهانمحسوب می‌شود.
