آلزایمر یک اختلال پیشرونده عصبی است که موجب میشود سلولهای مغز به مرور زمان از بین بروند و باعث ایجاد مشکلاتی در حافظه، تفکر و رفتار بیمار میشود. همچنین این بیماری شایعترین دلیل زوال عقل است. این بیماری پیشرونده است و به همین دلیل نشانههای این بیماری به آهستگی و در طول زمان بدتر میشود.
نشانههای آلزایمر در مراحل ابتدایی فراموشی متوسط است و در مراحل نهایی باعث میشود بیمار نتواند با محیط پیرامونش ارتباط برقرار کند و امورات زندگی را انجام دهد. دلیل اصلی بیماری آلزایمر هنوز کاملاً کشف نشده است اما هنگامی که پروتئینهای داخل مغز عملکرد صحیحی نداشته باشند باعث اختلال در سلولهای عصب مغز میشوند.
این سلولها اختلال یافته مادهای سمی ترشح میکنند که موجب آسیب به نورونها میشود و از برقراری ارتباط مابین سلولهای عصب مغز جلوگیری میکند. این آسیب معمولا در بخش حافظ مغز رخ میدهد و سالها قبل از بروز اولین علائم آلزایمر این اختلال شروع می شود.
آلزایمر بیشتر در سن بالای ۶۵ سال خود را نشان میدهد اما این بیماری در جوانان بین ۳۰ تا ۶۰ سال نیز دیده شده است و آلزایمر زودرس نام دارد و حدود ۵ درصد بیماران آلزایمری را شامل میشوند.
غزاله اسلامیان، دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با اشاره به اینکه بیماری آلزایمر، رایجترین نوع زوال عقل است، اظهار کرد: نمیتوان دقیقا پیشبینی کرد که چه کسی به بیماری آلزایمر مبتلا میشود، اما عوامل متعددی ممکن است این احتمال را افزایش یا کاهش دهد.
وی افزود: برخی از این عوامل مانند سن و ژنتیک را نمیتوان کنترل کرد اما رژیم غذایی از دیگر عوامل مرتبط با بیماری آلزایمر است که در روند ابتلا و یا پیشروی این بیماری اثر دارد. عضو هیأت علمی دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشار ه به اینکه طبق نتایج حاصل از مطالعات، برخی از الگوهای غذایی ممکن است خطر ابتلا به آلزایمر را کاهش دهد، خاطرنشان کرد: بر این اساس مصرف گروههایی از مواد غذایی از پیشرفت بیماری در مبتلایان به آلزایمر جلوگیری خواهد کرد.
رژیم غذایی با چه مکانیسمی بر بیماری آلزایمر اثر دارد؟
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با بیان اینکه در مغز افراد مبتلا به بیماری آلزایمر، قطعات پروتئینی ریزی به نام بتا آمیلوئید مشاهده شده اضافه کرد: در این پروتئینها، تودههایی تشکیل میشود که ارتباطات منظم در مغز را دچار اختلال میکند، رژیم غذایی ضد التهاب مناسب نیز ممکن است میزان بتا آمیلوئید در مغز را با این مکانیسمها کاهش دهد.
اسلامیان گفت: التهاب باعث افزایش سطح بتا آمیلوئید در مغز میشود؛ در نتیجه الگوهای غذایی ضد التهاب، ممکن است به کاهش سطح بتا آمیلوئید در مغز کمک کند. وی افزود: رژیمهای غذایی ضد التهابی ممکن است با کنترل سایر عواملی که با بروز آلزایمر مرتبط هستند مثل دیابت و فشارخون، از بروز این بیماری جلوگیری کنند.
چه نوع رژیم غذایی برای افراد مبتلا به آلزایمر مناسب تر است؟
عضو هیأت علمی دانشکده علوم تغذیه و صنایع غذایی ادامه داد: تحقیقات زیادی برای بررسی این موضوع که کدام غذاها و الگوهای غذایی ممکن است برای افراد مبتلا به آلزایمر مفیدتر باشند انجام شده است.
کاهش خطر ابتلا به بیماریهای مزمن با کمک رژیم غذایی مدیترانهای
وی با اشاره به اینکه طبق مطالعات، محققان الگوی غذایی مدیترانهای را با کاهش خطر ابتلا به بسیاری از بیماریهای مزمن مرتبط میدانند اضافه کرد: چندین مطالعه معتبر ارتباط بین رژیم غذایی مدیترانهای و پیشرفت کندتر بیماری آلزایمر را تایید کردهاند، این رژیمها سرشار از چربیهای سالم و آنتی اکسیدانهاست. اسلامیان با بیان اینکه مصرف غذاهای نشاستهدار و انواع نانهای سبوسدار، میوه، سبزیجات، حبوبات، مغزها، مصرف کمتر گوشت قرمز و گوشتهای فرآوری شده مثل سوسیس و کالباس، استفاده منظم از انواع ماهیها (اغلب گفته میشود که ماهی “غذای مغز” است و شواهد زیادی وجود دارد که خوردن ماهی به علت دارا بودن امگا 3 برای سلامتی مغز مفید است)، لبنیات کم چرب، روغنهای مایع برای پخت و پز به عنوان مثال روغن زیتون، کانولا و عدم استفاده از روغنهای جامد، محدود کردن مصرف نمک در رژیم غذایی و کاهش مصرف غذاهای شیرین مانند شیرینی، بیسکوئیت، کیک و شکلات را از جمله اقدامات موثر در کاهش ابتلا و یا کند شدن روند بیماری آلزایمر عنوان کرد.
رژیم MIND و ارتباط آن با جلوگیری از زوال عقل
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی با بیان اینکه رژیم MIND درواقع ترکیبی از رژیم مدیترانهای و رژیم غذایی برای کنترل فشار خون بالاست، عنوان کرد: مطالعات، پیشنهاد کردهاند که این نوع رژیم غذایی میتواند برای سلامت مغز مفید باشد، رژیم غذایی MIND توصیه میکند که افراد مواد غذایی همچون انواع توتها مثل زغال لخته، توت فرنگی، شاه توت و تمشک که سرشار از آنتی اکسیدان است، انواع سبزیجات خصوصا سبزیجات برگ سبز، آجیل و دانهها، غلات کامل، روغن زیتون، گوشت سفید مانند ماهی و مرغ و حبوبات را در سبد غذایی خود بگنجانند.
مصرف کدام مواد غذایی باید در مبتلایان به آلزایمر باید کاهش یابد؟
وی با اشاره به اینکه منابع غذایی که حاوی چربیهای اشباع، کلسترول بالا و قندهای ساده هستند ممکن است باعث افزایش التهاب در مغز و بدن مبتلایان به آلزایمر شود توصیه کرد: مصرف انواع شیرینیها، کره، مارگارین، گوشتهای چرب و غذاهای سرخ شده باید در مبتلایان و یا افراد مستعد این بیماری کاهش یاید.
اسلامیان در پاسخ به این سوال که آیا رژیم غذایی میتواند در پیشگیری ازبروز آلزایمر نقش داشته باشد یا خیر، گفت: بیماری آلزایمر بیماری پیچیدهای است که چندین عامل در بروز آن نقش دارند، الگوهای غذایی ممکن است تا حدودی در کاهش خطر ابتلا به آلزایمر اثر داشته باشند ولی شواهد قوی برای حمایت از رژیم غذایی مدیترانه ای و MIND به عنوان بخشی از راهکارهای پیشگیری از آلزایمر وجود دارد، با وجود اینکه نتایج مطالعات بسته به جمعیت دقیق مورد مطالعه متفاوت است کماکان مطالعات دقیق کاهش 40 تا 54 درصدی خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را برای افرادی که از رژیم غذایی مدیترانهای پیروی میکنند نشان داده است. عضو هیأت علمی دانشگاه اضافه کرد: همچنین در مطالعه دیگری ثابت شد افرادی که به طور دقیق از الگوی غذایی MIND پیروی میکردند، 53 درصد کمتر در معرض ابتلا به آلزایمر بودند، حتی افرادی که به طور متوسط از رژیم غذایی MIND پیروی میکردند نیز خطر ابتلا درآنها تا 35 درصد کاهش یافت.
مشکلات گوارشی و کاهش وزن در مبتلایان به آلزایمر رایج است
این متخصص تغذیه دانشگاه با اشاره به اینکه برخی از داروهای تجویزی برای مبتلایان به آلزایمر میتواند باعث یبوست شود، ادامه داد: مصرف میوه، سبزیجات و غلات کامل در رژیم غذایی که منابع خوب فیبر هستند همراه با افزایش دریافت مایعات و فعالیت بدنی، به مهار یبوست کمک خواهد کرد. خشکی دهان نیز یکی دیگر از مشکلات شایع در مبتلایان به آلزایمر است که اسلامیان به آن اشاره کرد و گفت: ممکن است افرد مبتلا به آلزایمر به اندازه کافی آب ننوشند، زیرا سیگنال تشنگی بدنشان به اندازه گذشته، قوی نیست، تشویق و یادآوری بیماران به مصرف آب کافی از طرف اطرافیان ضروری دارد.
وی با تاکید بر اینکه بیشتر افراد مبتلا به آلزایمر احساس گرسنگی یا تشنگی کمتری دارند افزود: این بیماران معمولا در جویدن یا بلعیدن مشکل دارند، که این موارد باعث میشود که آنها به اندازه کافی غذا نخورند و یا وزن زیادی از دست دهند، سوء تغذیه نیز میتواند علامتهای مبتلایان به آلزایمر را تشدید کند. اسلامیان خاطرنشان کرد: وعدههای غذایی یا میانوعدههای کوچکتر، مصرف غذاهای مغذیتر با کالری بالا و غذای نرم که خوردن آنها آسان است، مثل سبزیجات پخته شده، میوههای نرم بدون پوست، گوشتهای کم چرب مثل انواع چرخ کردهها و یا انواع سوپها میتواند برای این بیماران مفید باشد.
وی گفت: در سالهای اخیر توجه ویژهای به محور مغز و روده یعنی ارتباط بسیار قوی بین سلامت مغز و آنچه در روده اتفاق میافتد شده و نقش تغذیه بر بهبود عملکرد مغز در مطالعات مختلف ثابت شده است، بنابراین رعایت سبک زندگی سالم مثل پیروی از یک رژیم غذایی مناسب و انجام فعالیت بدنی کافی میتواند در جلوگیری از پیشرفت علامتهای بیماری آلزایمر و پیشگیری از بروز این بیماری، نقش مهمی ایفا کند.
