گندم کالای استراتژیکی است که نقش مهمی در اقتصاد و سیاست هر کشور داشته و تولید و خودکفایی آن برای کشورها به نوعی مزیت محسوب میشود. محصولی که علی رغم اهمیت بالای آن اما با چالش های بسیاری از تولید تا خرید مواجه است و بنابر نظر کارشناسان نیاز است که ضمن تامین اعتبار مناسب برای خرید و پرداخت به موقع به کشاورز به مسائلی چون نوسازی ماشین آلات برداشت گندم، اجرای الگوی کشت، ارائه تسهیلات کم بهره به کشاورز، ورود علم به مزارع و مسائل تقنینی نیز توجه شود.
سالانه چه میزان گندم در جهان تولید میشود؟
در دنیا سالانه حدود ۲۵۰ تا ۲۲۰ میلیون هکتار گندم کشت و از این سطح به طور متوسط سالانه ۸۰۰ میلیون تن گندم برداشت می شود. گندم بالاترین و بیشتری سطح زیر کشت و تولید محصولات کشاورزی در جهان را به خود اختصاص داده و به طور متوسط حدود ۲۰ درصد از انرژی و پروتئین مردم جهان را تامین میکند.
در ایران به طور متوسط طی ۳۰ سال گذشته سطح زیر کشت گندم حدود ۲ میلیون هکتار گندم آبی و ۴ میلیون هکتار گندم دیم بوده است و از این سطح بین ۱۲ تا ۱۵ میلیون تولید گندم انجام میشود. در ایران به طور میانگین ۴۰ درصد انرژی و ۴۴ درصد از پروتئین مردم از گندم تامین میشود و به همین دلیل برنامههای خودکفایی گندم همیشه سرلوحه برنامه های وزارت جهادکشاورزی بوده است.
تاریخچه مصوبه خرید تضمینی گندم در ایران
خرید تضمینی گندم از سال ۱۳۶۸ بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی در ایران آغاز میشود و در طی این سالها هم شورای اقتصاد تعیین کننده قیمت گندم بوده است تا اینکه در سال ۱۳۹۹ مجلس شورای اسلامی تعیین قیمت گندم را بر عهده شورای قیمتگذاری و اتخاذ سیاستهای حمایتی گذاشت. اعضای شورا متشکل از بخش دولتی، خصوصی و کشاورزان است. پیش از این، تشکلهای بخش کشاورزی نقشی در تعیین قیمت خرید تضمینی گندم نداشتند اما تعیین شورا نقطه عطفی در بخش کشاورزی بود.
روند افزایشی حجم تولید و خرید تضمینی گندم طی سالهای گذشته
سهراب سهرابی – مجری طرح گندم وزارت جهادکشاورزی اظهار کرده بود: در سال جاری ۱۱۵۰ مرکز خرید تضمینی گندم در ایران راهاندازی شده است و به مرور که عملیات برداشت ادامه پیدا میکند به خریدها اضافه خواهد شد. ۲۱ هزار کمباین برداشت، آماده سازی شده که با همکاری تشکلهای کمباینداران و کارشناسان کشاورزی این ۲۱ هزار کمباین مجوزهای لازم برای ورود به مزارع را دریافت کردهاند.
وی ادعا داشت: میزان خرید تضمینی گندم سال۱۴۰۰ به میزان ۴ میلیون و۵۰۰ هزار تن، سال ۱۴۰۱ به میزان ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تن و سال ۱۴۰۲ به میزان ۱۰.۴ میلیون تن رسید. بر اساس پیشبینیها حداقل میزان خرید تضمینی گندم در سالجاری ۱۱ تا ۱۱.۵ میلیون تن خواهد شد.
مقایسه سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ نشان میدهد که با وجود کمبارشیها نزدیک به ۴.۵ میلیون تن افزایش تولید داشتهایم. در سال جاری با توجه به پراکنش بارشها، اقدامات دفتر گندم وزارت جهادکشاورزی موجب شد میزان بهره وری و تولید بالا برود.
حال با توجه به آمار و اطلاعات موجود برگرفته از شرکت بازرگانی دولتی ایران، حجم خرید گندم نسبت به سال گذشته از افزایش یک میلیون و ۴۰۹ هزار تن برخوردار بوده است. ارزش ریالی گندمهای خریداری شده از کشاورزان تاکنون ۱۷۳ هزار و ۵۰۰ میلیارد تومان بوده است که این مقدار با ۴۷ هزار میلیارد تومان افزایش در مقایسه با سال گذشته از رشدی برابر ۳۷ درصد برخوردار بوده است.
در حال حاضر استانهای خوزستان، گلستان، فارس، کردستان و کرمانشاه در خرید گندم پیشتاز هستند و مجموعاً ۵۲ درصد از گندم کشور از این ۵ استان خریداری شده است و استانهای همدان، خراسان رضوی، آذربایجان غربی، لرستان و ایلام استانهایی هستند که بیشترین میزان خرید گندم در آنها ثبت شده است.
رشد خرید گندم در استانهای گلستان و اصفهان در مقایسه با سال گذشته دو برابر شده است وبعد از این دو استان، به ترتیب استانهای مرکزی، همدان، خراسان شمالی، چهارمحال و بختیاری و اردبیل، بیشترین رشد را در خرید گندم نسبت به مدت مشابه سال ۱۴۰۲ به خود اختصاص دادهاند.
بر اساس اطلاعات وزارت جهاد کشاورزی، تاکنون ۵۳.۲ هزار میلیارد تومان از پول کشاورزانی که گندم خود را به مراکز دولتی خرید تضمینی تحویل دادهاند، واریز شده و پرداخت مابقی وجوه نیز در حال پیگیری از سوی سازمان برنامه و بودجه و وزارت جهادکشاورزی است.
به گفته مجری طرح خودکفایی گندم، عملیات برداشت گندم در استانها با اقلیم سرد مانند کردستان، همدان، کرمانشاه، قزوین، مرکزی، خراسان رضوی، آذربایجان شرقی و آذربایجان غربی، زنجان، اردبیل، چهار محال و بختیاری، خراسان شمالی و لرستان همچنان ادامه دارد و با توجه به افزایش تولید و خرید تضمینی گندم در سال جاری، تمام نیاز گندم خبازیها و صنف و صنعت کشور از محل تولید داخل تامین خواهد شد و نیاز به واردات گندم نخواهیم داشت.
