درباره خودکفایی در تولید نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی در سال‌های اخیر به‌شکلی صحبت می‌شود که گویی دست‌نیافتنی است و البته برخی مسئولان و وزرای مختلف نیز از امکان خودکفایی 50درصدی در این محصولات صحبت می‌کنند.
برخی از مسئولان دولتی که تولید گندم برای آنها در اولویت است حتی این‌طور اعلام می‌کنند که علاوه بر مشکل عدم تأمین آب مورد نیاز برای کشت نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی، مشکل کمبود اراضی کشاورزی نیز در کشور وجود دارد و در صورتی که تولید این محصولات اضافه شود از تولید دیگر محصولات اساسی از جمله گندم کاسته می‌شود، اما این افراد درباره لزوم افزایش بهره‌وری در بخش کشاورزی، کشاورزی علمی، استفاده از بذور مناسب، معرفی گونه‌های کم‌آب‌بر و سازگار با شرایط کم‌آبی و شوری آب صحبت نمی‌کنند.
دراین‌باره با عباسعلی زالی وزیر کشاورزی اسبق ایران به گفتگو نشست، وی معتقد است: با این شرایط فعلی و کشاورزی معیشتی میزان بهره‌وری در کشاورزی کشور افزایش نمی‌یابد در حالی که ما قانون مترقی افزایش بهره‌وری را داریم که به‌طور کامل به این موضوع پرداخته است.
وی یادآور شد: با ورود علم به کشاورزی و واگذاری تصدی‌گری‌های دولتی به بخش خصوصی علمی در تولید محصولات مختلف کشاورزی از جمله نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی به خودکفایی می‌رسیم.
زالی متولد 1316 در گلپایگان و وزیر کشاورزی بوده و برگزیده پنجمین دوره جایزه علمی علامه طباطبایی بنیاد ملی نخبگان است.
وی کارشناسی ارشد و دکترای کشاورزی خود را از دانشگاه کالیفرنیا و همچنین کارشناسی ارشد پیوسته را در رشته آگرونومی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران کسب کرده است. او سابقه نمایندگی مجلس شورای اسلامی و ریاست مرکز آمار ایران را در کارنامه دارد و هم‌اینک نیز رئیس اندیشکده آب محیط زیست منابع طبیعی و امنیت غذایی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت است.
مشروح این گفتگو را در متن زیر مطالعه کنید.
اخیراً تأکید شده است که باید ارز 4200تومانی کالاهای اساسی به‌طور کامل برداشته شود و کالاهایی نظیر نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی نیز با ارز نیمایی یا آزاد وارد یا در داخل کشور تولید شود؛ آیا اکنون امکان تغییر نرخ ارز ترجیحی محصولات اساسی وجود دارد؟
برای کارهایی بزرگ مانند تغییر نرخ ارز پایه واردات کالاهای اساسی باید قبل از اجرا، اقدامات کارشناسی لازم را انجام داد؛ البته از همان ابتدا که این ارز به واردات کالاهای اساسی اختصاص یافت نیز باید بررسی بیشتری روی این اقدام انجام می‌شد، تا منجر به فساد و قاچاق این کالاها نشود.
برخی از کالاهایی که با ارز 4200تومانی به کشور وارد می‌شوند توسط افرادی سوجو دوباره از کشور خارج می‌شوند، از طرفی وقتی این محصولات با ارز ترجیحی به کشور وارد می‌شوند باید از قبل بررسی شود که در این شرایط وضعیت تولید داخل چه می‌شود، آیا در این شرایط کسی جرئت سرمایه‌گذاری برای تولید خواهد داشت؟ زیرا در صورت سرمایه‌گذاری شکست می‌خورد. اختصاص ارز 4200تومانی به واردات نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی اثرات منفی بر تولید داخل این محصولات داشته است.
در دولت آقای روحانی به‌طور مرتب اعلام می‌شد که “برای واردات نهاده‌ها اقدام شده است” اما سؤال اینجاست؛ چرا باید اصلاً این نهاده‌ها از خارج کشور وارد می‌شد؟
از طرفی واردات این‌همه بذر به کشور باعث سرشکستگی برای کشور است به‌گفته وزیر قبل جهاد کشاورزی 96 تا 98 درصد بذور خاص و گلخانه‌ای (گواهی‌شده سبزی و صیفی) را از خارج کشور وارد می‌کنیم؛ این بذور قبلاً از هلند وارد می‌شد که اکنون از ترکیه وارد می‌شود، متأسفانه حتی اسپرم گاو نیز از خارج کشور وارد می‌شود.
رقیب تولید داخلی، محصولات کشاورزی وارداتی با ارز ترجیحی و ارزان است که سرشکستگی برای کشور به حساب می‌آید اما اگر به‌یک‌باره این واردات قطع شود نیز باعث ایجاد گرانی می‌شود که شاید برای مردم قابل تحمل نباشد.گرانی و قطع یک‌باره ارز نهاده‌های دامی باعث می‌شود دامداران نتوانند به کار خود ادامه دهند و موجب می‌شود دام‌های آبستن و شیری خود را به کشتارگاه ببرند.
وقتی ارز ترجیحی حذف می‌شود باید بتوانیم این محصولات را در کشور تولید کنیم تا به‌قیمت مناسبی در اختیار مصرف‌کنندگان قرار گیرد، توصیه می‌شود برای این اقدامات به جمیع جهات توجه شود، حتی بهتر است در ابتدای امر ارز ترجیحی واردات دیگر کالاها را بردارند و بعد به‌سراغ بخش کشاورزی بیایند.
برای جلوگیری از واردات این محصولات کشاورزی چه باید کرد؟
همه این محصولات کشاورزی که وارد می‌کنیم، از طریق افرادی که تولیدات علمی دارند در داخل کشور قابل تولید است اما مشکل این است که به مردم آن نقشی را که می‌توانستند در کشاورزی علمی داشته باشند نداده‌ایم و دولت در این بخش‌ها کماکان تصدی‌گری‌هایی دارد که باید آنها را به بخش خصوصی واگذار کند.
اکثر دانشگاه‌های ما برای خودشان کار می‌کنند و ارتباط مؤثری با بدنه بخش کشاورزی ندارند، بخش خصوصی قوی نیز نداریم که بتواند افراد تحصیل‌کرده را جذب کند؛ البته نسخه برای این مشکل وجود دارد که مغفول مانده است.
* قانون افزایش بهره‌وری 11 سال است فراموش شده است
این نسخه مشکل‌گشا از بخش کشاورزی چیست؟
قانون افزایش بهره‌وری که در سال 1389 تصویب شده است اشاره دارد که باید بسیاری از فعالیت‌های کشاورزی را که فعالین عملی بخش خصوصی می‌توانند انجام دهند از دولت به آنها واگذار کنیم.
با اجرای این قانون، بخش خصوصی به‌جای اینکه پول خود را از کشور خارج یا سفته‌بازی و سوداگری کند به فعالیت‌های علمی ـ اقتصادی بخش کشاورزی وارد کند. اگر این قانون اجرا شده بود اکنون دیگر بحث حذف یا اختصاص ارز ترجیحی دیگر معنا نداشت.
در این قانون حتی خواسته شده است که میزان پیشرفت این قانون در رسانه‌ها مطرح و به‌صورت هفتگی بررسی شود؛ دولت موظف است هرسال تا پایان آذرماه نتایج حاصله از اجرای این قانون و میزان بهبود عملکرد کمّی و کیفی بخش کشاورزی و منابع طبیعی حاصله از این قانون را در مجلس ارائه دهد؛ اما علاوه بر دولت مجلس نیز در این 11 سال از دولت نخواسته است که درباره این قانونی که تصویب کرده است پاسخگو باشد.
حجم دولت بسیار وسیع است و بسیاری از امور را باید به بخش خصوصی واگذار کند، دولت‌ها به‌حدی گرفتار مسائل روزمره هستند که این مهم را فراموش می‌کنند.
به‌نظر می‌رسد که برخی از مسئولان رده‌بالای دولتی، کشاورزی را بخشی علمی نمی‌دانند به‌طوری که حتی وزیر کشاورزی را در چند دوره فردی با تحصیلات غیرمرتبط گمارده‌اند.
بنابر فرمایشات شما یعنی با علم و دانش می‌توانیم نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی را در کشور حتی با وجود محدودیت‌های زیست‌محیطی و منابع آبی کشور تولید کنیم؟
بله، با بخش علمی خصوصی قوی همان‌طور که گفتم می‌توانیم این محصولات را داخل کشور تولید کنیم اما تا زمانی که دولت تصدی‌گری دارد، قابل حصول نیست.
در صورتی که کشاورزی علمی داشته باشیم، می‌توانیم هم نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی و هم دیگر محصولات دانش‌بنیان بخش کشاورزی را مانند بذور در کشور تولید کنیم.
اما متأسفانه بخش کشاورزی ما تنها در سال‌هایی خوب عمل کرده است که میزان بارندگی‌ها خوب بوده است و به خودکفایی در تولید محصولات اساسی مانند گندم رسیده‌ایم. تا زمانی کشاورزی کشور علمی نشود وابستگی ما به واردات محصولات کشاورزی قطع نمی‌شود.
* برای تأکید بیشتر دوباره می‌خواهم سؤالم را تکرار کنم؛ آیا با این سطح اراضی فعلی کشور و منابع آبی که داریم می‌توانیم در تولید نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی به خودکفایی برسیم؟
با این سطح اراضی فعلی کشور و منابع آبی که داریم قطعاً می‌توانیم محصولات کشاورزی مختلف از جمله نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی را در کشورمان تولید کنیم.
عملکرد بر هکتار اکثر محصولات کشاورزی ما مناسب نیست و در مقایسه با عملکردهای جهانی و کشاورزان پیشروی داخل خودمان پایین است، زیرا بذر مناسب و دانش به بدنه کشاورزی نفوذ نکرده است و کشاورزی به‌صورت معیشتی دنبال می‌شود.
دانشجویان بخش کشاورزی نیز به‌دلیل اینکه احتمال پیدا کردن شغل مناسب برای آنها کم است، مأیوس درس می‌خوانند، زیرا اگر کاری پیدا نکنند باید در اسنپ کار کنند، شغل غیرمرتبط پیدا کنند یا به‌دنبال خروج از کشور باشند بنابراین نمی‌توانیم ورود علم را از سمت دانشگاه‌ها به بخش کشاورزی داشته باشیم.
امیدواریم که دولت جدید قانون افزایش بهره‌وری را در دستور کار خود قرار دهد، اصلاح نژاد دام و تولید خوراک دام با بهره‌وری بالا، علم زیادی می‌خواهد اما بعضی از مسئولان کشور کشاورزی را فعالیتی علمی نمی‌دانند.
