میزان تولید سالانه گوجه‌فرنگی در جهان حدود ۱۶۰میلیون تُن است و حدود یک‌چهارم گوجه‌فرنگی‌های برداشت‌شده در سراسر جهان در صنعت فراوری این محصول مانند تولید رب گوجه‌فرنگی مصرف می‌شوند. این موضوع موجب شده که گوجه‌فرنگی محصولی با میزان تقاضای بالا در جهان باشد.
ایران در جایگاه هشتم صادرات گوجه‌فرنگی
پنجم اردیبهشت ماه سال جاری بود که سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد رتبه‌بندی کشورهای مختلف را در حوزه تولید و صادرات گوجه‌فرنگی اعلام کرد که بر اساس این رتبه‌بندی ایران به عنوان هشتمین صادر کننده این محصول معرفی شد.
این در حالی بود که ایران در سال زراعی گذشته با رقم زدن صادراتی به میزان ۱۷۲هزار تن در رتبه سیزدهم صادرات جای داشته است. لذا با استناد به این گزارش می‌توان گفت جایگاه ایران در صادرات گوجه فرنگی ۵ پله ارتقا یافته است.
به واسطه تولید بالای این محصول، ایران یکی از کشورهای سرآمد در زمینه تولید رب گوجه فرنگی نیز محسوب می‌شود، به طوری که هر ساله افزون بر تأمین بازار داخل نزدیک به نیمی از این محصول به دیگر کشورها صادر می‌شود. در سال گذشته نیز به واسطه قیمت پایین گوجه فرنگی در کشور و افزایش نرخ‌های جهانی رب گوجه فرنگی صادرکنندگان با سود سرشاری در این حوزه روبه‌رو شدند.
در واقع رب گوجه ایران در دنیا میهمان سفره بیش از ۴۳۶ میلیون نفر می‌شود. آمارهای سه ماهه نخست سال ۱۴۰۱ گمرک نشان می‌دهد که صادرکنندگان رب گوجه این محصول را به ۳۵ کشور دنیا صادر کردند به طوری که طی این مدت ۲۰هزار و ۸۹۰ تن رب گوجه به ارزش ۱۲ میلیون و ۳۰۳ هزار دلار از کشورمان صادر شده است.
کشورهای هدف صادرات گوجه‌فرنگی
کشورهای ترکیه، روسیه، پاکستان و ارمنستان عمده‌ترین مقاصد صادراتی ایران برای صادرات محصول گوجه‌فرنگی هستند که ارزیابی‌های صورت گرفته نشان می‌دهد این کشورها همواره بالاترین مشارکت در رشد صادرات کشور را داشته‌اند.
یکی از بزرگترین کشورهای واردکننده گوجه فرنگی دنیا عراق است که بیش از ۲۰ درصد بازارگوجه فرنگی به ویژه رب گوجه‌فرنگی این کشور توسط صادرکنندگان ایران تأمین می‌شود. این در حالیست که امسال در ۲۵ اردیبهشت‌ماه اعلام شد که برخی مرزهای عراق بسته شده و این کشور از روز سه‌شنبه ۲۶اردیبهشت ماه محموله‌های گوجه فرنگی را پذیرش نمی‌کند.
بسته شدن مرزهای عراق برای واردات کالا
کشور عراق در حالی مرزهای خود را به روی واردات محصولات و کالاها از ایران بست که در سال ۱۴۰۱ جمهوری اسلامی ایران از طریق مرزهای زمینی خود، ۶ میلیارد و ۴۹۳ میلیون و ۹۹۵ هزارو ۲ دلار کالا به وزن ۱۶ میلیون و ۸۸۳ هزارو ۵۹۷ تن به کشور عراق صادرات داشته است.
صادرات محصول گوجه‌فرنگی از ایران به عراق نیز به دلیل بسته شدن مرزهای این کشور ممنوع اعلام شده است. در واقع هرساله مقامات اقلیم کردستان عراق به تصمیم وزارت جهاد کشاورزی اقلیم به منظور حمایت از تولید داخلی خود در یک مقطع زمانی و در ایام خاصی ممنوعیت واردات گوجه فرنگی را اعلام می‌کنند و امسال نیز این اتفاق پیرو اطلاع طرف عراقی رقم خورد و صادرات گوجه‌فرنگی از روز سه‌شنبه ۲۶اردیبهشت ماه تا اطلاع بعدی از این مرز رسمی به عراق ممنوع اعلام شد.
ناکام ماندن فارس از صادرات گوجه‌فرنگی
در حالی مرزهای عراق برای واردات کالا به این کشور بسته و از صادرات گوجه‌فرنگی جلوگیری شد که استان فارس نیز از مهمترین استان‌های صادرکننده این محصول به کشور عراق محسوب می‌شود و سهم بسزایی در رشد صادرات گوجه‌فرنگی کشور دارد اما این اتفاق موجب شد که کشاورزان این استان با مشکلات بسیاری روبه‌رو شوند.
به گفته مسئولان جهاد کشاورزی فارس در خرداد ماه حدود ۱۰۰ هزار تن گوجه فرنگی از مزارع فارس برداشت شده و بر اساس پیش‌بینی‌ها میزان برداشت این محصول تا تیرماه سال جاری به ۱۱۸ تن در هکتار می‌رسد. این در حالیست که با کاهش صادرات این محصول، کشاورزان استان فارس با معضلات بسیاری برای فروش گوجه فرنگی مواجه شده‌اند و به گفته معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی استان فارس از آنجا که میزان نیاز این استان به گوجه فرنگی بصورت تازه خوری و صنایع حدود ۲۰ تا ۲۵ هزار تن در ماه است با افزایش تولید و پایین آمدن بیش از حد قیمت این محصول لطمات بسیاری به کشاورزان وارد شده است.
کاهش قیمت گوجه‌فرنگی با افزایش تولید و فراهم نبودن شرایط برای صادرات
حمید دبیری در این باره گفت: الگوی‌کشت محصولات کشاورزی همواره به استان‌ها ابلاغ می‌شود و استان هم این الگوی کشت را به شهرستان‌هایی که شرایط مناسبی دارند ابلاغ می‌کند؛ در واقع از این طریق نیاز استان تخمین زده می‌شود و تولید انجام می‌شود.
وی ادامه داد: پس از گذر از پروسه تولید، صادرات این محصول به کشورهای مختلف در دستور کار قرار می‌گیرد و بخشی از این محصولات به کشورهای هدف صادر می‌شود.
او افزود: کشور عراق به عنوان یکی از مشتری‌های اصلی در حوزه صادرات گوجه فرنگی محسوب می‌شود اما امسال با توجه به اینکه مرزهای کشور عراق بسته شده است با مشکلات بسیاری برای صادرات این محصول روبه رو شده‌ایم. در واقع افزایش تولید و فراهم نبودن شرایط برای صادرات این محصول باعث شده که قیمت‌ها به شدت کاهش یابد.
نرخ گوجه‌فرنگی در استان فارس
به گفته دبیری، قیمت گوجه‌فرنگی در هر شهرستان متفاوت است و نرخ این محصول در استان فارس بین ۲هزار و ۵۰۰ تا ۳ هزار تومان برای گوجه‌فرنگی ربی و ۴ تا ۵هزار تومان برای گوجه‌فرنگی تازه خوری درجه تعیین شده است.
وی اضافه کرد: اگر الگوی کشت رعایت شود می‌توانیم نیاز داخلی استان و همچنین نیاز سایر استان‌ها را تأمین می‌کنیم. معمولا سطح الگوی کشت به همه مراکز و کشاورزان اعلام می‌شود اما برخی کشاورزان به صورت خودسرانه سطح کشت خود را افزایش می‌دهند.
کاشت گوجه‌فرنگی در ۱۰ هزار و ۶۰۰هکتار
دبیری بیان کرد: البته امسال طبق ابلاغیه معاونت زراعت وزارت جهاد کشاورزی، سهم فارس برای کشت گوجه فرنگی ۱۲ هزار و ۸۰۰ هکتار اعلام شد که این استان با پیروی از الگوی کشت ۱۰ هزار و ۶۰۰هکتار از زمین‌های زراعی خود را به زیر کشت گوجه فرنگی برد و با وجود اینکه استان فارس نسبت به الگوی کشت اعلام شده سطح کمتری را زیر کشت برد اما به دلیل بسته شدن مرز عراق و تولید مازاد این محصول توسط کشاورزان با افزایش بیش از اندازه تولید و کاهش قیمت در این محصول روبه رو شده‌ایم.
معاونت بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی فارس عنوان کرد: برای حل این مشکل جلسات متعددی برگزار و قرار شده صنایع و کارخانجات برای حمایت از کشاورزان وارد میدان شوند و خرید بیشتری انجام دهند تا بیش از این دچار مشکل نشویم.
ضرورت اتخاذ تصمیمات اساسی برای تدوام صادرات گوجه‌فرنگی از فارس
میزان تولید سالانه گوجه‌فرنگی در جهان حدود ۱۶۰میلیون تن است. این میزان سه برابر بیشتر از کشت سالانه سیب‌زمینی و ۶ برابر بیشتر از کشت سالانه برنج است. تقریباً یک‌چهارم گوجه‌فرنگی‌های برداشت‌شده در سراسر جهان، در صنعت فراوری این محصول مانند تولید رب گوجه‌فرنگی، مصرف می‌شوند. این موضوع موجب شده که گوجه‌فرنگی محصولی با میزان تقاضای بالا در جهان باشد. لذا با توجه به اهمیت تولید و صادرات این محصول در بازارهای جهانی، ارائه راهکارهای اساسی برای تداوم صادرات آن ضروری است و بایستی زمینه‌های لازم برای تحقق این مهم در استان فارس فراهم شود.
